انتخاب کاندیدای دموکرات به نفع برجام است

دیپلماسی ایرانی - سیده آمنه موسوی: اگرچه ره آورد اجرای برجام عادی سازی روابط ایران و جهان و رهایی از حجم تحریم های یکجانبه و چندجانبه غرب بود اما این توافق نتایج دیگری هم داشت. آغاز روندی نو و بی بدیل در فعالیت های هسته ای کشورمان که فاز نخست آن در همکاری با روسیه برای تولید ایزوتوپ های پایدار رقم خورده است. موضوعی که حمید بعیدی نژاد، رئیس تیم کارشناسی مذاکره کننده ایران با اشاره به آن می گوید متخصصانی از سازمان انرژی اتمی ایران مذاکراتی را با مسوولان شرکت روس اتم آغاز کرده و به توافقات اولیه آن هم دست پیدا کرده اند. او همچنین در گفت و گو با «دیپلماسی ایرانی» به روند ساخت نیروگاه های هسته ای بوشهر 3 و2، مدرن سازی راکتور تحقیقاتی اراک و یا پروسه ساخت ماشین های IR8 نیز گریزی می زند و خاطرنشان می کند که با مشخص شدن روند مذاکرات هسته ای، ایران می تواند فصل نوینی را در فعالیت های هسته ای خود آغاز کند. البته بعیدی نژاد در مباحث خود به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تاثیر آن بر فرآیند اجرای برجام نیز تاکید می کند و یادآور می شود که کمپ دموکرات ها دیدگاه های مثبتی نسبت به توافق جامع هسته ای ایران دارند و آن را یکی از دستورکارهای مهم کاندیداهای موردنظر خود می دانند.

براساس برنامه ریزی های صورت گرفته قرار است ایران و روسیه در تولید ایزوتوپ های پایدار همکاری هایی با یکدیگر داشته باشند. این دست از همکاری ها در راستای توافقات پسابرجامی است؟

بله .ایزوتوپ های پایدار شکلی از مواد هسته ای با کاربردهایی در حوزه هایی چون دارو و یا صنعت هستند. در حال حاضر ایران نیاز خود برای تولید برخی ایزوتوپ های پایدار مهم را از کشورهای دیگر تامین می کند اما با عنایت به مفاد توافق جامع هسته ای که امکان تولید ایزوتوپ های مذکور را در همکاری با کشوری چون روسیه _که دارای توانمندی های فراوانی در بحث های هسته ای است_ فراهم آورده، درصدد هستیم تا عملیات اجرایی آن را در این شکل از همکاری در فردو آغاز کنیم. در حال حاضر دانشمندان و متخصصانی از سازمان انرژی اتمی ایران مذاکراتی را با مسوولان شرکت روس اتم آغاز و به توافقات اولیه آن هم دست پیدا کرده اند.

این نشست ها در چه سطحی برگزار شده است؟

به دلیل تخصصی بودن بحث، نشست ها بیشتر در سطوح فنی برگزار می شود.

می توان اینگونه برداشت کرد که همکاری برای تولید این ایزوتوپ ها و ساخت نیروگاه های هسته ای بوشهر 2 و 3 _که در خبرها به آن اشاره شده بود_ در قالب بسته جدید همکاری پسابرجامی ایران و روسیه در حال پیگیری است؟

ساخت نیروگاه های بوشهر 2 و 3 ارتباط چندانی به بحث برجام ندارد چرا که در واقع طرح ساخت این نیروگاه ها به پیش از توافق جامع هسته ای باز می گردد. کما اینکه ما بوشهر یک را نیز سالها پیش به سرانجام رساندیم.

توافق با روس ها برای ساخت بوشهر یک حداقل به دو دهه گذشته باز می گردد. اما برنامه ریزی برای ساخت بوشهرهای 2 و 3 در همین سال های اخیر صورت گرفته است.

باید در نظر داشته باشید که مراحل نهایی عملیات اجرایی نیروگاه بوشهر یک در همین سال های اخیر به ثمر رسید و با عنایت به این موضوع که روس ها، خود یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند قطعا نمی پذیرفتند که موضوعاتی چون تولید برق هسته ای در نیروگاه های ایران به بحث هایی نظیر توافق پرونده هسته ای گره زده شده و از این حیث پروسه ساخت نیروگاه بوشهر با خللی مواجه شود. برهمین اساس هم بود که با وجود آنکه مراحل اولیه ساخت نیروگاه هسته ای بوشهر از مدت ها پیش آغاز شده بود اما روند بارگذاری سوخت آن در همین سال های اخیر به ثمر رسید. بنابراین مشاهده می کنید که بحث ساخت نیروگاه های هسته ای ما ارتباط چندانی به بحث برجام ندارد و در چارچوب جداگانه ای بررسی و تنظیم شده است. اما بحث تولید ایزوتوپ های پایدار در فردو و بحث های پیرامون آن دقیقا موضوعاتی است که باید در پسابرجام به آنها پرداخت. با این روش ما می توانیم علاوه بر استفاده از ظرفیت های سایت هسته ای فردو سانتیرفیوژهایمان را هم به صورت فعال حفظ کنیم چرا که می دانید تولید ایزوتوپ های پایدار از طریق همین سانتریفیوژهاست که صورت می گیرد.

