2018 فرصت طلایی روابط تهران- پکن

عبدالرحمن فتح الهی – پس از بروز بحران بین المللی اقتصادی در سال 2008 که تا کنون هم آثار آن بر اقتصاد جهانی مستولی است، چین مهمترین شرکت کننده اقتصادی جهان بوده و تقاضای بازار چین رشد اقتصادی جهان را تحریک کرده است. در طول نزدیک به 10 سال از آغاز بحران رشد مستمر و باثبات اقتصادی چین نیروی محرکه ای مهم برای توسعه اقتصاد جهان است. چین عزم راسخ برای پایبندی بر اصلاحات نظام اقتصادی و همچنین تغییر بزرگ الگوی توسعه اقتصادی در آینده نشان داده از همین رو نیز این کشور در سال های اخیر هم زمان با هماهنگی با تغییرات اوضاع اقتصادی داخلی و خارجی، روش های جدید توسعه را شکل داده و به بالا بردن کیفیت و کارآیی توسعه پرداخته است. این امر نشان می دهد که اقتصاد چین وارد نقطه عطفی شده و الگوی رشد سریع اقتصادی که پس از اجرای سیاست اصلاحات و راهبرد "درهای باز" در بیش از 30 سال گذشته تحقق یافته، تغییر خواهد کرد. لذا این مساله در کنار قدرت نظامی و سیاسی پکن و نقش و جایگاهش در حل و فصل تنش های مناطق آسیای شرقی و جنوب شرقی و نیز خاورمیانه می تواند نقطه مهمی در مناسبات سیاسی – اقتصادی تهران باشد. دیپلماسی ایرانی در گفت وگویی با "لی جون"، معاون بین الملل حزب کمونیست چین به بررسی مناسبات ایران و چین پرداخته و در ادامه از مواضع پکن در خصوص تحولات منطقه خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی سوالاتی پرسیده است که در ادامه می خوانید:

روابط تهران و پکن در شرایط خوبی به سر می برد که سفر 23 ژانویه 2016 آقای "شی جین پینگ"، رئیس جمهور چین به ایران نشان از اهتمام پکن برای توسعه و گسترش روابط با ایران به خصوص در حوزه اقتصادی دارد، به گونه ای که پایگاه خبری "دیلی میل" دیدار مقامات بلند پایه ایران و چین در سفر شی جین پینگ را برای بررسی همکاری تجاری 600 میلیارد دلاری ارزیابی کرد؛ اما در سایه این روابط با آغاز دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی نگاه پکن به مناسبات با تهران چه تغییراتی را داشته و در آینده هم برای پکن برای توسعه مناسبات سیاسی - دیپلماتیک و روابط اقتصادی – تجاری با تهران چه برنامه هایی را خواهد داشت؟

باید پذیرفت که ایران یکی از کشورهای پرنفوذ در منطقه خاورمیانه و حتی در جهان است. ما هم بر این واقعیت معترفیم. در سایه این قدرت در حل مسائل منطقه ای و کاهش بحران ها یقینا ایران از نفوذ خاص و ویژه ای برخوردار است. لذا طرف چینی هم با توجه به این قدرت و نفوذ، همواره بر گسترش مناسبات و روابط مشترک خود با ایران تمایل شدیدی دارد. از همین رو پکن توجه خاصی به گسترش روابط مشارکتی استراتژیک و راهبردی با تهران دارد. همان طور که شما هم اشاره کردید در ژانویه 2016 آقای شی جین پینگ، رئیس جمهور چین هم سفری را به ایران داشتند و در آن سفر، دیدارها و مذاکرات سازنده ای میان روسای جمهوری چین و ایران شکل گرفت که در مجموع سفر ژانویه 2016 را به سفری موفق بدل کرد، چرا که در آن سفر 17 قرارداد و سند همکاری مهم بین دو کشور امضاء شد. در این راستا اکنون بسیاری از آن قراردادها در حال اجرایی شدن هستند و برخی هم طی سال آتی به مرحله اجرایی خواهند رسید. افزون بر این مسائل در سال های اخیر هر دو کشور ایران و چین راجع به مشکلات و مسائل خاص و در عین حال حساس منطقه خاورمیانه، هماهنگی و اشتراک نظر فروانی را با یکدیگر دارند. از نظر چین این سطح از هماهنگی و این نوع از اشتراک نظر که میان دو کشور پدید آمده، می تواند برای گسترش ثبات و حفظ صلح در منطقه حساس خاورمیانه و کل جهان بسیار مفید و سازنده باشد. از همین رو با توجه به چنین سطح بالایی از همکاری ها که در دوره اول ریاست جمهوری آقای دکتر حسن روحانی شکل گرفته است، چین تلاش دو چندانی را دارد که در دوره دوم ریاست جمهوری آقای روحانی، چه در زمینه گسترش روابط و مناسبات دیپلماتیک و چه در حوزه توسعه تجاری و اقتصادی فصل جدید و پررنگی از همکاری ها میان دو کشور شروع شود.

