ادعاهای جدیده مطرح شده درباره فعالیت های هسته ای ایران چیست؟

نویسندگان: دیوید ای. سنجر و لارا جیکز

دیپلماسی ایرانی: بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایالات متحده روز جمعه ایران را به پنهان کردن فعالیت های مشکوک هسته ای متهم کردند. این اولین مرتبه در بیش از 8 سال گذشته است که ایران در ممانعت از بازرسی ها متهم می شود؛ اتفاقی که مسیر مواجهه جدید غرب با آن را ساده تر می کند. 

تفهیم این اتهام به صورت قطعنامه تصویبی توسط هیئت حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و پس از آن صورت گرفت که رافائل گروسی، دبیرکل آژانس گزارش داد مقامات ایرانی مانع از دسترسی بازرسان به سایت های مشکوک شده اند. این نخستین مرتبه در دو سال گذشته است که قدرت های بزرگ اروپایی یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان در رابطه با مساله هسته ای ایران طرف دولت دونالد ترامپ را گرفته اند. قطعنامه با واژه هایی دقیق و در یک صفحه تنظیم شده مبنی بر اینکه «نگرانی های جدی» درباره مخالفت ایران با دسترسی بازرسان به دو سایت و خودداری از پاسخ صریح به سوالات درباره «وجود احتمالی مواد هسته ای اعلام نشده و فعالیت های هسته ای» وجود دارد. روسیه و چین هر دو در جلسه ای که در وین برگزار شد، علیه این قطعنامه رای دادند.

قطعنامه روز جمه برای ترامپ به مثابه توجیهی برای تصمیم گیری برای اعمال فشار بیشتر علیه ایران به شمار می رود؛ اما با توجه به خاطره درخواست جورج دابلیو. بوش، رئیس جمهوری پیشین، برای بازرسی عراق در سال 2002 و حمله به این کشور در سال 2003 و آشکار شدن اینکه صدام حسین هیچ سلاح کشتار جمعی پنهان نکرده بوده، احتمال مخالفت های شدید داخلی و بین المللی با هر گونه تهدید به دسترسی زوری به این سایت ها زیاد است. از این رو، ایالات متحده برای اثبات اینکه ایران به دنبال دستیابی به بمب اتم است، مسیر دشواری را پیش رو دارد.

بر مبنای توافق هسته ای سال 2015، مقامات ایرانی 97 درصد ذخایر موجود اورانیوم با غنای پایین را به خارج از کشور فرستادند و طبق آخرین ارزیابی آژانس، اگرچه ایران فعالیت های غنی سازی خارج از محدودیت های هسته ای را از سر گرفته، باز هم چندین ماه با انباشت ذخایر اورانیوم لازم برای تولید بمب اتم فاصله دارد و ساخت بمب هم می تواند چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد.

رای آژانس برای ایران که خود با درخواست بازرسان برای دسترسی به سایت های مربوطه و شفافیت بیشتر هسته ای مخالفت کرده، جای تعجب نداشت. پیش از قطعنامه هیئت حکام محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، هشدار داده بود که قطعنامه آژانس به چشم انداز آنچه او «راه حل قابل قبول» توصیف کرده، آسیب می زند. او همچنین دشمنان توافق هسته ای را به توطئه با بازرسان بین المللی متهم کرد.

مساله به تعداد سایت هایی که بازرسان از آنها بازدید کرده اند مربوط نمی شود، بلکه به سایت های خاصی که امکان بازدید از آنها وجود نداشته مربوط است. برخی از سایت هایی که پیشتر اطلاعاتی درباره آنها وجود نداشت در نتیجه حمله ماموران اسرائیلی به انباری در تهران و یافتن مدارکی درباره فعالیت های پیشین هسته ای ایران، کشف شدند. از آن زمان تا کنون اسرائیلی ها برخی از یافته های خود را با بازرسان آژانس به اشتراک گذاشتند که از نمونه آنها می توان به اطلاعات درباره سایت هسته ای «آباده» اشاره کرد؛ اعتقاد بر این است که در این سایت روی مواد منفجره آزمایشاتی صورت گرفته. طبق تصاویر ماهواره ای، از سال گذشته که بازرسان درخواست دسترسی به این سایت را مطرح کرده اند، برخی از ساختمان ها در این سایت تخریب شده اند.

احتمالا آمریکایی ها با یادآوری شرمساری تجربه عراق، ترجیح می دهند مدرکی از خود به جا نگذارند و بر خلاف سال های 2002 و 2003 که دولت بوش از توجه به ارزیابی های بین المللی خودداری کرد، صرفا از یافته های آژانس بین المللی انرژی اتمی استفاده کنند. به گفته مقامات آمریکایی، ارزیابی های طبقه بندی شده اطلاعاتی ایالات متحده، مدت زمان دستیابی ایران به توانایی تولید یک سلاح هسته ای به مراتب کمتر از زمان اعلام شده است. مقامات سیا، وزارت امور خارجه و وزارت انرژی ایالات متحده همگی معتقدند که این زمان کمتر از یک سال است. افزایش این بازه زمانی به یک سال یا بیشتر یکی از اهداف اصلی توافق هسته ای سال 2015 بود که طرف ایرانی حتی تا یک سال پس از خروج آمریکا مطابق آن عمل می کرد و در واکنش به فشارهای تحریم های ویرانگر اقتصادی دولت ترامپ بود که عقب نشینی از تعهدات هسته ای را آغاز کرد.

کریستوفر فورد، یک مقام ارشد هسته ای در وزارت امور خارجه ایالات متحده، می گوید: «حجم و غنای مواد هسته ای که ایران پنهان کرده است مشخص نیست و جهان هم می خواهد همین مساله را دریابد؛ اگر واقعا چیزی برای پنهان کردن وجود نداشته باشد، آنها باید شفاف سازی کنند.»

دونالد ترامپ و دیگر مقامات آمریکایی هنوز هیچ تهدیدی در رابطه با ایران و خودداری آن از ارائه دسترسی به بازرسان آژانس مطرح نکرده اند. ایران طبق «پروتکل الحاقی» که خودش به صورت داوطلبانه پذیرفته، موظف است به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه دهد به سایت هایی که می خواهند، دسترسی داشته باشند. گروسی که خود یک مقام کارکشته هسته ایست و سال گذشته در سمت دبیرکل آژانس منصوب شده، در قیاس با پیشینیان خود در قبال کشورهایی که توافق های بازرسی آژانس را نادیده می گیرند، سخت گیرتر است.

برایان هوک گفته امتناع ایران از دسترسی بازرسان آژانس به «انزوای دیپلماتیک» این کشور می انجامد. تا این لحظه مقامات اروپایی هنوز هیچ تمایلی به مطرح کردن مساله ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد نشان نداده اند؛ اگرچه در صورت رسیدن مساله به شورای امنیت بی شک روسیه و چین مانع از تصویب هر گونه قطعنامه ای علیه ایران خواهند شد.

منبع: نیویورک تایمز / مترجم: طلا تسلیمی