پوتین ارباب جدید خاورمیانه

نویسنده: تایلر دوردن

دیپلماسی ایرانی: با تمرکز بیشتر دولت ترامپ بر سیاست داخلی و با وجود تحقیقات مولر درباره رابطه دولت فعلی با روسیه، قدرت و نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه افزایش پیدا کرده است. این عقب نشینی در ادامه سیاست های ناموفق یا شکست خورده دولت اوباما انجام شده و در نتیحه خلا قدرتی را در منطقه ایجاد کرده و یک کشور است که به نظر مایل است تا جای آمریکا را بگیرد.

همان طور که بلومبرگ نوشت: «اسرائیلی ها، ترک ها، مصری ها و اردنی ها همه اینها در کنار هم مسیری را به سمت کرملین می کشند به این امید که ولادیمیر پوتین ارباب جدید خاورمیانه باشد، منافع آنها را تامین کند و مشکلات آنها را حل کند.» در عین حال که سلمان، پادشاه عربستان، رهبر غنی ترین کشور نفتی، از مسکو بازدید می کند.

همان طور که بلومبرگ معتقد است واشنگتن تا همین اواخر به تنهایی یگانه رهبر چنین کشورهایی بود. با این حال هم اکنون از قدرت آمریکا در منطقه به طرز قابل توجهی کاسته شده و نشان از موفقیت مداخله نظامی روسیه در سوریه دارد که نه تنها موفق به تخریب تهدید داعش شده بلکه رئیس جمهور بشار اسد که بسیاری اصرار به رفتن او داشتند را حفظ کرده است. دنیس راس، مذاکره کننده سابق صلح که به جورج بوش و باراک اوباما مشاوره می داد می گوید: «پوتین موفق شده که روسیه را در خاورمیانه به فاکتوری تعیین کننده تبدیل کند. همین دلیلی است که مسکو جریانی ثابت و تاثیرگذار در خاورمیانه باشد.»

مساله پول نیز در میان است؛ آر تی نوشت: «الکساندر نوک به کانال تلویزیونی العربیه گفت که سرمایه گذاری مشترک روسیه و عربستان در بخش انرژی به صندوقی در حدود 1 میلیارد دلار رسیده و در حال حاضر توافقات اولیه آن نیز صورت گرفته است.» نواک معتقد است که روسیه روی همکاری با عربستان سعودی تمرکز کرده است و این همکاری تنها در چارچوب اوپک نخواهد بود بلکه در حوزه انرژی این همکاری ها در بخش انرژی الکتریکی و انرژی های تجدیدپذیر ادامه خواهد داشت. هفته گذشته مدیر صندوق سرمایه گذاری روسیه، کیریل دمیتروف به قرارداد سرمایه گذاری عظیمی با صندوق سرمایه عمومی عربستان دست پیدا کرد. در سال 2015 دو طرف پایه همکاری های 10 میلیارد دلاری را بنا نهادند. صندوق سرمایه گذاری روسیه همچنین با سازمان سرمایه گذاری عمومی سعودی، سرمایه گذاری های مشترکی را در روسیه کلید زده اند. به نظر می رسد ادامه این همکاری ها پای شرکت ها و سرمایه گذارهای روس بیشتری را به خاک عربستان سعودی باز کند. با این وجود هنوز به نظر می رسد که مشکلاتی بر سر راه باشد چرا که میان خواسته های پوتین و آن چه کشور پادشاهی می خواهد اختلافاتی وجود داشته باشد و آسان نیست که با وجود برنامه ها و چشم اندازهای متفاوت دو کشور در منطقه بین آنها اشتراک منافع راضی کننده ای ایجاد کرد. آرتی ادامه می دهد: «هرچه بیشتر سعی کنید که موقعیت خود را با تمام طرف های حاضر در بازی آداپته کنید، درخواهید یافت که ادامه این بازی چقدر سخت تر خواهد شد.»

