«سورپرایز اکتبر» از جنگ تا توافق

نویسنده: باب دریفوس

دیپلماسی ایرانی: آیا تصمیم دونالد ترامپ به ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران، در حمله هوایی در سوم ژانویه اولین گام برای تبدیل جنگ سرد بین واشنگتن و تهران به یک جنگ داغ در هفته های قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بود؟ هنوز معلوم نیست؛ اما کاهش محبوبیت ترامپ در نظرسنجی ها بی شک او را خشمگین کرده و سبب شده به هر اقدامی دست بزند و همین مساله موجبات نگرانی ناظران درباره سوپرایز اکتبر را فراهم آورده است.

بسیاری از این نگرانی ها از اتفاقات اخیر از جمله انفجارها و آتش سوزی ها در ایران ناشی می شود که مرموز و تهدیدآمیز به نظر می آیند؛ اتفاقاتی که ظن توطئه اسرائیلی علیه تاسیسات موشکی و هسته ای ایران را در پی داشتند. نیویورک تایمز هم به نقل از برخی مقامات از استراتژی مشترک آمریکا و اسرائیل سخن گفت. برخی از این خرابکاری ها در پس زمینه یک برنامه دو ساله «تهاجمی» سیا در انجام حملات سایبری علیه ایران صورت گرفتند. در گزارش تحقیقاتی «یاهو» در این زمینه آمده: «آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا از سال 2018 که رئیس جمهوری ترامپ مجوزهای گسترده برای عملیلات سایبری پنهانی علیه ایران امضا کرد، چنین عملیاتی را پیش می برده است. طبق اظهارات یک مقام آگاه از عملیات، این مجوز با هدف تسهیل حملات سیا به زیرساخت های مهم مانند تاسیسات پتروشیمی صادر شده است.» در همین حال، دو فروند جت جنگنده آمریکایی 23 ژوئیه یک هواپیمای غیرنظامی ایرانی را در حریم هوایی سوریه تحت تعقیب قرار دادند و خلبان را به کاهش شدید ارتفاع واداشتند که منجر به زخمی شدن شماری از سرنشینان شد.

از نظر بسیاری در ایران، ترور سردار سلیمانی و کارزار خرابکاری های متعاقب آن نوعی اعلان جنگ بوده است. ایران در واکنش به این تحریکات، خویشتن داری پیشه کرده و تنها واکنشی محدود نشان داده است. می توان گفت اگر هدف آمریکا از ترور سردار سلیمانی جرقه آتش جنگ تمام عیار بود، شکست خورد. ظاهرا در همین راستا بوده که ایالات متحده و اسرائیل از اوایل تابستان امسال یک سری حملات علیه اهداف مهم ایرانی طراحی و اجرا کرده اند تا شاید ایران را به تلافی تحریک و بهانه ای برای حمله بسیار بزرگ تر آمریکا فراهم کنند.

در صورت وقوع درگیری اینچنینی بعید است که ایالات متحده نیروهای زمینی خود را به کشوری چندین مرتبه بزرگ تر و قدرتمندتر از عراق اعزام کند. احتمال یک کارزار پایدار حملات هوایی علیه ده ها تاسیسات پدافند هوایی یا سایر اهداف نظامی یا تاسیسات مربوط به برنامه هسته ای ایران بیشتر است.

ایالات متحده علاوه بر فشارهای نظامی و تحریم های شدیدالحن اقتصادی علیه ایران همچنین سعی کرده از این حقیقت که ایران در وضعیت دشواری قرار گرفته و به ویژه در پی شیوع کرونا آسیب دیده، استفاده کند. برای نمونه، تحریم ها تضمین حمایت های اقتصادی و تجهیزات پزشکی و بشردوستانه را به رغم آمار بالای مرگ و میر برای ایران دشوارتر کرده است.

اما سران ایران هم می توانند تقویم را بخوانند. آنها نیز همانند رای دهندگان در ایالات متحده می دانند که دولت ترامپ احتمالا سه ماه دیگر در انتخابات شکست خواهد خورد و می دانند که در صورت وقوع جنگ، احتمالا راهی شدن جنگ طلبان به سمت کاخ سفید بیشتر است و از این رو، تا زمانی که کارزار جنگ افزاری پنهانی علیه اهداف در ایران آنقدر شدید نشود که امکان نادیده گرفتن آن وجود نداشته باشد، ایران احتمالا از دادن بهانه لازم به ترامپ و پومپئو و امثال آنها خودداری خواهد کرد.

در همین حال، ایالات متحده نتوانسته حمایت باقی جهان را برای تلاش های گسترده در ایجاد آشفتگی و حتی قیامی که بتواند به تغییر نظام در ایران منجر شود، جلب کند. در سازمان ملل متحد، روسیه و چین درخواست پومپئو برای تجدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را وتو کردند و متحدان اروپایی آمریکا هم رای ممتنع دادند. در حقیقت، دیگر قدرت های نوظهور جهانی به یک متحد ایران در برابر استراتژی تغییر نظام ترامپ تبدیل شده اند. نیویورک تایمز ماه گذشته از یک مشارکت جدید امنیتی و اقتصادی بین ایران و چین خبر داد که مسیر را برای میلیاردها دلار سرمایه چینی به ایران به رغم تلاش های ترامپ برای انزوای این کشور باز می کند. شیرین هانتر، تحلیل گر کهنه کار خاورمیانه در دانشگاه جرج تاون، می گوید این توافق از یک جهان در حال تغییر خبر می دهد چرا که به طور بالقوه یک جای پای دائمی برای چین در ایران ایجاد و برتری استراتژیک آمریکا در خلیج فارس را تضعیف می کند.

«سورپرایز اکتبر» در چهار دهه گذشته به یک عبارت کلی برای توضیح هرگونه اقدام غیر منتظره در جریان کارزار انتخابات ریاست جمهوری درست پیش از آنکه انتخابات به طور غیرمنتظره یک نامزد را در مزیت قرار دهد، تبدیل شده است. به طور کنایه آمیزی، ریشه این عبارت به ایران بر می گردد. در سال 1980 در جریان رقابت های انتخاباتی بین رئیس جمهوری جیمی کارتر و رونالد ریگان، فرماندار پیشین ایالت کالیفرنیا، شایعاتی مطرح شد مبنی بر اینکه کارتر ممکن است برای نجات دیپلمات های آمریکایی گرفتار در تهران، یک حمله ترتیب دهد. او چنین قصدی نداشت. طبق برخی از دیگر گزارش ها، کارزار ریگان با تهران ارتباط مخفیانه برقرار کرده بود و قصد داشت تا آن کشور را به خودداری از آزاد کردن دیپلمات های آمریکایی تا بعد از انتخابات ترغیب کند. دو کتاب تحت عنوان های «سورپرایز اکتبر» نوشته گری سیک، مشاور ارشد امنیت ملی کارتر، و «ترفند یا خیانت» نوشته باب پری، روزنامه نگار تحقیقاتی، به این احتمال پرداخته اند که ریگان برای پیروزی در انتخابات با ایران در یک توطئه شریک شده است. اکنون، پس از گذشت چند دهه «سورپرایز اکتبر» باز ایران را به جایی باز گردانده که همه اتفاقات از همانجا شروع شده است. اگر استراتژی ترامپ از سورپرایز جنگ باشد، فاجعه ای همگانی رقم خواهد خورد. و مساله اینجاست که در رابطه با ترامپ نمی توان هیچ احتمالی را رد کرد.

منبع: سالون / مترجم: طلا تسلیمی