آیا آمریکا پشت کردها را خالی می‌کند؟

نویسنده: دن دُلوس

دیپلماسی ایرانی: هفته پیش، ترکیه جنگنده های خود را روانه شمال عراق کرد تا به دشمن جدی امنیت ملی اش حمله کند؛ اما هدف این جنگنده ها داعش نبود. در عوض، هواپیماهای جنگی ترکیه شبه نظامیان کرد را که سالها برای رسیدن به خودمختاری با آنکارا جنگیده اند بمباران کردند. ترکیه هفته پیش به شبه نظامیان داعش در سوریه نیز حمله کرد. با این حال، حملات این کشور علیه چریک های حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در کوهستان های قندیل عراق به خوبی نشان می دهد تلاش های واشنگتن برای همراه کردن ترکیه در نبرد علیه داعش، به خاطر نبرد قدیمی آنکارا و جدایی طلبان کُرد با چه مشکلات پیچیده ای مواجه است.

نزدیک به یک سال است آمریکا در تلاش است که ترکیه به صورت تمام عیار وارد نبرد با داعش شود. ترکیه چندین ماه اجازه بلند شدن هواپیماهای آمریکایی از پایگاه اینجرلیک در نزدیکی مرز سوریه را نمی داد. اما حالا که موافقت آنکارا برای استفاده از پایگاه هوایی اش جلب شده است، شاید واشنگتن رضایت داده است که شریکش تنها نیروی زمینی کارآمد در نبرد مقابل داعش را در هم بکوبد. همان قدر که واشنگتن، داعش را به چشم تهدید نگاه می کند، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه هم پ.ک.ک را دشمن می داند. این گروه چریکی مسئولیت شلیک و قتل دو نیروی پلیس ترکیه در هفته پیش را بر عهده گرفته است. این حادثه باعث شد ترکیه علیه پایگاه های پ.ک.ک در شمال عراق حملات هوایی ترتیب بدهد؛ یک نشانه دیگر که آتش بس شکننده دو طرف به پایان رسیده است.

رهبران ترکیه معمولاً درباره داعش و پ.ک.ک با یک ادبیات صحبت می کنند و پیروزی های کسب شده توسط کردهای عراق و سوریه را تهدید بالقوه و باعث دامن زدن به گرایش های جدایی طلبانه در میان اقلیت کرد کشور ترکیه می دانند. حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در سی سال اخیر درگیر نبردی با دولت ترکیه بوده است که ده ها هزار کشته بر جای گذاشته است. آمریکا هم پ.ک.ک را گروهی تروریستی می داند. شکاف میان ترکیه و ایالات متحده، در روزهای اخیر وقتی دو طرف توافق میان خود را به شیوه های متفاوتی توصیف کردند نمایان شد. رهبران ترکیه حرف از ایجاد یک «منطقه امن» در شمال سوریه و در مرز با ترکیه زدند. آنها گفتند که این منطقه مشابه منطقه پرواز ممنوع خواهد بود. داعش نیروی هوایی ندارد، اما بشار اسد جنگنده و پدافند هوایی در اختیار دارد که می توانند امنیت چنین منطقه ای را تهدید کنند. مقامات آمریکا تا پیش از این علاقه ای به ایجاد منطقه پرواز ممنوع نشان نداده اند، چون در این صورت باید به حضور نظامی بیشتر متعهد می شدند و علاوه بر آن، یک جبهه جنگ هم مقابل دولت بشار اسد می گشودند.

مقامات آمریکا درباره منطقه امن پیشنهادی که حدوداً 100 کیلومتر طول خواهد داشت احتیاط پیشه کرده اند و گفته اند که واشنگتن و آنکارا کماکان در حال بحث در مورد ایجاد چنین منطقه ای در شمال سوریه و نحوه برقراری امنیت در آن هستند. آمریکایی ها تأیید کرده اند که توافق با ترکیه شکننده و پیچیده است و گفتند که در حال تشویق آنکارا به خویشتنداری و برخورد مناسب با پ.ک.ک هستند تا هدف اصلی که شکست داعش است دچار مشکل نشود.

مقامات واشنگتن گفتند که دولت اوباما ارزش شبه نظامیان کرد سوریه و عراق را می داند و متعهد شده است که آنها را تنها نگذارد. به گفته یکی از مقامات دولتی کردهای سوریه شریک مهمی برای آمریکا هستند و تاکنون موفقیت های چشمگیری داشته اند. این مقام دولتی به «فارن پالیسی» گفت: «ما نمی خواهیم این رابطه آسیب ببیند. آنها را تنها نخواهیم گذاشت».

