سه شرط بندی ترامپ سر تحریم های ایران

نویسنده: دیوید ای. سنجر

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده بامداد روز دوشنبه مجازات های شدید اقتصادی علیه ایران را مجددا به اجرا گذاشت. اما رئیس جمهوری دونالد ترامپ روی اقدامات برای وادار کردن ایران به تغییر رفتار و همچنین استفاده از قدرت اقتصادی آمریکا برای وادار کردن کشورهای مخالف تحریم ها قمار کرده است. او بر این مساله شرط بسته که حتی اگر ایالات متحده نتواند بسیاری از درآمدهای نفتی ایران را متوقف کند، باز هم این کشور در صدد از سر گیری برنامه های غنی سازی سوخت هسته ای و در پیش گرفتن مسیر ساخت بمب برنخواهد آمد. او همچنین روی این مساله شرط بسته است که اگرچه کشورهای اروپایی کاخ سفید را به دلیل ترک توافق هسته ای سال 2015 مورد انتقاد قرار داده اند، اما بانک های اروپایی، تولیدکنندگان و شرکت های نفتی تحریم های آمریکا را نقض نخواهند کرد چراکه نمی خواهند با خطر قطع دسترسی به بازار بزرگتر آمریکایی مواجه شوند. و نهایتا او بر این مساله شرط بسته که دولت ایران در پی تحریم ها آسیب خواهد دید و بر سر توافق هسته ای مطابق شرایط مد نظر ترامپ مجددا مذاکره خواهد کرد یا اینکه تحت فشارهای اقتصادی که صادرات این کشور و ارز ریال را به ورطه نابودی کشانده، فرو خواهد پاشید.

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته در اذعان ضمنی به هدف تغییر نظام در ایران گفت: «ما می خواهیم دموکراسی را در آنجا احیا کنیم و فکر می کنیم که مردم ایران هم همین را می خواهند.» 

بسیاری از کارشناسان خارجی که در چند دهه گذشته با ایران سر و کار داشته اند، معتقدند اگرچه ترامپ احتمالا خواهد توانست در دو شرط بندی اول خود به موفقیت دست یابد، اما در زمینه خورد کردن دولت حسن روحانی تحت فشارهای اقتصادی ناکام خواهد ماند.

ریچارد ان. هاس، رئیس شورای روابط خارجی و وزیر پیشن امور خارجه و مقام شورای امنیت ملی در چند دولت جمهوری خواه، گفت: «تولید نفت ایران کاهش یافته، درآمد آن کاهش یافته و کشور بیش از هر زمان دیگری دچار انزوا شده است. اما هیچ چیزی در تاریخ تحریم ها وجود ندارد که نشان دهد آنها می توانند کشوری را به انجام کاری بزرگ و چشمگیر مجبور کنند. و این دولت نمی خواهد که نشان دهد مجبور به کاری شده است. این خلاف هویت انقلاب ایرانی است.»

با این حال، تهدید و اجبار در کانون رویکرد ترامپ چه در قبال متحدان و چه در قبال مخالفان آمریکا قرار دارد. در این مورد، تحریم ها نشان دهنده پایبندی ترامپ به وعده ای هستند که در کمپین های انتخاباتی سال 2016 داده بود: وعده پایان دادن به توافق «وحشتناک» با ایران. 

اروپایی ها، چینی ها و روس ها که دیگر امضاکنندگان توافق هسته ای ایران هستند، وعده داده اند که مسیر ایالات متحده را پیش نخواهند گرفت. اروپایی ها گفته اند به سمت یک سیستم مبادله ای پیش می روند که امکان خرید نفت ایران را بدون استفاده از دلار فراهم آورد. همانطور که اروپا در این زمینه مانور می دهد، ترامپ هم از ایجاد درد و رنج بیشتر برای آنها لذت می برد. او در ماه مه به رغم مخالفت های امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و ترزا می نخست وزیر بریتانیا از برجام خارج شد.

اگرچه ترامپ در نهایت تصمیم گرفت چین، هند، ژاپن و کره جنوبی را از تحریم ها مسثتنی کند، اما در فهرست کشورهایی که قادر خواهند بود برای دوره محدودی (180 روز) به خرید نفت ایران ادامه دهند، نام متحدان نزدیک اروپایی آمریکا دیده نمی شود (از کشورهای اتحادیه اروپا تنها ایتالیا از تحریم ها معاف شده است).

ترامپ روز جمعه در توئیتی بر گرفته از «زمستان می آید» از سریلا «بازی تاج و تخت»، درباره فرا رسیدن تحریم های ایران هشدار داد. هنوز مشخص نیست که آیا ترامپ می تواند به طور کامل زمستان را به اقتصاد ایران بیاورد یا نه، اما همین حالا هم اقتصادی را در اوایل سال جاری میلادی شاهد توسعه بود، به رکود کشانده است.

اما مقامات ایران اصرار دارند که به توافق هسته ای حاصل شده در تابستان 2015 با جان کری، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در وین، پایبند بمانند که این می تواند به معنای نتیجه بخشی شرط بندی دوم ترامپ باشد: در حالی که شرکت های خارجی ایران را ترکی می کنند، این کشور همچنان به توافق هسته ای پایبند خواهد ماند. شرکت هواپیمایی بوئینگ قرارداد 20 میلیارد دلاری حاصل شده پس از برجام را لغو کرده است و شرکت توتال فرانسه هم گفته از قرارداد سودآور برای توسعه میدان های نفتی ایران صرف نظر خواهد کرد و شرکت بزرگ حمل و نقل مائرسک هم گفته جا به جایی کالاهای ایرانی را متوقف می کند.

اما به رغم اجرای کامل تحریم ها از روز دوشنبه، هنوز مشخص نیست که ایران به مذاکره مجدد با ایالات متحده تن خواهد داد یا نه. حسن روحانی در جریان سفر خود به نیویورک تاکید کرد که برای هر مذاکره مجددی ابتدا ایالات متحده باید به تعهدات خود در توافق هسته ای عمل کند. 

ترامپ اکنون برای پیشبرد سیاست فشار حداکثری علیه ایران با دو مشکل دیگر مواجه است: اول توجیه فشار فزاینده علیه ایران در شرایطی است که متحد منطقه ای آمریکا در این زمینه یعنی عربستان سعودی به دست داشتن گروهی 15 نفره در قتل جمال خاشقجی خبرنگار مخالف، اعتراف کرده است. اما بزرگ ترین چالش ترامپ این است که در شرایطی که آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرده است ایران به تعهدات خود در زمینه متوقف کردن تولید هسته ای پایبند بوده است، چطور اعمال تحریم های جدید علیه این کشور را توجیه کند. این در حالی است که کره شمالی همچنان تسلیحات هسته ای دارد و به گزارش آژانس های اطلاعاتی هنوز به تولیدات خود ادامه می دهد و به رغم این شرایط، ترامپ اعلام کرده است که این کشور دیگر یک تهدید هسته ای نیست.

منبع: نیویورک تایمز / مترجم: طلا تسلیمی