شام آخر امریکا و روسیه در سوریه

دیپلماسی ایرانی: روسی، زبان دوم سوریه می شود. این را ریاض حداد، سفیر سوریه در روسیه اعلام کرد. وی همچنین خبر داد که فرزندان بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در حال یادگیری زبان روسی هستند. سفیر سوریه این اقدام را یکی از نشانه های قدردانی ملت سوریه از مردم روسیه به خاطر حمایتشان در جنگ عنوان کرد. هم زمان با این خبر بشار اسد در گفت وگو با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه بعید ندانست که از روسیه بخواهد برای مبارزه با گروه های تروریستی نیروی زمینی به این کشور اعزام کند.

این خبرها، خبرهای کم ارزشی نیستند. در خود پیام های بسیاری دارند. بشار اسد رسما می پذیرد که روسیه بیش از هر کشوری در سوریه صاحب نفوذ شود. اما این همه ماجرا نیست. هفته گذشته روزنامه ایندیپندنت، چاپ انگلیس گزارش داد که دولت دونالد ترامپ در حالی بررسی اعزام 50 هزار نیروی زمینی به سوریه است. قرار است این نیروها به نیروهای فعلی امریکا در سوریه که تخمین زده می شود در حدود 500 نفر باشند، افزوده شود. در حال حاضر نیروهای امریکایی در مناطق کردنشین شرق سوریه مستقر هستند. امریکایی ها می گویند که آنها برای آموزش نیروهای مخالف سوری و نیروهای کُرد که در مبارزه با داعش متحد امریکا محسوب می شوند به آن مناطق اعزام شده اند. می توان تصور کرد که 500 سرباز امریکایی در قالب مستشار کار آموزش بر عهده داشته باشند اما اعزام 50 هزار سرباز که 10 برابر تعداد نیروهای فعلی امریکاست حکایت از سناریویی دیگر دارد.

هم زمان اسرائیل کار بمباران بلندی های جولان و پایگاه های ارتش سوریه در قنیطره را آغاز کرده است. بدون این که تل آویو توضیح روشنی برای این بمباران خود ارائه دهد.

توافق روسی – امریکایی

این که امریکایی ها می گویند قرار است 50 هزار نفر به سوریه اعزام کنند در حالی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا بارها تاکید کرده قصد رویارویی نظامی در سوریه را ندارد، و هم زمان بشار اسد صحبت از دعوت از نیروهای زمینی روسیه به سوریه می کند، حکایت از آن دارد که توافقاتی میان مسکو و واشنگتن در حال انجام است. این که گفته می شود جنگنده های روسی در مرزهای آلاسکا مانور داده اند در کنار تشدید بحران کره شمالی با امریکا و متحدان آسیایی اش، حکایت از آن دارد که روسیه و امریکا در حال بازبینی برگه های خود هستند و موازنه های قدرت را بررسی می کنند.  

پیش از این بسیاری از منابع خبری می گفتند که در گفت وگوهای طرف های امریکایی و روسی طرف امریکایی از بابت حضور نیروهای حزب الله و نیروهای وابسته به ایران در سوریه ابراز نگرانی کرده است. گفته می شود طرف روسی به طرف امریکایی اطمینان داده است که نظارت بر عملکرد نیروهای وابسته به حزب الله و ایران را خود بر عهده می گیرد.

وقتی که بشار اسد صحبت از احتمال اعزام نیروهای زمینی روسی به سوریه می کند می توان تصور کرد که قرار است این نیروها به جای نیروهای ایرانی و حزب الله در سوریه مستقر شوند و پس از آن مسکو به تهران فشار خواهد آورد که نیروهای وابسته به خود، مستشاران و همچنین نیروهای حزب الله را از خاک سوریه بیرون بکشد.

از آن سو وقتی نیروهای امریکایی در سوریه مستقر می شوند، بدیهی است که این نیروها قرار نیست وارد مناطق تحت کنترل روسیه و اسد شوند. امریکایی ها از هر گونه رویارویی با نیروهای روسی و سوری اجتناب می کنند. بنابراین آنها در مناطقی مستقر خواهند شد که قرار است به زودی از دست گروه های تروریستی مثل داعش آزاد شوند یعنی در جاهایی مثل رقه و دیرالزور. ممکن است پرسیده شود که چرا باید امریکا وارد این مناطق شود؟ به این دلیل که این مناطق سنی نشین هستند و امریکایی ها می خواهند کنترل این مناطق بعد از بیرون راندن داعش از این شهرها را بر عهده بگیرند. این دقیقا همان چیزی است که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به دنبال آن هستند چرا که گمان می کنند زیر سایه حضور نظامی امریکا می توانند اراده خود را بر مناطق سنی نشین سوریه تحمیل کنند. به عبارت دیگر مناطق تحت کنترل اسد با حضور نیروهای روسی تامین امنیت می شود و مناطق تحت کنترل مخالفان با نیروهای امریکایی. زیر سایه آنها حکومت بشار اسد در مناطق تحت کنترل خود به حیات ادامه می دهد و مخالفان سوری نیز با حمایت کشورهای عربی کنترل مناطق سنی نشین را بر عهده می گیرند.

