چگونه ترجمه اشتباه، توافقنامه هسته ای ایران را تهدید می کند

دیوید اکلز واد و آریان طباطبایی

دیپلماسی ایرانی: برخی اوقات، کلماتی که در سیاست خارجی، مهم ترین بار معنایی را دارند، اشتباه ترجمه می شوند. اکنون که دولت ترامپ، علیرغم گزارش های آژانس هسته ای مبنی بر تعهد ایران به قرارداد، تهدید به لغو قرارداد هسته ای ایران کرده، ممکن است بعضی ها معتقد باشند که مقصر آن، سخنرانی های تحریک آمیز مقامات ایران در خصوص قصد ساخت سلاح اتمی است. اما باید دانست که در بسیاری از این موارد، سخنان مقامات ایرانی به اشتباه ترجمه شده و این اظهارات دست کاری شده است.

با شروع تابستان، در یکی از گزارش های مطبوعاتی ادعا شد که "ایران می گوید تولید انبوه سانتریفیوژهای پیشرفته را آغاز کرده است" و بعد اعلام شد "ااین اقدام ایران می تواند ناقض قرارداد هسته ای باشد". اما بعدا معلوم شد، این اتهام زاییده ترجمه اشتباه بود. یک تحلیلگر ارشد گروه بین المللی بحران با زبان مادری فارسی، متوجه شد که مقامات ایرانی در واقع گفته بودند که ایران دانش تولید انبوه سانتریفیوژهای پیشرفته را دارد و نه اینکه قصد آن را داشته باشد. این امر از ابتدا نیز بر کسی پوشیده نبود.

چند هفته بعد، در اواسط ماه اوت، گزارش های خبری حاکی از آن بود که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، در تلویزیون زنده هشدار داده که ایران آماده است "در عرض چند ساعت ... [در برنامه هسته ای خود] به روال عادی برگردد و کار خود را پیشرفته تر از قبل ادامه دهد." یک روز طول کشید تا ترجمه ای دقیق تر از آن چه رئیس جمهور ایران گفته بود به دست ما برسد. روحانی گفته بود: "مقامات جدید ایالات متحده باید بدانند که شکست خوردن تحریم های دولت قبل، آمریکایی ها را پای میز مذاکره کشانده بود" و اگر این تواقفنامه لغو شود، "ما به شرایط بسیار پیشرفته تر از زمان آغاز مذاکرات باز خواهیم گشت." به عبارت دیگر، منظور این بود که ایران گزینه های دیگری نیز دارد، اما اولویت آن، توافقنامه است.

این هفته گفته شد علی اکبر صالحی، معاون رئیس بخش هسته ای ایران، اظهار داشته "ما می توانیم ظرف حداکثر پنج روز غنی سازی 20 درصدی را از سر بگیریم." ایندیپندنت ابتدا هشدار داد که احتمال دارد ایران پنج روز پس از زیرپا گذاشتن توافقنامه، سلاح اتمی تولید کند. در اندک گزارش های ثانویه از دیگر خبرگزاری ها، اعلام شد در ادامه اظهارات آمده است که "قطعا ما به چنین اقداماتی علاقه مند نیستیم. ما به راحتی به این معامله نرسیدیم که به یک باره آن را از دست بدهیم. ایران به توافقنامه متعهد و وفادار است."

اما آیا این ترجمه های نادرست، اهمیت دارد؟ تاریخ نشان داده که بله، قطعا همین طور است. مورخان هنوز بر سر این مسئله بحث می کنند که شاید ترجمه نادرست اصطلاح "mokusatsu" ژاپن در کنفرانس پوتسدام باعث شد که آمریکا در مسیر بدون بازگشت انداختن بمب هسته ای در آن کشور قدم بردارد. متفقین ژاپن را برای تسلیم بدون قید و شرط، تحت فشار قرار دادند، و ژاپن از اصطلاح "mokusatsu" استفاده کرد به معنای "پاسخ برای بعد". به اشتباه به اطلاع ترومن رسید که ژاپن قصد "نادیده گرفتن" شرایط را دارد. شاید اگر این اصطلاح درست ترجمه می شد، فاجعه های ثانویه رخ نمی داد.

اما زمانی که دو کشور با یکدیگر روابط دوستانه نداشته باشند، خطر این ترجمه های نادرست و سوء تفاهم ها بیشتر می شود. دولت پیشین آمریکا، راه را برای مذاکرات بیشتر گشود که منافع آمریکا را نیز در بر می گرفت، از جمله این منافع، آزادی تعدادی از آمریکایی های زندانی در ایران، و حل و فصل شدن موضوع بالقوه پرتنش دستگیری ملوانان آمریکایی توسط سپاه پاسداران ایران بود. اما وزیر امور خارجه جدید آمریکا هنوز پس از هفت ماه، با جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، دیدار نکرده است. این امر در تضاد با نحوه تعامل دیگر کشورها با ایران به شمار می رود.

لغو یک جانبه توافق هسته ای ایران، به خصوص زمانی که آمریکا و متحدانش، از تحریم ها برای انزوای کره شمالی که برخلاف ایران، تسلیحات هسته ای در اختیار دارد، استفاده می کنند، سیاست درستی نیست. ترامپ بدون توجه به توصیه مشاوران خود و گزارش ها مبنی بر پایبندی ایران به توافق، قصد دارد به هر نحوی شده، ایران را به عدم تعهد متهم کند. دیپلمات ها و تکنوکرات هایی که جهان را به توافق هسته ای ایران رسانده اند، هزاران ساعت و صدها روز روی کلمه به کلمه توافقنامه کار کرده اند. در این زمان بحرانی، اشتباهی سهوی در ترجمه و ایجاد سوء تفاهم بسیار پر خطر خواهد بود.

منبع : آتلانتیک / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 33