میانجی‌گری ها در حقیقت برای «امنیت اسرائیل» و «امنیت عربستان» است

نویسنده: محمد صالح صدقیان، مدیر مرکز عربی پژوهش های ایرانی

دیپلماسی ایرانی: وقتی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا می گوید که توافق هسته ای ایران که توسط 5+1 با ایران در سال 2015 به دست آمد، «توافق بدی» است، می داند چه می گوید. وقتی هم که می گوید «به تعهدش عمل کرده» و سند خروج از این توافق را امضا کرده است نیز می داند چه می گوید. دونالد ترامپ و ارکان دولت فعلی امریکا خیلی خوب می دانند که این توافق بهترین توافقی است که می تواند جلوی بلندپروازی های هسته ای ایران را که در آن شش کشور از کشورهای جهان که پنج تای آنها عضو شورای امنیت هستند به اضافه آلمان، بگیرد. سازمان انرژی اتمی که بر تمامی برنامه های هسته ای جهانی نظارت می کند در کنار شورای امنیت سازمان ملل بر اساس قطعنامه 2231 این توافق را رعایت می کنند. سازمان انرژی اتمی در وضع نظام نظارتی شدید بر برنامه هسته ای ایران سهیم است و تضمین می کند که فعالیت های هسته ای ایران محدود به تولید انرژی و استفاده از آن در اهداف صلح آمیز است، که به موجب آن به تولید بیش از 3.65 درصد غنی سازی اورانیوم نیاز ندارد که از لحاظ فنی باعث می شود برنامه هسته ای ایران «ایمن» باشد. همچنین تصمیم های سازمان ملل که به موجب قطعنامه 2231 شورای امنیت اتخاذ شده، پوشش قانونی به این توافق داد و تضمین کرد که ایران از تعهدات خود در برجام خارج نخواهد شد. برای همین این توافق «بدترین توافقی نیست که ایالات متحده به آن وارد شده»، آن طور که رئیس جمهوری امریکا بیان می کند، بلکه ایران را به «ریل مشارکت» در منطقه خاورمیانه به همراه شش کشور بزرگ جهانی که شامل ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین به علاوه آلمان می شود، وارد کرده است. 

این صحیح است که مجموعه غربی از جمله ایالات متحده با ایران توافق کردند تا بعد از توافق هسته ای وارد مذاکرات جدید برای حل پرونده های خاورمیانه از جمله مبارزه با تروریسم و نفوذ ایران در منطقه شوند، اما این هم صحیح است که برخی طرف های منطقه ای با دادن این نقش به ایران بدون توجه به دریچه نگاه آنها مخالفت کرده اند. 

طرف های منطقه ای شامل دو طرف است، اسرائیل و عربستان. همه «نتن یاهو» را به یاد می آورند که پشت تریبون مجمع عمومی سازمان ملل ایستاد و درباره بلندپروازی های هسته ای ایران صحبت کرد و به جامعه جهانی یادآور شد که ایران می خواهد اسرائیل را نابود کند، اقدامی که بیش از همه تلاشی برای به چالش کشیدن مذاکراتی بود که میان ایران با مجموعه غربی در حال انجام بود، «نتن یاهو» با این توافق موافق نبود برای این که از دریچه اسرائیل نگذشته بود، به عبارت دقیقتر «امنیت اسرائیل» را تضمین نمی کرد. اما عربستان سعودی سعود الفیصل، وزیر امور خارجه وقت خود را فرستاد تا با وزیر امور خارجه وقت امریکا، جان کری، تشکیل جلسه دهد، آن دو سه ساعت در هواپیمایی که به سمت فرودگاه وین می رفت تا در آن موقع کری مذاکرات ماراتونی خود را با همتای ایرانی اش، محمد جواد ظریف در وین دنبال کند، مذاکره کردند. کری خواسته فیصل را که می خواست مذاکرات متوقف شود تا تهران برای توقف نفوذ منطقه ایش تضمین دهد که طرف ایرانی با آن مخالف بود را قبول نکرد. فیصل پیشنهاد داد که توافق برای شش ماه به تاخیر بیفتد تا عربستان در طول این مدت روی کاهش قیمت نفت کار کند تا به این ترتیب از نفت به عنوان سلاح در مذاکره با ایران استفاده کند تا ایران کاهش نفوذش در منطقه را بپذیرد. عربستان این خواسته را تحقق «امنیت منطقه ای» تعبیر می کرد که در حقیقت اساسا «امنیت عربستان» بود. کری با این پیشنهاد موافقت کرد که سبب شد توافق به تاخیر بیفتد و قیمت نفت در بازارهای جهانی تا سطح 35 دلار کاهش یابد، اما ایران بر مواضع خود پافشاری کرد و توافق شد تا مذاکرات تا ابعاد امنیتی و نظامی در مراحل بعد ادامه یابد.

«امنیت اسرائیل» چیزی بود که «نتن یاهو» وارد کارزار انتخابات ریاست جمهوری امریکا کرد که دونالد ترامپ نیز وارد آن شده بود. این مساله از جمله شرایطی بود که لابی صهیونیستی در داخل ایالات متحده برای حمایت از ترامپ مطرح کرد. اما «امنیت عربستان» زمانی مطرح شد که سفر جنجالی دونالد ترامپ بعد از انتخابش به سمت ریاست جمهوری به ریاض در سال 2016 انجام شد، سفری که قراردادهایی به ارزش 460 میلیارد دلار امضا شد که خود ترامپ در دیدار شاهزاده محمد بن سلمان از واشنگتن اعلام کرد.

واقعیت این است که وقتی الآن از میانجیگری برای کاهش تنش میان واشنگتن و تهران و گشودن باب مذاکرات میان دو طرف صحبت می شود یعنی این که پشت سر خود مذاکره مستقیمی میان «امنیت اسرائیل» و «امنیت عربستان» را هم دارد. 

رهبر معظم انقلاب در سه سخنرانی خود در 4 و 5 ژوئن گفتند که باید تصور ایران درباره «امنیت ایران» در دولت امریکا شکل بگیرد و هر میانجیگری ای باید با ورود به این طرح مطرح شود، همچنین ایشان نقشه منطقه ای ایران را قبل از آن که دونالد ترامپ به فکر نوشتن نامه به ایشان بیفتد، مطرح کردند تا او بداند که در نوشتن نامه اش باید به این موضوع فکر کند.