اسرائیل

در این میان اسرائیل بر دو خواسته خود پافشاری می کند. اول از همه نیروهای ایرانی و حزب الله در خاک سوریه نباشند. و دیگر این که بلندی های جولان به کنترلش در آید. بمباران مواضع ارتش سوریه در این مناطق دقیقا با همین هدف دنبال می شود. اسرائیل در وهله های اخیر بارها گفته است که بلندی های جولان را از آن خود می داند و دمشق باید دیگر به فکر این مناطق نباشد. موقعیت سوق الجیشی و استراتژیک جولان بر کسی پوشیده نیست برای همین بعید نیست اسرائیل در صورتی که فضا را مناسب ببیند و چراغ سبز امریکا و روسیه را داشته باشد حتی اقدام به ورود نیروی زمینی برای تسلط بر این مناطق کند. اگر چه حتی اگر گروه های مخالف اسد بر بلندی های جولان مسلط شوند، باز هم منافع اسرائیل در این منطقه تامین می شود. فراموش نکنیم که اسرائیل با گروه های تروریستی در ارتباط مستقیم است و حتی کار مداوای زخمی های آنها را انجام می دهد.

به نظر می رسد که روسیه با اسرائیل توافقاتی در این زمینه دارد. واقعیت این است که روسیه به نوعی منافع و قدرت اسرائیل را به رسمیت شناخته است. بمباران پایگاه های نظامی و مراکز دولتی سوریه توسط جنگنده های اسرائیلی در حالی که هیچ واکنشی از سوی ارتش سوریه مشاهده نمی شود، شک برانگیز است. برخی منابع خبری گزارش داده اند که روس ها کدهای سامانه های اس – 300 و اس – 400 را به اسرائیلی ها داده اند برای همین به هنگام حمله آنها این سامانه ها عمل نمی کنند. حتی گفته می شود در حمله اخیر اسرائیل که در ماه مارس انجام شد و برای نخستین بار شاهد واکنش پدافند هوایی ارتش سوریه بودیم این ایرانی ها بودند که کد سامانه های تدافعی را تغییر دادند و در اختیار ارتش سوریه گذاشتند و این مساله سبب شد تا به سمت جنگنده های اسرائیلی شلیک شود. اتفاقی که باعث بهت اسرائیل شد.  

فشار بر ایران

اسرائیل و امریکا فشارهای خود را برای بیرون راندن نیروهای وابسته به ایران و حزب الله در سوریه آغاز کرده اند. آنها گمان می کنند در صورتی که ایران و متحدانش نیروهای خود را از سوریه بیرون بکشند، کار تقسیم کیک قدرت در سوریه تکمیل می شود و منافع آنها تامین خواهد شد. اما آیا ایران به این سادگی ها از سوریه خارج می شود؟ ما نمی دانیم استراتژی ایران برای آینده سوریه چیست. در برخی رسانه ها گفته می شود که ایران می گوید باید مناطق اصلی سوریه که از آن به "سوریه مفید" تعبیر می شود، پس گرفته شود و تروریست ها از این مناطق بیرون رانده شوند، از جمله ادلب که در حال حاضر محل تجمع تروریست ها شده است. اما گفته می شود که روس ها با این کار مخالفند. ما جزئیات بیشتری در این رابطه نداریم. در نشست اخیر تهران نیز توافق شد تا آتش بسی که بعد از پاکسازی حلب با نظارت ایران و ترکیه و روسیه در سوریه اعمال شده است، حفظ شود و ناقضان آن مورد تحریم قرار بگیرند، اما از جزئیات این توافق و این که چه اهدافی را دنبال می کند خبر نداریم.

ایرانی ها از همان روز اول می دانستند که منافعشان با روس ها در جایی به تضاد خواهد خورد. اما این حقیقتی است که تقاضای ایران به ورود روسیه به جنگ سوریه امری لازم و بدیهی بوده و اگر چنین اتفاقی نمی افتاد ممکن بود همان دو سال پیش اسد سقوط می کرد. ورود روسیه به سوریه نه تنها به سود ارتش سوریه بلکه به سود منافع ایران در سوریه نیز بود، هر چقدر که این منفعت برای دو یا سه سال باشد. ولی ممکن است در آینده منافع ایران و روسیه از هم فاصله بگیرد. البته در این رابطه هم اطلاعات کافی در اختیار نداریم.

نمی دانیم پایان جنگ سوریه چگونه رقم خواهد خورد. اما ورود قدرتمندتر روسیه و امریکا به عرصه سوریه می تواند بسیاری از معادلات را تغییر دهد.