در جلسه اضطراری روز سه شنبه، اعضای ناتو حمایت سیاسی خود را از ترکیه اعلام کردند و برخی کشورهای عضو از تصمیم آنکارا برای مقابله جدی تر با دولت اسلامی استقبال کردند. اما مقامات اروپایی نگرانند که آنکارا ممکن است با راه اندازی نبردی گسترده علیه پ.ک.ک، نیروهای کرد عراق و سوریه را تضعیف کند.

«برت مک گورک»، یکی از نمایندگان دولت آمریکا در ائتلاف ضد داعش، سعی کرد که حملات ترکیه علیه نیروهای حزب کارگران کردستان را کم اهمیت جلوه بدهد. او در توییتر خود نوشته است: «ما چشم به راه تقویت همکاری با ترکیه و همه متحدانمان در نبرد جهانی علیه داعش هستیم». توییت دیگر او می گوید: «میان حملات هوایی اخیر بر ضد پ.ک.ک و توافق اخیر بر سر تقویت همکاری آمریکا و ترکیه در نبرد علیه داعش ارتباطی وجود ندارد».

لیندسی گراهام، سناتور جمهوری خواه که منتقد راهبرد جنگ اوباما است، از طرح منطقه امن حمایت کرده اما هشدار داده است که بر اساس برخی گزارش ها نیروهای ترکیه به کردهای سوریه حمله کرده اند. گراهام این اقدام را صرفا به نفع داعش و اسد دانسته است.

مقامات نظامی آمریکا به کرّات نیروهای کرد را الگوی موفقی در کارزار نبرد علیه داعش خوانده اند. ارتش عراق در غرب این کشور مناطق تحت تسلط خود را از دست داده است و کماکان تلاش می کند داعش را در پالایشگاه بیجی در شمال غرب عراق بیرون براند. اما پیشمرگه های کرد شمال عراق و شبه نظامیان کرد سوریه پیشروی های مستمری داشته اند و توانسته اند از حملات هوایی به رهبری آمریکا برای تصرف قلمروی داعش استفاده کنند.

اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا روز 24 مه/3 خرداد امسال گفت که نیروهای ارتش عراق که از شهر رمادی در غرب این کشور عقب نشینی کرده اند «اراده کافی برای جنگیدن» نداشته اند. بعد از پیروزی های اخیر نیروهای کرد در شمال شرق سوریه، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در ماه ژوئن گفت که این دستاورد نشان داد ترکیب قدرت حملات هوایی ائتلاف ضدداعش با «نیروهای زمینی توانمند و بااراده» چه نتایجی می تواند به بار بیاورد.

مقامات آمریکا امید دارند که منطقه حائل پیشنهادی در مرز شمالی سوریه بتواند دو مسیر باقی مانده برای تأمین داعش را که از شهرهای دابق و جرابلس می گذرند مسدود کند. نیازی به ایجاد منطقه پرواز ممنوع در این ناحیه نیست، اما این پروژه به گفته یکی از مقامات آمریکایی طوری انجام خواهد شد که داعش بیرون رانده شود و زندگی به این منطقه بازگردد.

با آنکه بیشتر شدن تهدید داعش زنگ خطر را در آنکارا به صدا درآورده است، اما نقش اصلی در تغییر خط مشی آنکارا را سیاست داخلی این کشور داشته است. اردوغان می خواهد خودش را مرد عمل نشان دهد تا حمایت سیاسی بیشتری کسب کند. با نگرانی ترکیه از احتمال شکل گیری یک دولت کُرد در مرزهای جنوبی اش، طرح منطقه حائل اقدام پیشدستانه ای است که امنیت ترکیه را تأمین خواهد کرد. این نظر «سوات کینیکلی اغلو»، نماینده سابق مجلس ترکیه و عضو حزب عدالت و توسعه ترکیه است. به گفته او «افکار عمومی در ترکیه در مقابل احتمال شکل گیری یک حکومت کرد در مرزهای جنوبی این کشور حساس است. اگر منطقه امن با موفقیت شکل بگیرد، به صورت دوفاکتو امکان شکل گیری یک حکومت کردی را منتفی خواهد کرد».

یکی از مقامات سابق دولت اوباما می گوید مذاکره در مورد استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک از سال 2014 در جریان بوده است. خواسته ترکیه در مقابل صدور مجوز استفاده از این پایگاه این بوده است که منطقه امنی در شمال سوریه ایجاد شود.

منبع: فارن پالیسی/ مترجم: علی عطاران