مخمصه اروپا بین ایران و ترامپ

دیپلماسی ایرانی: تصمیم پرزیدنت ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران را از چهار ماه قبل از اعلام، می شد پیش بینی کرد. 12 ژانویه، ترامپ شرایطی را برای ماندن در توافق اعلام کرد که از طرف ایران غیر قابل قبول بود. او همچنین معتقد بود که با لغو برجام و اعمال تحریم های فلج کننده، می توان به توافقی بهتر دست یافت.

واکنش ایران کمتر قابل پیش بینی بود، از ژانویه، بعضی سخنان از جانب ایران مبنی بر بی ارزش بودن برجام در صورت خروج آمریکا، مطرح می شد. اما وقتی ترامپ تصمیمش را اعلام کرد، رئیس جمهور ایران و وزیر امور خارجه واکنشی محتاطانه از خود نشان دادند. در واقع، آنها به سایر طرفین توافق- فرانسه، آلمان، انگلیس، اتحادیه اروپا، روسیه و چین- هفته ها فرصت دادند تا ایران را متقاعد کنند که بدون حضور آمریکا نیز ایران می تواند به منافع اقتصادی حاصل از برجام دست یابد و در این صورت ایران در توافق خواهد ماند.

منافع مد نظر ایران، اقتصادی است. در سال 2015، آنها امیدوار بودند که به کمک برجام، نه تنها می توانند در جایگاه صادرکننده ی پیشرو نفت باقی بمانند بلکه اجازه خواهند داشت هواپیماهای مدرن از ایرباس و بوئینگ بخرند و امکان سرمایه گذاری اروپایی ها فراهم خواهد شد.

در دو سالی که از اجرایی شدن برجام می گذرد، بخشی از این امیدها محقق شده اند. صادرات نفت ایران، به میزان قبل از تحریم های سال 2012 بازگشت اما تا کنون تعداد اندکی از هواپیماها تحویل ایران شده و تنها چند سرمایه گذاری اروپایی اتفاق افتاده است.

در حال حاضر، همین میزان از منافع را نیز خطر تحریم های ثانویه، تهدید می کند. پرزیدنت ترامپ می خواهد اروپا و هر کشوری دیگری را که با ایران وارد معامله شود و یا در ایران سرمایه گذاری کند را تحریم کند. دلیل اصلی این رفتار مربوط به نقش دلار به عنوان ارز اصلی دنیا و اهمیت بازار آمریکا برای شرکت های بزرگ است.

این بدان معنی است که متقاعد کردن ایران، برای دریافت منافع کافی از برجام بسیار چالش سختی است. اتحادیه اروپا می تواند قول دهد قوانینی که در سال 1996 مانع از تحریم های آمریکا برای سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز ایران شد را دوباره اجرایی کند اما بانکداران و مدیران شرکت های اروپایی، این قوانین را برای مقابله با مجازات آمریکا برای هر آن که وارد معامله با ایران شود، کافی نمی دانند. رهبران اتحادیه اروپا می توانند با اتخاذ تصمیمات تلافی جویانه علیه شرکت های آمریکایی که در اروپا فعالیت می کنند، ترامپ را تهدید کنند اما ممکن است اثر مورد نظر را نداشته باشد.

بنابراین به موازات تلاش برای محافظت از اروپا در برابر تحریم های آمریکا، رهبران اتحادیه اروپا باید ایران را متقاعد کنند که برجام می تواند به طرق دیگر به آنها سود برساند.

غیر ممکن نیز به نظر نمی رسد. برجام در مورد مواردی بیش از تجارت، سرمایه گذاری و تحریم ها است. توافق این امکان را به ایران داد تا دنیا را از صلح آمیز بودن نیت خود در استفاده از انرژی اتمی مطمئن سازد. حمایت ژئوپولتیک روسیه و چین از ایران را تضمین کرد مخصوصا حالا که کاخ سفید چنین رفتار خصمانه ای دارد. ادعای آمریکا و اسرائیل مبنی بر اینکه ایران یک تهدید هسته ای است و باید با اعمال زور از بین برود را منکر شد.

هیچ دلیلی برای قبول کردن صحبت پرزیدنت ترامپ مبنی بر اینکه اعمال تحریم های فلج کننده ایران را مجبور به پذیرش توافقی بهتر خواهد کرد، وجود ندارد. این تحریم ها نبود که ایران را در سال 2015 به سمت برجام سوق داد بلکه آمریکا بود که پذیرفت ایران حق دارد اورانیوم را بر اساس قوانین بین المللی غنی سازی کند تا سوخت رآکتور های هسته ای را تامین کند.

از همان ابتدا، برای همه ی طرفین دخیل در مذاکرات برجام، تفهیم شده بود که توافق فقط به مسائل مربوط به مقاصد هسته ای ایران می پردازد. اگر مذاکره کنندگان می خواستند به مسئله ی موشک های بالستیک و اتحاد ایران با دشمنان عربستان سعودی و اسرائیل بپردازند، مذاکرات با شکست مواجه می شد.

برجام با حسن نیت، مذاکره شد. تصمیم رئیس جمهور ترامپ برای از بین بردن آن، از لحاظ اخلاقی غیرقابل قبول است و لکه ای بر سابقه و شهرت امریکا خواهد بود. با گذشت زمان ممکن است ثابت شود که به نظم جهانی، مبتنی بر قوانین ایجاد شده در سال 1945 آسیب زده است. اروپا به شدت متعهد به این نظم است. سابقه ی خوب یک جزء حیاتی از قدرت نرم اروپا است.

منبع: لوبلاگ / ترجمه دیپلماسی ایرانی / 33