ما در ماه های گذشته و در راستای توافق جامع هسته ای هم بخشی از مازاد سوخت کشور را به روسیه ارسال کردیم. یعنی همکاری های پسابرجامی تهران و مسکو مدت هاست که کلید خورده است؟

بله درست است. در واقع شاید بهتر باشد اینگونه عنوان کنیم که همکاری های گذشته و حال ایران و روسیه در باز شدن برخی از گره های حاکم بر مذاکرات هسته ای ما و اعضای گروه 1+5 تاثیر بسزایی داشت .در خصوص بحث ذخایر غنی شده که شما به آن اشاره کردید ما پذیرفته ایم که در قبال فروش بخشی از ذخایر خود، اورانیوم طبیعی و یا همان کیک زرد را خریداری کنیم. اجرای این بخش از عملیات برجام بدون همکاری روسیه چندان امکان پذیر نبود چرا که کشورهای محدودی در دنیا به خرید و فروش مواد غنی شده می پردازند که ما با تمامی آنها هم رابطه عادی و دوستانه ای نداریم که بخواهیم خریدار محصولاتشان باشیم مانند کشورهایی چون آمریکا که مذاکرات ما و آنها هم تنها در رابطه با بحث های پیرامون توافق جامع هسته ای امکانپذیر شده بود. در هر صورت می خواهم بگویم که همکاری های ایران و روسیه کمک های شایان توجهی به نحوه اجرای برجام کرد و به عبارتی همکاری های دو کشور در خدمت اجرای برجام بود.

در نشست های اخیر پسابرجامی ایران و 1+5 مذاکراتی هم در مورد نحوه فعالیت راکتور تحقیقاتی اراک وجود داشته است؟

بله بحث هایی وجود داشته است. ما هم اکنون در حال طراحی پروژه مدرن سازی راکتور تحقیقاتی اراک هستیم، یعنی محفظه ای که در راکتور قرار گرفته بود از آن خارج شده و قرار است محفظه جدیدی ساخته شده و در آن جاسازی شود که تماما با امکانات جدید و به روز دنیا طراحی شده است. تمامی این اقدامات در راستای سود جستن از ظرفیت راکتور تحقیقاتی اراک است.

بنابراین فعالیت های این راکتور کاملا وارد فاز تحقیقاتی می شود؟

پیش از این نیز چنین بوده است. البته باید بدانید که یک پروژه تحقیقاتی می تواند در فرم های مختلف تعریف شود و محدود به یک شکل خاص نباشد.

فرمتی که برای راکتور اراک در نظر گرفته شده به چه صورت است؟

فرمت آن بدین صورت است که اگر فعالیت های حاکم بر راکتور تحقیقاتی اراک و یا به عبارت دیگر طراحی های گذشته این راکتور را X بنامیم و پروژه مدرن شده و پسابرجامی آن را Y، مشاهده می کنیم که راکتور اراک در فضای فعلی از امکانات و تجهیزات مدرن تر و بیشتری نسبت به مدل گذشته خود برخوردار است.

ایران و 1+5 جلسات متعددی را در رابطه با بحث های پیرامون موضوع R&D داشته اند. در این نشست ها مذاکراتی نیز در رابطه با ضرورت افزایش قابلیت ها و توانمندی های سطح سانترفیوژ های فعلی ایران صورت گرفته بود.نتایج این مذاکرات از چه زمانی و به چه صورتی به مرحله اجرا درمی آیند؟

