پیام‌های اشغال پارلمان عراق برای آمریکا

نویسنده: محمدمهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: اشغال چند ساعته پارلمان عراق توسط تظاهرکننده های عراقی پیام روشنی برای سیاستمداران این کشور داشت و به روشنی نشان می دهد که عراق تا رسیدن به ساحل امنیت و آرامش مسیری طولانی پیش رو دارد. تصویر مردمی که صحن پارلمان عراق را به عرصه ای برای ابراز خشم خود تبدیل کرده بودند، شمایلی از کشوری را نشان می دهد که نه تنها تروریست ها بخش بزرگی از آن را اشغال کرده و بخش های دیگری از آن عملا به شکل خودمختار اداره می شود که حتی قلب سیاست کشور نیز در حال تجربه یک سکته شدید است.

اتفاقات روز شنبه بغداد البته یک مخاطب دیگر نیز داشت. هزاران کیلومتر دورتر باراک اوباما رییس جمهور ایالات متحده که تا چندی دیگر هشت سال دوره ریاست جمهوری خود را پشت سر خواهد گذاشت احتمالا با دیدن این تصاویر از پایان یافتن قریب الوقوع ریاستش بر کاخ سفید خوشحال شده است. دولت اوباما عملا با این ماموریت بر سر کار آمد تا خرابکاری های بوش پسر در خاورمیانه و به ویژه عراق را رفع و رجوع کند. دو جنگ پرهزینه و بی فایده افغانستان و عراق نه تنها اقتصاد آمریکا را با چالش جدی روبه رو کرده بود، بلکه خاورمیانه ای به مراتب خطرناکتر از قبل را برای دولت بعدی آمریکا و البته برای ملت های منطقه به ارث گذاشته بود.

اوباما تمام سال های دوران مسوولیتش را صرف این کرد تا با کمترین هزینه، خاورمیانه را این بار با سیاست و نه با قدرت نظامی کنترل کند. خروج نیروهای نظامی از دو کشور اشغال شده، عدم اعزام نیروی زمینی به سوریه و عراق برای مقابله با داعش و میدان دادن به همپیمانان منطقه ای برای تمرین کردن نقش ژاندارمی آمریکا در خاورمیانه، همه با این هدف انجام شد که از تکرار فاجعه دوران بوش جلوگیری شود و در عین حال سلطه آمریکا بر منطقه با هزینه کشورهای منطقه ادامه پیدا کند.

در حال حاضر اما خاورمیانه وضعیتی اسفبارتر از هشت سال پیش دارد. امروز نه تنها در کابل و بغداد و بیروت و غزه، امنیت و ثبات و رفاهی وجود ندارد، بلکه دمشق و صنعا و حتی استانبول و ریاض هم در التهابی بی سابقه به سر می برند. اوباما که نزدیک به یک دهه سیاست های اشتباه و اتفاقات غیر منتظره و نتایج فاجعه بار را در عراق پیش چشم دارد اکنون که در ادامه این روند، خبر اشغال پارلمان این کشور را می شنود لابد باید خوشحال باشد که به زودی از خاورمیانه و مصائبش راحت خواهد شد. دموکرات یا جمهوری خواه، رییس جمهور آینده ایالات متحده مطمئنا احساسی حتی ناگوارتر از این خواهد داشت. وقتی هر دو رویه نظامی گری و سیاست بازی طی پانزده سال اخیر در منطقه تجربه شده و شکست خورده است، رییس جمهور بعدی باید چه طرح و راهبردی را پیگیری کند؟ بی تردید گرداب سیاست خاورمیانه همچنان قربانیان بیشتری خواهد گرفت.

ناظران وقایع در ایالات متحده البته اگر از اسب غرور ابرقدرتی پایین بیاییند و تحولات منطقه را ریشه ای و عمیقتر ببیند، حتما سرنخ هایی برای اصلاح اشتباهاتشان خواهند یافت. این منطقه شاهد پیدایش اولین و بزرگترین تمدن های تاریخ بوده است. فرهنگ و تاریخ و سنت و مذهب و سیاست مردم این منطقه آنقدر کهن، لایه لایه و پیچیده است که راهبردپردازان واشینگتن حتی اگر توان تحلیل آن را ندارند دست کم باید درک احترام گذاشتن به آن را پیدا کنند. نقشه های ساده لوحانه ای مثل تغییر مرزهای سیاسی منطقه، خاورمیانه بزرگتر، فدا کردن آزادی برای پیدا کردن ثبات و حمایت چشم بسته از اسرائیل که سالهاست توسط آمریکا در این منطقه پیگیری می شود، هیچ کمکی به حل بحران های منطقه نکرده و نمی کند.

طراحان راهبرد آمریکا در خاورمیانه بالاخره زمانی مجبور خواهند شد که دست کم به خاطر منافع خود هم که شده به مردم خاورمیانه، به فرهنگ و سنت هایشان، به باورها و اعتقاداتشان و به سلایق و علایق شان احترام بگذارند. اینکه این زمان کی سر خواهد رسید خود سوال دیگری است.