نگرانی طالبان از حضور داعش در افغانستان

نویسنده: عاشق حسین طوری، کارشناس مسایل افغانستان و مدیر رادیو پشتو

دیپلماسی ایرانی: طالبان افغانستان هفته گذشته در نامه ای سرگشاده به رهبر داعش هشدار داد که این گروه نباید در افغانستان صف جدایی از طالبان تشکیل دهد و از داعش خواست با آنان همکاری کنند. تا پیش از انتشار نامه، طالبان همواره حضور داعش در افغانستان را تکذیب می کرد. آنها می گفتند این توطئه سازمان های اطلاعاتی، پاکستان، افغانستان و آمریکاست که خواهان خشونت بار نشان دادن وضعیت افغانستان هستند. اما به تدریج برخی از اعضا و سلفیان طالبان که از درون سرکوب و از بیرون رانده شدند، تحت عنوان داعش فعالیت های خود را آغاز کردند. در این راستا ملا اختر منصور معاون ملا محمد عمر، امیر طالبان افغانستان، در نامه به ابوبکر البغدادی این سوال را مطرح کرد که آیا نیروهایی که در افغانستان تحت عنوان داعش فعالیت می کنند، با آنها ارتباط دارد؟ همچنین در بخش دیگری از نامه نوشته که داعش نباید با طالبان دست به اقدامات موازی بزند. در واقع تا زمانی که طالبان در حال جهاد علیه اشغالگران است، نباید جبهه ای موازی تشکیل شود. اگر داعش دست به چنین اقدامی بزند، محبوبیت و اعتماد خود را در مناطق تحت تسلط یعنی عراق، سوریه یا مناطق دیگر از دست خواهد داد.

گرچه نامه طالبان لحنی نرم داشت اما ابوبکر البغدادی در نامه ای به ملاعمر با لحنی تند برخورد کرد و حتی کلمه جاهل را برای او استفاده کرده است. این نشان از گسترش فعالیت های داعش در افغانستان، پاکستان، آسیای میانه و حتی هند دارد.

نگارش چنین نامه ای حکایت از نگرانی طالبان دارد. نامه نه چندان قوی و در موضع انفعالی نوشته شده است. طالبان به این نتیجه رسیده که قدرت های اصلی با به راه انداختن جنگ هایی در سطح منطقه در حال پیاده کردن سناریوی خود هستند. آنها سعی می کنند داعش را جایگزین طالبان در افغانستان کنند. طالبان نیز برای مقابله با چنین سناریویی طی یک سال گذشته بر شدت حملات خود افزوده و دامنه آن را گسترده کرد. پیام طالبان هم به دولت مرکزی بود که نشان دهد همچنان دارای قدرت است و هم به داعش که این گروه نمی تواند در افغانستان عرض اندام کند. با چنین رویکردی، طالبان درگیری هایی در مناطق هلمند، شهر کجکی، شهر یمنگان در ایالت بدخشان و همچنین کندوز داشته و مناطق زیادی از جمله پاسگاه ها را از دست نیروهای دولتی خارج کردند. از سویی دیگر طالبان با نیروهای داعش در نقاط هم مرز با جمهوری اسلامی ایران درگیری هایی داشته و آنها را از این منطقه بیرون کردند. طی گزارشی که طالبان به کنگره خود ارسال کرده، آورده است، گرچه داعش رسما حضور خود در افغانستان را اعلام نکرده اما حضورش در مراحل ابتدایی بوده و به تدریج در حال جذب نیروست. طالبان معتقد است سازمان های اطلاعاتی پشت سناریوی حضور داعش در آسیای میانه، خاورمیانه، افغانستان و پاکستان قرار دارند و داعش نیازی ندارد که نیروهای خود را از عراق و سوریه تامین کند.