شما به فصل جدید همکاری های میان دو کشور با اغاز دوره دوم ریاست جهموری حسن روحانی اشاره داشتید. در سایه این مساله چین در آستانه آغاز سال جدید میلادی در سال آتی سفری را در سطح سران برای گسترش و توسعه مناسبات دیپلماتیک و اقتصادی به ایران خواهد داشت؟

مایلم بگویم که سفر روسای جمهوری دو کشور چین و ایران به کشورهای همدیگر موجب افزایش و استحکام مناسبات سیاسی، دیپلماتیک و مهمتر از آن، اقتصادی خواهد شد. اکنون در آستانه پایان سال میلادی و شروع سال 2018 ادارات و دوائر مربوطه در چین در حال برنامه ریزی برای توسعه مناسبات چین با همه کشورهای جهانی به خصوص ایران در سال آتی است. لذا ما انتظار داریم که روسای جمهوری دو کشور ایران و چین در سال 2018 مناسبات و روابط پررنگ تر، محکم تر و در عین حال جدی تری را داشته باشند، در این صورت سال آتی فرصت طلایی برای گفت وگو و هماهنگی بیشتر میان پکن و تهران خواهد بود.

با توجه به این که در سال 2015 سوریه اجازه حصور 5 هزار نیروی نظامی چینی در خاک این کشور را داده است که برخی اطلاعات از حضور این نیروها در بخش غربی استان لاذقیه حکایت دارد، در اوخر نوامبر (29 نوامبر ) اخباری دال بر حضور نیروهای نظامی چین در سوریه نیز مطرح شد که 16 دسامبر (4 روز پیش) این اخبار توسط پکن تکذیب شد؛ اساسا نگاه چین نسبت به بحران تروریسم در سوریه و خاورمیانه چسیت؛ آیا شما هم حضور نیروهای نظامی چین را در سوریه تکذیب می کنید؟

با همکاری های جامعه بین المللی جنگ و مبارزه با خرابکاری تروریسم با شکست داعش در سوریه، یگ گام جدی را رو به جلو بر داشته و در سایه این گام مهم، پیروزی های جدیدی هم بر تروریسم حاصل آمده است. کشور چین هم اکنون با این خطر جدی روبه رو است. لذا ما هم سعی داریم با همکاری با سایر کشورهای جهان این تروریسم وحشیانه و افسار گسیخته را ریشه کن کنیم. بنابراین پکن همواره بر این مساله تاکید دارد که نباید در خصوص تروریسم موضع و نگاهی دو گانه را داشت. به عبارت دیگر تروریست، تروریست است؛ ما تروریست خوب و یا بد نداریم. از سوی دیگر در خصوص بحران سوریه ما همواره بر این مساله تاکید داریم که همه کشورهای جهان باید به حق حاکمیت و نیز تمامیت ارضی کشور سوریه احترام بگذارند. در این راستا پکن همانند گذشته مردم سوریه را تشویق می کند که سرنوشت خود، آینده و توسعه کشورشان را با دستان خودشان و بدون دخالت کشورهای دیگر داشته باشند. یعنی تصمیم گیری برای آینده سوریه باید در دستان خود ملت سوریه باشد.

اما قسمت مهم سوال من بی پاسخ ماند؛ آیا شما هم مانند موضع رسمی پکن حضور نیروهای نظامی چین را در سوریه تکذیب می کنید؟

بگذارید پاسخ سوال مهم شما را این گونه بدهم که بین دو کشور چین و سوریه همکاری های مختلفی در ابعاد گوناگون از گذشته تا کنون وجود داشته است، در ادامه چین برای تدوام این همکاری ها تلاش خود را استمرار خواهد بخشید. در این راستا پکن به طور جدی از دوستان خود در منطقه خاورمیانه حمایت خود را خواهد داشت، به خصوص در مساله جنگ با تروریسم.

در یک کوچ و جابه جایی استراتژیک، افغانستان در طول چند سال اخیر به پایگاه جدی داعش بدل شده است، اما یقینا با پایان یافتن پرونده داعش در سوریه و عراق اکنون میزان و شدت جابه جایی این گروه تروریستی به منطقه غرب آسیا و کشورهایی مانند افغانستان بیش از پیش خواهد بود. با توجه به مرز مشترک میان دو کشور افغانستان و چین، حضور بخشی از داعش در کشورهایی مانند فیلیپین که احتمال گسترش آن به مالزی هم وجود دارد و نیز وجود بسترهای پذیرش این تفکر با توجه به اختلافات و تنش های منطقه "سین کیانگ" در چین شما خطر گسترش داعش در چین را تا چه اندازه جدی می بینید؛ آیا پکن بر وجود این تهدید جدی در کنار مرزهای خود آگاه است؟

بله من هم گفته های شما را تصدیق می کنم؛ لذا ما هم در چین به طور جدی برای دفع خطر و تهدید گسترش تروریسم در کنار مرزهای خود راه حل هایی را خواهیم داشت؛ این مساله را هم می دانیم که بعد از شکست داعش در سوریه و عراق، ترویسم داعش و بخشی از تروریست ها به سایر کشورها انتقال یافته اند. با توجه به این مساله یقینا همه کشورهای جهان باید همکاری های جدید بین المللی خود را برای حل و فصل درست و ریشه ای تروریسم داشته باشند، چرا که خطر و تهدید گسترش ترویسم، نه فقط برای سوریه، عراق و افغانستان، بلکه تهدیدی جدی برای همه کشورهای جهان است. بنابراین از یک سو باید دلایل و عوامل شکل گیری این نوع از تروریسم و از همه مهم تر ریشه های انتقال و گسترش آن را شناسایی و تحلیل کنیم و از سوی دیگر در سایه این بررسی ها و رسیدن به یک راهکار درست، مبارزه ای جدی را با تروریسم داشت.

13 دسامبر کنگره ایالات متحده آمریکا بودجه دفاعی این کشور را موسوم به "قانون اختیارات دفاع ملی آمریکا" که پیشتر با 344 رای موافق مجلس نمایندگان آمریکا روی رقم بی سابقه 696.5 میلیارد دلاری بسته شده بود، امضاء کرد، از آن سو نیز چین هم بودجه نظامی خود در سال جاری را با 7 درصد افزایش نسبت با سال 2016 به رقم 151 میلیارد و 43 میلیون دلار افزایش داد. آیا با توجه به تنش های میان دو کشور، چه در مساله کره شمالی و چه دیگر اختلافات دو کشور رقم بودجه دفاعی چین افزایش خواهد یافت، چرا که احتمال افزایش بودجه نظامی چین برای سال آینده در پاسخی به درخواست دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از کنگره برای افزایش 54 میلیارد دلاری بودجه نظامی این کشور وجود دارد؛ آیا در سایه افزایش بودجه نظامی چین باید شاهد آغاز تنش و درگیری نظامی میان آمریکا و چین باشیم، یا این که این افزایش بودجه دال بر آغاز جنگ سرد تسلیحاتی میان پکن و واشنگتن به خصوص از زمان آغاز به کار ترامپ است؟