مسکو قدرت بزرگی در دوران جنگ سرد در خاورمیانه بود. دولت های عربی را در برابر اسرائیل مجهز می کرد. با وجود سقوط شوری کمونیسی، روسیه این نفوذ را هرچند ضعیف در دست گرفت. زمانی که ایالات متحده به عراق صدام حسین حمله کرد روسیه کاملا سرگردان بود. اگرچه این مساله در سال 2013 و زمانی که ایالات متحده با ریاست جمهوری اوباما تصمیم گرفت که به اسد حمله نکند برعکس بود. دو سال بعد پوتین نیروهای نظامی، هواپیماها و تانک هایش را به سوریه گسیل داشت و داعش را شکست داد.

متحدان آمریکا در کمپین «اسد باید برود» دور هم جمع شدند اما این مساله زمانی که نیروی نظامی ایالات متحده فشاری برای ایجادش اعمال نکرد تبدیل به توهم شد. روسیه وارد منطقه شد چرا که اوباما این اجازه را داد. خالد بطرفی، استاد دانشگاه الفیصل در عربستان سعودی معتقد است: «متاسفانه اوباما به شدت از خاورمیانه عقب نشینی کرد.» این دیدگاه در منطقه بسیار گسترده است. همان چیزی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در این ماه ها روی آن دست گذاشته است. او کسی بود که آمریکایی ها را به اقدامی سریع علیه اسد هشدار می داد و در نهایت می گفت: «صحبت کردن با آمریکایی ها به نتیجه ای نمی رسد.»

در این میان اما عجیب ترین اتفاق و بزرگ ترین تغییر در سعودی ها روی داده است. آنها که تا مدت ها بودجه مالی مبارزه با اسد و عملیات القاعده را تامین می کردند حالا در صف همکاری ها با روسیه برای برقراری مذاکرات صلح قرار گرفته اند آن هم با این پیش شرط که اسد، رهبر سوریه بر سر کار خود باقی بماند. متحدان ایالات متحده همگی رویی خوش به تغییر رییس جمهور آمریکا و ورود دونالد ترامپ نشان دادند. چرا که ترامپ وارد چالشی با ایران شد هرچند که سیاست های اوباما در سوریه را ادامه داد. بنابراین هدف تغییر حکومت در سوریه کاهش یافته و اولویت ها تغییر کرده اند. سعودی ها و سایر کشورهای خلیج فارس به روسیه هشدار می دهند که نقش ایران در سوریه را بکاهد درحالی که حزب الله لبنان و نیروهای شیعه مورد حمایت تهران نیروی تهاجمی مناسبی برای اسد فراهم کرده اند.

عبدالخالق عبدالله، تحلیلگر سازمانی در امارات به بلومبرگ گفت: «بهتر است روسیه بخشی از این قضیه نباشد. اینجا پادشاه سعودی به نمایندگی از کشورهای خلیج فارس صحبت می کند و نماینده آنهاست، او معرف تغییر جغرافیای سیاسی به سوی روسیه است. و بهتر است که روسیه این مساله را مدنظر داشته باشد.» آن چه تعجب آور است در بخش فاکتورهای اقتصادی است که مساله برتری روسیه را دراماتیک تر کرده است. تولید ناخالص داخلی آمریکا 13 برابر روسیه است. الکساندر زوتف، سفیر روسیه در سوریه در فاصله سال های 1989 تا 1994 در این باره می گوید: «اگر چه اسد فاکتور بسیار مهمی است اما همه چیز نیست. گاهی شما دو بوکسور در رینگ دارید که یکی بسیار بزرگ و عضلانی و ورزیده است و دیگری کوچک تر اما سریع تر و باهوش تر است و تکنیک بهتری هم دارد.» درحالی که اقتصاد فاکتوری محدود کننده در روسیه محسوب می شود اما پوتین در برابر آمریکا مزایای دیگری دارد. پل سالم از مرکز انستیتو مطالعات خاورمیانه در واشنگتن معتقد است: «پوتین کنگره ای ندارد که نگرانش کند و انتخاباتی ندارد که خطر باختن را در آن حس کند. پوتین دو دهه است بر سر کار است که در جغرافیای سیاسی زمانی بسیار طولانی محسوب می شود. و یک رهبر که طولانی مدت بر سر کار باشد پیامی متداوم را ارسال می کند. او آنچه می گوید را انجام می دهد، او آنچه را که انجام می دهد را می گوید.»

منبع: زیرو هدج/ مترجم: روزبه آرش