ایران از روسیه و چین بیش از این انتظار دارد

دیپلماسی ایرانی: جمهوری اسلامی ایران در حالی وارد سال نوی میلادی شد که تکلیف بسیاری از پرونده های سیاسی و حقوقی  کشور همچنان مشخص نشده و رسیدگی و پیگیری آنها به سال جدید موکول شده است. از این رو به نظر می رسد یکی از مهمترین برنامه های دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشور باید تدوین استراتژی، اولویت بندی و تلاش برای پیگیری مشکلات کشور در سال میلادی جدید باشد. 

در درجه نخست مهمترین بحرانی که از سال 2018 میلادی به سال جدید  منتقل شد، خصومتها و تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده آمریکا است که باید در سال جدید برای آن تدابیری نو بیندیشیم. یکی از مهمترین اقدامات کشورمان در این حوزه، آغاز رایزنی های گسترده با سایر طرفهای برجام به ویژه کشورهای اروپایی برای طراحی ساز و کاری برای دور زدن تحریمها بوده است. اروپایی ها در سال 2018 وعده ایجاد و ارائه ساز و کار مالی (SPV) را دادند و این تصمیم تنها در حد حرف نبود، بلکه آن را به صورت مصوبه نیز در آوردند و طی این مدت درصدد عملی کردن آن بودند. حتی در شرایطی که آمریکا تهدید کرد هر کشوری در SPV ایفای نقش کند آن را تحریم می‌کند، باز هم کشورهای اروپایی به ایجاد این ساز و کار همت کردند و دو کشور قدرتمند اروپایی یعنی فرانسه و آلمان میزبانی و اداره مشترک آن را پذیرفتند. 

البته قرار بود این ساز و کار تا پایان سال 2018 میلادی نهایی و وارد فاز اجرا شود، اما با پایان یافتن دسامبر و آغاز سال جدید، همچنان خبری از آن نیست! بنابراین یکی از اولویتهای مهم وزارت امور خارجه پیگیری جدی این قضیه و ارائه یک جدول زمان بندی به کشورهای اروپایی است تا بدانند زمان آنها برای تحقق وعده هایشان بی نهایت نیست. 

اولویت مهم دیگر سال 2019، پخش کردن تخم مرغهای برجام در سبد همه طرفهای این توافق بین المللی و نه فقط اتحادیه اروپاست. در سال 2018 چین، روسیه و سازمان ملل به عنوان دیگر طرفهای برجام، اقدامات جدی و مهمی در حوزه کمک به ایران انجام ندادند و حتی چین و روسیه بعضا تماشاچی منفعل خروج شرکتهای تجاریشان از ایران بودند. این در حالی است که این دو کشور به ویژه در سالهای اخیر به قدرتهای سیاسی و اقتصادی مدعی در عرصه بین المللی تبدیل شده اند.

بر اساس آمار اعلامی از سوی صندوق بین‌المللی پول در سال 2018 چین با حجم 14 تریلیون دلار عنوان دومین قدرت اقتصادی جهان براساس تولید ناخالص داخلی (بعد از آمریکا با  20 تریلیون دلار) را به خود اختصاص داده است. بنابراین انتظار می رود اگر قدرت اول اقتصادی جهان با یاغی گری و دور زدن قوانین بین المللی به سمت تحریم ایران حرکت کرد، دومین اقتصاد جهان که از قضا بارها اعلام کرده در این دعوا در جبهه ایران قرار دارد، بتواند کمکهایی بیش از این بکند که تا به حال کرده است. نظام اقتصادی چین بر خلاف اروپا به طور کامل خصوصی سازی نشده و سالها حاکمیت نظام کمونیستی در این کشور باعث شده تا دولت همچنان در عرصه های مختلف سیاسی و اقتصادی قدرت زیادی داشته باشد. بنابراین کم کاری چین در قبال ایران بیش از آنکه ناشی از محذورات باشد، ریشه در انزوا طلبی منفعت طلبانه ای دارد که سبب شده است مقامات این کشور ترجیح دهند به جای دخالت در مسائل سیاسی دردسرساز، به دنبال ادامه توسعه اقتصادی بروند. 

روسیه نیز در سالهای اخیر به ویژه بعد از حضور در سوریه، به قدرت متوازن گر در عرصه بین المللی و منطقه ای تبدیل شده و کوشیده است از نظر سیاسی به وزنه ای همسان با ایالات متحده تبدیل شود و به چینش نیروها و  ایجاد صلح در  مناطق حوزه نفوذش کمک کند. از چنین قدرتی نیز انتظار می رود از لاک انفعال و بی اقدامی در قبال فشارهایی که به ایران وارد می شود خارج شود و به صورت جدی تری از برجامی که آن را امضا کرده حمایت کند.

سازمان ملل متحد به دبیر کلی آنتونیو گوترش  از دیگر اضلاع لرزان برجام است که در سال 2018 اقدام جدی در قبال خروج غیر قانونی آمریکا از توافق برجام و نقض قطعنامه شورای امنیت توسط این کشور انجام نداد و به نظر می رسد پتانسل برخورد و اقدام جدی تر با اینگونه اقداماتی که کیان و اعتبار سازمان ملل را خدشه دار می کنند، را دارد. 

این اهمال‌های منفعت طلبانه طرفهای برجام  نشان می دهد دستگاه دیپلماسی ایران باید در سال 2019 برنامه های جدی تری برای خروج از فشارهای ناحق آمریکا و محک زدن طرفهای برجام طراحی و تدوین کند و فشاری را که خود در اثر تحریمها متحمل می شود، به طور مساوی بین این کشورها تقسیم کند.

کشورهای 1+4 اگر می خواهند ایران به اعتمادسازی در زمینه برنامه های هسته ای اش ادامه دهد، باید در سال جدید، از رفتن به مسیرهای خطایی همچون همراهی با آمریکا در بحث برنامه های موشکی ایران خود داری کرده و تمام هم و غم خود را صرف کمک به کشوری کنند که با وجود عمل به همه تعهداتش مورد تحریم و فشار قرار گرفته است.