اروپایی ها در پرونده هسته ای ایران را رها کرده اند؟

دیپلماسی ایرانی: برای اولین مرتبه در 8 سال گذشته هیئت حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران به دلیل خودداری آن از ارائه دسترسی به بازرسان بین المللی به سایت مربوط به فعالیت های گذشته هسته ای انتقاد کرد. قطعنامه پیشنهادی فرانسه، آلمان و بریتانیا بخشی از تلاش های قدرت های اروپایی در راستای ایجاد تعادل بین همکاری با ایالات متحده برای حفظ اعتبار رژیم پادمان های بین المللی و یافتن راهی برای حفظ توافق هسته ای ایران به شمار می رود. مذاکرات اولیه در دفاتر مرکزی آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین به خوبی پیش نمی رفت و همین مساله سبب شد که دیپلمات ها بامداد جمعه برای رای گیری نهایی از جلسه مجازی به جلسه حضوری بروند.

هیئت مدیره 35 نفره آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران خواسته بود که با آژانس «همکاری کامل» داشته و درخواست های آژانس را «بدون تاخیر» برآورده سازد. قطعنامه تصویبی روز جمعه اولین نمونه در نوع خود از سال 2012 تا کنون علیه ایران به شمار می رود که با رای مثبت 25 کشور، رای ممتنع 7 کشور دیگر و رای مخالف روسیه و چین صادر شد. ایالات متحده از این قطعنامه حمایت کرده و آن را «واکنشی متعادل و منصفانه در قبال اقدامات مخاطره آمیز ایران» خواند.

قابل ذکر است که ایجاد دسترسی به دو سایت مربوطه بخشی تعهدات برجامی ایران که دونالد ترامپ در سال 2018 آمریکا را از آن خارج کرد، به شمار نمی روند و اساسا با پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای از جمله موافقت نامه پادمان و پروتکل الحاقی آن مرتبط هستند؛ موافقت نامه های الزام آوری که نیازمند پاسخگویی تهران درباره فعالیت های هسته ای و فراهم آوردن دسترسی نامحدود به بازرسان هستند. با این حال، واشنگتن اقدامات تهران را بخشی از الگوی رفتاری گسترده تری می داند که مقابله با آنها نیازمند بازگشت فوری تحریم های شورای امنیت سازمان ملل در اجرای یکی از بندهای تنبیهی برجام هستند. دیگر قدرت های جهانی که هنوز در برجام هستند بر این باورند که ایالات متحده نمی تواند طبق مفاد توافقی که دیگر عضو آن نیست، تحریم ها را به اجرا بگذارد. در همین راستا هم در قطعنامه تصویب شده در روز جمعه هیچ اشاره ای به احتمال ارجاع مساله هسته ای ایران به شورای امنیت نشد.

مارک هیبز، یکی از محققان در کارنگی اهدا برای صلح بین المللی، گفت: «اروپایی ها در موقعیت دشواری مانده اند. آنها می خواهند با همکاری روسیه و چین از برجام محافظت کنند. اما در عین حال قصد دارند برای حفظ اعتبار رژیم پادمان های بین المللی با ایالات متحده همکاری داشته باشند. نتیجه یک قطعنامه با لحنی ملایم شده است.»

سه قدرت اروپایی موسوم به «ای 3» اندکی پس از تصویب قطعنامه در بیانیه ای مشترک اعلام کردند که با هر گونه تلاش ایالات متحده برای اعمال مجدد تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد مخالفت خواهند کرد: «ما معتقدیم که هرگونه تلاش یکجانبه برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل عواقب ناگواری را در شورای امنیت سازمان ملل موجب خواهد شد. ما از چنین تصمیمی که با تلاش های فعلی ما برای حفظ برجام همخوانی ندارد، پشتیبانی نمی کنیم.» وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی در عین حال از ایران در چند زمینه انتقاد و اعلام کردند که برنامه لغو تحریم های تسلیحات متعارف سازمان ملل علیه ایران در ماه اکتبر «تاثیرات اساسی بر امنیت و ثبات منطقه» خواهد داشت. آنها گفتند: «امیدواریم بتوانیم موضوع را با هماهنگی نزدیک با روسیه و چین به عنوان دیگر اعضای برجام و همچنین با سایر اعضای شورای امنیت و دیگر ذینفعان کلیدی بررسی کنیم.»

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، گفت: «این قطعنامه نشان داد که اقدامات ایران غیر قابل قبول است. خودداری ایران از فراهم آوردن دسترسی برای بازرسان آژانس انرژی اتمی و امتناع از همکاری با تحقیقات آژانس بسیار نگران کننده است و سوالات جدی را در این باره پیش می آورد که ایران در تلاش است چه چیزی را پنهان کند؟! همانطور که هیئت حکام آژانس به وضوح اعلام کرد، ایران باید فورا به تعهدات هسته ای بازگردد و با آژانس همکاری کامل داشته باشد. جامعه بین المللی باید آماده باشد تا در صورت خودداری ایران از همکاری، اقدامات لازم را انجام دهد.»

آژانس بین المللی انرژی اتمی امسال دو گزارش مبنی بر عدم پاسخگویی ایران به سوالات مرتبط با فعالیت های هسته ای دو دهه پیش و خودداری ایران از فراهم آوردن دسترسی برای بازرسان به دو سایت خاص مرتبط با این فعالیت ها منتشر کرده است. اگرچه هیچ مدرکی دال بر این مساله که هنوز در این سایت ها فعالیت هسته ای در حال انجام است وجود ندارد، اما آژانس می گوید که این سایت ها هنوز هم اهمیت دارند زیرا امکان دارد در گذشته بخشی از یک برنامه تسلیحات هسته ای بوده باشند که ایران از اعلام آن خودداری کرده است.

رافائل گراسی، مدیر کل آژانس، پس از تصویب قطعنامه در روز جمعه گفت نمی تواند اجازه دهد که ایران به الگویی برای دیگر کشورها در اجرای گزینشی توافق ها با آژانس بین المللی انرژی اتمی تبدیل شود.

کاظم غریب آبادی، سفیر ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی، هفته گذشته در بیانیه ای خطاب به آژانس اینطور استدلال کرده بود که درخواست ها برای دسترسی به سایت های مربوطه بر اساس «اطلاعات جعلی خدمات اطلاعاتی» است و ایران این مساله را مغایر با اساس نامه آژانس می داند. اسرائیل که در گذشته ایران را به داشتن برنامه تسلیحاتی هسته ای متهم کرده بود، اطلاعات جدیدی در این زمینه را در اختیار آژانس گذاشته که از نمونه آنها می توان به «بایگانی» فعالیت های هسته ای گذشته اشاره کرد. اسرائیل مدعی است که این اطلاعات را در حمله به یک انبار قدیمی در ایران کشف کرده است.

در همین حال، میخائیل اولیانُف، سفیر روسیه در آژانس بین المللی انرژی اتمی، در توئیتی نوشت: «قطعنامه روز جمعه نمی تواند به حل بن بست کنونی کمکی کند. در عین اینکه بر نیاز اقدام فوری ایران و آژانس برای حل این مشکل تاکید داریم، معتقدیم که قطعنامه تصویبی می تواند تاثیرات منفی در بر داشته باشد.»

منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی