ماموریت انجام شده بروکسل در نجات برجام؟!

نویسنده: فیلیپ کلین

دیپلماسی ایرانی: در روزهای پایانی کمپین های انتخابات میان دوره ای کنگره، دونالد ترامپ به خروج از توافق هسته ای به عنوان نشانه ای دال بر «عمل به وعده داده شده» خود اشاره کرد، اما این اظهارات شعاری بیش نیستند. در حقیقت، ترامپ با خودداری از اعمال تمام و کمال تحریم ها و مسثتنی کردن چند کشور از آنها در حقیقت عکس این ادعا را اثبات کرد. چندین ماه از تصمیم ناگهانی ترامپ به خروج از توافق هسته ای ایران می گذرد و به رغم جنجال های او در این زمینه، به نظر می رسد که ترامپ به اروپایی ها در زنده نگه داشتن آن کمک می کند.

به طور قطع، آن دسته از دولت های اروپایی که برای دستیابی به توافق هسته ای ایران با دولت باراک اوباما همکاری کرده بودند، اگر ترامپ از همان ابتدای امر به جای خروج از توافق هسته ای ایران و اعمال تحریم ها در برجام می ماند، خیلی خوشحال تر می شدند. اما می توان گفت که از همان زمانی که ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری رای آورد، همگان انتظار این را داشتند که سیاست های آمریکا در قبال ایران با دوره اوباما فرق کند. اروپایی ها بیشتر به این مساله امیدوار بودند و هستند که بتوانند ایران را به اندازه کافی به اقتصاد جهانی متصل نگه دارند که برجام زنده بماند تا زمانی که جای ترامپ را یک دموکرات بگیرد و آنگاه رئیس جمهوری جدید تحریم ها را تسهیل کند و مجددا به توافق هسته ای بپیوندد.

از نظر اروپایی ها این ماموریت روز دوشنبه به انجام رسید. اگرچه ترامپ هدف تقویت ایران را نداشت، اما دسترسی این کشور به بازار جهانی را هم به طور کامل قطع نکرد. در ماه مه که ترامپ از توافق ایران خارج شد، روند اعمال مجدد همه تحریم های قبلی را آغاز و فرصتی را برای تجارت ها برای تطبیق و قطع روابطشان با ایران تعیین کرد. دور اول تحریم ها در ماه آگوست اجرایی شدند و دور دوم که تحریم های مربوط به بخش نفت و نظام بانکداری است، از روز دوشنبه - درست 180 روز پس از آنکه ترامپ از برجام خارج شد- به اجرا درآمد.

مقامات دولت ترامپ در زمان خروج از توافق هسته ای ایران ادعا کردند که بدون برجام دیگر دست بسته نخواهند بود می توانند «فشار حداکثری» علیه نظام ایران اعمال کنند. اروپایی ها امیدوار بودند که هنگامی که اعمال فشارها به اوج رسید، ترامپ در سه زمینه عمده کوتاه بیاید: نفت، بانکداری و همکاری های هسته ای «غیرنظامی». اطلاعیه های روز دوشنبه امتیازاتی در هر سه جبهه را شامل شدند.

اول اینکه وزارت خزانه داری و وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کردند که چین، هند، ایتالیا، یونان، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و حتی ترکیه از تحریم های نفتی علیه ایران مستثنی شده اند.

دوم، دولت ترامپ در قطع کامل دسترسی ایران به جامعه سیستم ارتباطات مالی بین بانکی بین المللی (سوئیفت) تعلل کرد. اگرچه دسترسی برخی از بانک ها به سوئیفت قطع می شود، بانک هایی هم هستند که در سوئیفت می مانند. درباره تبادلات مالی مربوط به موارد «بشردوستانه» هم استثنائاتی در نظر گرفته شده که این درست همان نقطه ضعفی در تحریم هاست که ایران در گذشته از آن استفاده کرده بود.

سوم و آخر اینکه در کمال تعجب، دولت ترامپ به شرکت های خارجی اجازه داد به همکاری های هسته ای «غیرنظامی» با تاسیسات اراک، بوشهر و فردو را ادامه دهند که این یکی از بخش های کلیدی در برجام بود. اگرچه وزارت امور خارجه بیانیه ای صادر و اعلام کرد که این تاسیسات «تحت نظارت دقیق برای اطمینان از شفافیت و حفظ محدودیت ها بر ایران» به فعالیت خود ادامه خواهند داد، اما این امر به معنای مجوزی برای ادامه ارتباط جهانی با برنامه هسته ای ایران و در نتیجه، تثبیت آن به شمار می رود.

به رغم همه این مسائل، لازم به ذکر است که هیچ چیز ترامپ را از اقدامات شدیدتر در آینده باز نمی دارد و همچنان احتمال اینکه رئیس جمهوری آمریکا به طور تدریجی در جهت اعمال فشار حداکثری علیه ایران گام بردارد وجود دارد. اما دست کم در شرایط کنونی به نظر می رسد که او که قصد کشتن توافق هسته ای را داشت، با اروپایی ها برای نجات آن همدست شده است.

منبع: واشنگتن اگزماینر / مترجم: طلا تسلیمی