مذاکرات پیرامون بحث R&D یکی از سخت ترین دامنه های مذاکراتی ما بود، به این دلیل که طرف مقابل واهمه داشت که ایران با دستیابی به ماشین های پیشرفته تر بتواند سرعت و توان غنی سازی خود را افزایش داده و این ظرفیت را به چندین برابر توسعه دهد. اما در نهایت ما توانستیم در قالب یک برنامه منطقی پروسه تولید ماشین های جدید بویژه IR8 که مدرن ترین ماشین طراحی شده متخصصان ایرانی است را در برنامه های پسابرجامی خود بگنجانیم. ماشینی که ظرفیت سوی آن 24 برابر ظرفیت ماشین های IR1 است. اگر ایران این ماشین را وارد چرخه عملیاتی خود کند می تواند کل برنامه غنی سازی خود را متحول کرده و سوخت راکتورهای هسته ای اش را نیز تامین کند. هدف ما این است که بتوانیم سوخت نیروگاه بوشهر را در ایران تولید کنیم و با استفاده از توانمندی های ماشین های جدید می توانیم به این هدف دست پیدا کنیم، اما در هر صورت باید بدانیم که پروسه تحقیق و توسعه روندی زمان بر و طولانی مدت است. حتی مراجعه به منابع خارجی هم حاکی از آن است که برای ساخت یک ماشین، پروسه ای حداقل 8 ساله را باید در نظر گرفت. برهمین اساس ما هم به دنبال آن هستیم تا این ماشین ها را 8 و نهایتا در 10 سال آینده به مرحله عملیاتی رسانده و وارد مدار و پروسه غنی سازی خود کنیم.

ماشین هایی که در فردو باقی می مانند مجددا وارد مدار فعالیت می شوند یا همچنان بدون استفاده باقی می مانند؟

تعدادی از آنها بدون فعالیت و به عنوان ضمانت توافق نزد ما باقی می مانند و تعدادی هم به مرور به نطنز منتقل می شوند.البته تعدادی از این ماشین ها هم که هنوز وارد پروسه غنی سازی نشده اند به پروسه تولید ایزوتوپ های پایدار اختصاص داده می شوند.

با وجود تاکید مکرر مقامات رسمی کشور مبنی بر امکان اتصال ارتباط بانک های ایرانی به سیستم سوئیفت، آیا این ارتباط به صورت کامل صورت گرفته است؟ البته اعضای مالی و بانکی تیم مذاکره کننده به این موضوع اشاره کرده اند که ما به سیستم سوئیفت متصل شده ایم اما مشکل اینجاست که نرم افزارهای مورد نیاز برای استفاده از خدمات این شرکت در آمریکا وجود دارد که ما همچنان تحت تحریم های آن قرار داریم.

همینطور است. امروز دیگر بانک مرکزی و دیگر بانکهای ایرانی کاملا به سوئیفت متصل شده اند. البته این وصل شدن به نرم افراری نیاز داشت که این نرم افزار به یک شرکت آمریکایی تعلق دارد اما ما برای رفع این مشکل راهکاری اندیشیده بودیم و این موضوع را با طرف های مذاکره کننده مطرح کردیم که اگر قرار باشد تعهد به اتصال بانک های ما به این سیستم را داشته باشیم اما به علت محدودیت در دسترسی به الزامات آن مثل نرم افزار نهایتا از خدمات آن بهره مند نگردیم دیگر منفعتی برای اصل کار هم باقی نمی ماند. برهمین اساس هم بود که نهایتا آمریکایی ها متعهد شدند تا نرم افزارهای مورد نظر را در اختیار بانک های ایرانی قرار دهند. همانطور که عرض کردم چند روز پیش بانک مرکزی و تمام بانک های ایرانی دیگر به سوئیفت وصل شده اند.

بانک سپه از جمله بانک هایی بود که با اتهام حمایت از برخی از گروه های تروریستی در لیست تحریم های فراهسته ای ایران قرار داشت اما جالب است که با اجرای برجام این بانک هم از گردونه تحریم ها خارج شد. این امکان تا چه اندازه محتمل است که طی ماه های آتی بانک ها و یا افراد دیگری هم از لیست تحریم های غیرهسته ای ایران خارج شوند؟

بانک ها، شرکت ها و افرادی که همچنان در لیست تحریم ها باقی مانده اند بنا بر اتهامات غیرهسته ای در آن لیست قرار دارند چرا که آنهایی که تحت تحریم های هسته ای قرار داشتند همه از شمول این تحریم ها خارج شده اند. بانک ها و افرادی که به آنها اشاره کردید دارای پرونده های پیچیده ای هستند که باید از مسیر خود پیگیری شوند. متاسفانه مسیر ثابتی هم برای حل این دست از پرونده ها وجود ندارد و باید شیوه های متفاوتی برای آنها اندیشیده شود. پرونده های مذکور دارای ابعاد حقوقی متفاوتی هستند و طبیعتا حل و فصل آنها اندکی زمان بر است ولی ما مصمم هستیم فرآیند خارج شدن موسسات و نهادهای ایرانی از فهرست های تحریم را دنبال کنیم.

