دولت بایدن می تواند تهران را به مذاکره ترغیب کند؟

نویسندگان: رابی گرمر، کالم لینچ و جک دش

دیپلماسی ایرانی: تصمیم ایران به از سرگیری غنی سازی 20 درصدی اورانیوم در تاسیسات هسته ای زیرزمینی فردو احتمالا تنش های موجود بین ایالات متحده و ایران را تشدید خواهد کرد و به مانعی جدید در مسیر دولت منتخب جو بایدن برای احیای توافق هسته ای ایران تبدیل خواهد شد. اگرچه، به رغم تشدید مجدد تنش ها بین دو کشور مشاوران ارشد بایدن گفته اند که دولت جدید تصمیم دارد مجددا با ایران درباره محدودسازی برنامه هسته ای این کشور وارد مذاکره شود. 

ایران در دولت ترامپ که در سال 2018 از توافق هسته ای خارج شد، و به رغم استراتژی موسوم به «اعمال فشار حداکثری»، غنی سازی را از سر گرفت و به توانایی ساخت سلاح هسته ای نزدیک تر شد. جیک سولیوان، فرد مورد نظر بایدن برای سمت مشاور امنیت ملی، در مصاحبه با سی.ان.ان یادآور شد: «بایدن گفته است که اگر ایران به تعهدات خود در توافق هسته ای عمل کند، به صورتی که برنامه هسته ای آن مجددا محدود و تحت کنترل باشد، ما هم به توافق باز خواهیم گشت. اما چنین گامی باید مبنای مذاکرات بعدی شود.» سالیوان افزود لازم است که برنامه موشک بالستیک ایران هم در هر مذاکره ای پس از بازگشت واشنگتن و تهران به توافق هسته ای، «روی میز» باشد. این مساله برای محافظه کاران در ایران و منتقدان جمهوری خواه توافق هسته ای دوران باراک اوباما به یک اندازه اهمیت دارد. 

برخی از کارشناسان جدیدترین اقدام ایران در تقویت برنامه غنی سازی را دو منظوره می دانند: یکی داخلی و برای پاسخگویی به فشارهای مجلس برای افزایش غنی سازی به ویژه در واکنش به ترور دکتر فخری زاده، یکی از برترین دانشمندان هسته ای این کشور، است. دومی خارجی و به منظور تقویت اهرم فشار ایران در میان آمادگی برای شروع مذاکرات هسته با دولت جدید بایدن است.

ریچارد نفیو، محقق ارشد در دانشگاه کلمبیا و یک مقام ارشد پیشین تحریم ها که در دولت اوباما در جریان مذاکرات با ایران بود، گفت: «کاملا اینطور به نظر می رسد که این موضع گیری در کسب آمادگی پیش از روی کار آمدن بایدن است. طرف ایرانی این نگرانی را دارد که اهرم فشار کافی برای ترغیب آمریکا به بازگشت به تعهدات طبق توافق ندارد.» نفیو افزود غنی سازی در فردو که به اصطلاح «زمان شکست» ایران برای تولید سوخت کافی در تولید یک بمب هسته ای را کاهش می دهد، بدین معناست که ایرانی ها به طور بالقوه می توانند فاصله زمانی تا تولید بمب را که در زمان اجرای برجام یک سال بود و اکنون حدود 6 ماه است، به حدود یک ماه و نیم کاهش دهند. جهش از سطح فعلی غنی سازی اورانیوم از کمتر از 5 درصد به 20 درصد یک گام فنی قابل توجه است.

داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل تسلیحات، گفت: «این بسیار نگران کننده است چون برای برنامه هسته ای غیرنظامی نیازی به غنی سازی تا 20 درصد نیست. آنها به وضوح در تلاشند تا قدرت خود را در مذاکرات افزایش دهند، اما فکر می کنم که این گام بیش از حد بوده و نجات [توافق هسته ای] را به خطر می اندازد. آنچه در اینجا اهمیت دارد، سرعت غنی سازی است. انتظار من این است که آنها سرعت خود را با آهنگ مذاکرات با دولت بایدن و [دیگر قدرت های کلیدی] تنظیم کنند. بر خلاف آنچه اسرائیل ادعا می کند، ایران به سمت بمب اتم نمی رود، بلکه به روشی سنجیده و برگشت پذیر اقدام می کند.»

پس از آنکه ایران از تصمیم خود به غنی سازی 20 درصدی خبر داد، پیتر استانو، یک سخنگوی اتحادیه اروپا، درباره «گام بزرگ ایران در عقب نشینی از تعهدات هسته ای با پیامدهای توسعه سلاح های هسته ای» ابراز نگرانی کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، در توئیتی نوشت: «تصمیم ایران به ادامه نقض تعهدات از طریق بالا بردن سطح غنی سازی و پیشرفت توانایی صنعتی در غنی سازی اورانیوم در تاسیسات زیر زمینی به هیچ وجه مگر از طریق نیت این کشور برای توسعه برنامه نظامی هسته ای قابل توضیح نیست.» مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، هم در مصاحبه با بلومبرگ هشدار داد ایران در حال تشدید رفتارهای تهاجمی در خاورمیانه برای تحت فشار گذاشتن دولت آتی بایدن است.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34