برای مثال ملارئوف خادم یکی از سران مهم طالبان که مدتی نیز در زندان گوانتانامو بوده و در زمان حاکمیت طالبان، یکی از وزارتخانه ها را برعهده داشت، وهابی شده بود و سپس به داعش پیوست. اما سال گذشته توسط هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی، به همراه پنج نفر دیگر مورد هدف قرار گرفت و کشته شد. همچنین ملاعبدالرحیم مسلم دوست نیز که چند سال در زندان گوانتانامو زندانی بود، پس از آزادی به گروه طالبان پاکستان پیوست که در آنجا عهده دار قضاوت دادگاه طالبان در وزیرستان شمالی بود. او سپس به افغانستان آمده و به جذب و استخدام نیرو برای داعش می پردازد. او گفته که عضو شورای علمای داعش است. او هفته گذشته جنگ علیه طالبان را اعلام و گفت که طالبان مزدور سازمان اطلاعاتی پاکستان است. از این دست افراد که جذب داعش شدند، وجود دارد.

برای چرایی شکل گیری داعش دو نکته مورد توجه است. نخست آنکه اگر به دوران جهاد افغان ها در زمان حضور شوروی بازگردیم، در آن زمان آمریکا و کشورهای غربی از مجاهدین در قبال شوروی استفاده کردند. اما پس از آن، آنها مجاهدین را به جان یکدیگر انداختند. این اقدام در پی ممانعت از تشکیل حکومت اسلامی در این کشور بود. پس از چند سال کابل آنگونه که توسط درگیری های مجاهدین با یکدیگر تخریب شد، توسط شوروی تخریب نشده بود. در سال 1995 آمریکا، پاکستان، عربستان و انگلستان پدیده طالبان را به وجود آوردند. در همان زمان القاعده نیز شکل گرفته بود. این گروه در مقابل مجاهدین قرار گرفتند. بیش از دو دهه پروژه جنگ داخلی تحت عنوان طالبان پی ریزی شد. اما اکنون طالبان به نام کهنه ای تبدیل شده که نیاز به تغییر نام دارد. از این رو نام داعش را برای آن برگزیدند. بر این اساس در آینده عده ای به داعش خواهند پیوست؛ عده ای خواهند ماند و عده ای هم به توسعه صلح افغانستان می پیوندند. خواست آمریکا در افغانستان ادامه جنگ است.

در عین حال عده ای از نیروهای خارجی از تاجیک ها، ازبک، عرب یا چچنی ها که از اعضای القاعده یا طالبان در وزیرستان شمالی بودند، اینک به سمت شمال و به مرزهای تاجیکستان و ازبکستان حرکت کردند. اینک طالبان دیگر آن جاذبه مالی برای ماندن را ندارد. این جاذبه اکنون در اختیار داعش است. بر اساس اظهارات مسئولان افغانستان، داعش درصدد تصرف مناطق زیرزمینی است که دارای ثروت هستند مانند معادن و سنگ های قیمتی. آنها با استخراج این منابع به کسب درآمد می پردازند.

دوم آنکه طالبان اعلام کرده دیگر برنامه برون مرزی نداشته و فعالیت های خود را معطوف به داخل افغانستان کرده است. این گروه اعلام کرده که فقط با نیروهای خارجی می جنگند تا حکومت اسلامی متشکل از نمایندگان همه اقوام تشکیل دهد. این استراتژی باب میل آمریکا نبود. آمریکا خواهان گسترش جنگ به نام طالبان و القاعده در سرتاسر منطقه و آسیای میانه بود. اما طالبان چنین چیزی را نمی خواهد. برنامه نیروهایی که در وزیرستان شمالی به داعش پیوسته اند این است که جنگ را ادامه داده و آن را به کشورهای همسایه افغانستان و آسیای میانه که حیاط خلوت روسیه و همچنین برخی مناطق مسلمان نشین چین است، انتقال دهند. هدف آمریکا چنین چیزی است.

از این رو باید منتظر بود و دید چه خواهد شد. به نظر می رسد آنها خواهان دامن زدن به جنگ میان شیعه و اهل تسنن هستند. ایران نیز یکی از این اهداف است. حتی ممکن است این گروه از میان منافقانی که در اروپا زندگی می کنند نیرو جذب کنند تا تهدیدی برای ایران در مرزهای شرقی باشند.

در نهایت نگارش نامه طالبان به داعش بیانگر این است که اگر از حضور داعش جلوگیری نشود، در آینده جنگ جدی میان طالبان و داعش را شاهد خواهیم بود.