اول مایل هستم در پاسخ به این سوال مهم شما اعلام کنم که چین همواره برای همه کشورهای جهان در همه مناطق به خصوص در منطقه شرق آسیا صلح و ثبات پایدار را خواستار است. لذا اولویت ما این است که اولا یک شرایط و بستری را به دور از تنش برای رسیدن به وضعیت حصول صلح و ثبات به وجود آوریم. ثانیا این که باید برنامه دقیق و درست را برای رسیدن به این ثبات با همکاری همه کشورها داشته باشیم، لذا چین در این راستا، نه تنها هیچ گونه تلاشی را برای ملتهب کردن منطقه نداشته و نخواهد داشت، بلکه پکن همواره با احترام به همه کشورهای جهان سعی دارد تا صلح و ثبات را در همه مناطق جهان من جمله آسیای شرقی برقرار کند. اما کشور آمریکا و شخص دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده که شما هم به آن اشاره کردید به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند جهانی این وظیفه و تکلیف را دارد که برای حفظ ثبات و آرامش و نیز گسترش و توسعه صلح جهانی همه تلاش خود را داشته باشد. در این راستا چین همواره تاکید دارد که باید از روش گفت وگو و میز مذاکره اختلافات خود با همه کشورها به خصوص آمریکا را حل و فصل کند، نه با افزایش بودجه نظامی و  تنش و جنگ مسلحانه. من  فکر می کنم یک کشور بزرگ و قدرتمند وظیفه و تکلیف برزگ را هم بر عهده دارد. از همین رو نیز کشورهای قدرتمند باید وظایف خود را در قبال گسترش ثبات و امنیت بشناسند و در این مسیر هم سهم خود را برای بالا رفتن ثبات و امنیت در کشورها و کل جهان ادا کنند. بنابراین کشورهای بزرگ نباید به نفع خود و فقط برای رسیدن به اهداف و منافعشان به دنبال نا آرامی در منطقه و جهان باشند.

اما در خصوص مساله کره شمالی چین نوعی از دوگانگی را در رفتار خود دارد، از یک سو پکن حمایت های خود را از پیونگ یانگ داشته، اما در سوی دیگر با رفتارهای متناقضی مانند عکس العمل های منفعلانه در شورای امنیت، چین  در راستای قطعنامه های این شورا حرکت می کند؟

همان طور که گفتم چین همواره از هر راه حلی برای کاهش سطح تنش در همه مناطق جهان به خصوض آسیای شرقی استفاده می کند. پکن همواره سعی دارد از هر گونه نزاع و درگیری در شبه جزیره کره هم جلوگیری شود. ما در سیاست خارجی همواره اصل احترام متقابل را پیش برده و در ادامه هم پیش خواهیم برد.

اما در خصوص ساختار سیاسی – اقتصادی چین به نوعی کنتراست ماهیتی دچار است؛ از یک سو پکن به دنبال اقتصاد آزاد است و از سوی دیگر نگرش کمونیستی را درساختار سیاسی خود دارد، آیا در آینده این کنتراست می تواند چالشی را برای چین ایجاد کند. آیا در مرور زمان اقتصاد آزاد راست گرایانه بر سیاست چپ کمونیستی اثر گذار خواهد بود؟

چین در ساختار اداره کشور همواره اصل را بر پیشرفت و رونق کشور گذاشته اشت. لذا در یک اتحاد راهبردی، سیاست و اقتصاد چین با هم به رشد و پیشرفت این کشور کمک می کنند؛ از همین رو اختلافی میان سیاست و اقتصاد چین وجود ندارد، بلکه در یک هماهنگی هر دو بعد به فکر ارتقای جایگاه چین در جهان هستند.

انتشار اولیه: چهارشنبه 29 آذر 1396 / انتشار مجدد: دوشنبه 4 دی 1396