با وجود تمامی تلاش های اعضای تیم هسته ای برای کاهش حجم محدودیت های سیاسی و اقتصادی ایران اما چندی است که آمریکایی ها محدودیت هایی برای صدور ویزای اتباع اروپایی که به ایران سفر کرده اند، قائل شده اند. این قانون هم اکنون در حال اجرا است و به نظر می رسد که بر حجم همکاری های اقتصادی ایران با شرکای اروپایی اش بی تاثیر نباشد.

دولت آمریکا متعهد شده است که این قانون را به شکلی اجرا کند که با برجام منطبق بوده و آثار سوئی بر اجرای آن نداشته باشد. البته اگر یک شهروند مثلا اروپایی از عدم اعطای ویزا به آمریکا پس از سفر به ایران به هر دلیل واهمه داشته باشد این یک موضوع شخصی است و می تواند به ایران سفر نکند. اما اگر به ایران سفر کرد و پس از حضور در کشورمان به صوت علنی با مشکلاتی از حیث ممانعت در ورود به آمریکا مواجه شد این دقیقا نقض برجام است و می توان نسبت به اجرای این قانون شکایت کرد. اگر متضرر شدن افراد پس از اجرای این قانون را مشاهده کنیم، امکان نقض برجام را پیگیری خواهیم کرد.

اما در هر صورت اجرای این قانون مانعی برای ورود سرمایه گذاران اروپایی به ایران ایجاد می کند.

سفرهای متعدد و پی در پی هیات های تجاری اتحادیه اروپا به کشورمان خود حاکی از عدم ایجاد محدودیت قانون مذکور برای تجار و بازرگانان این اتحادیه است. در نظر داشته باشید که وزیر خارجه آمریکا به ما قول داده است که اجازه ندهد این قانون مانع اجرای برجام شود بنابراین ما نمی توانیم براساس احتمالات وارد عمل شده و خود ناقض اجرای برجام باشیم.

در این میان شاید مهمترین موضوع نتیجه و تاثیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر اجرای برجام باشد. از میان دو حزب دموکرات و جمهوری خواه حضور کاندیدای کدام حزب، موجب استمرار اجرای برجام خواهد شد؟

به گمان بنده مجموعا اهداف کمپ دموکرات ها به اجرای برجام کمک بیشتری خواهد کرد. براساس آمار و ارقام رقابت میان کمپ دموکرات ها هم جدی تر از کمپ آشفته جمهوری خواهان است. میان کاندیداهای دموکرات نیز رقابت فشرده ای بین خانم کلینتون و آقای ساندرز وجود دارد.

براین اساس رئیس جمهور بعدی آمریکا هم یک دموکرات است؟

به نظر می رسد با توجه به مشکلات موجود کمپ جمهوری خواهان و دیدگاه های بسیار رادیکالی اکثر کاندیداهای آنها جامعه آمریکا تمایل بیشتری به کاندیداهای میانه رو دموکرات داشته باشد. در این انتخابات هم یکسری از افراد قطعا به دموکرات ها و یکسری دیگر به جمهوری خواهان رای خواهند داد. بنابراین کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری باید برای هدایت آن دسته از آرا که به اصطلاح آرای سرگردان خوانده می شود، تلاش کنند که به نظر می رسد دیدگاه های رادیکال چندان مورد حمایت این طیف از رای دهندگان نباشد. اما به صورت کلی کمپ دموکرات ها دیدگاه های مثبتی نسبت به اجرای برجام دارند و آن را یکی از دستور کارهای مهم کاندیداهای موردنظر خود می دانند. البته باید بدانید که نباید به شعارهای ضدایرانی و ضد برجامی کاندیداهای جمهوری خواهان هم توجه چندانی داشت. حتی همین آقای ترامپ که بدترین اظهارات را علیه ایران و توافق پرونده هسته ای مطرح کرده است در زمان به میان آمدن منافع اقتصادی ممکن است رویکردهای مثبتی نسبت به همکاری برای اجرای برجام داشته باشد. مثلا او در جایی مطرح کرده بود که ما برای آزادی دارایی های ایران بیشترین کمک را انجام داده ایم حال چرا ایران نباید در عوض ایرباس با بوئینگ قرارداد امضا کند؟ این تفکر و دیدگاه نشان دهنده آن است که ذهن برخی از این افراد بیشتر بر پایه مباحث و خواسته های تجاری ساماندهی شده است تا سیاسی. برهمین اساس هم می گویم که ترامپ کاندیدا با ترامپ رئیس جمهور از زمین تا آسمان تفاوت خواهد داشت.

انتشار اولیه: سه شنبه 4 اسفند 1394 / انتشار مجدد: شنبه 15 اسفند 1394