ظریف امریکا را به سنت شکنی وا می دارد؟

دیپلماسی ایرانی: در اقدامی که باید به چرخش ایران به سوی آمریکا تعبیر شود، تهران در هفته گذشته اعلام کرد که پرونده هسته ای را به وزارت خارجه می سپارد و احتمالا شخص محمد جواد ظریف، وزیر خارجه، ریاست مذاکرات هسته ای با گروه 1+5، را بر عهده می گیرد.از سال 2003، شورای عالی امنیت ملی ایران مسئول پرونده هسته ای ایران بوده و دبیر این شورا نیز ریاست تیم مذاکره کننده هسته ای را بر عهده داشته است. ( پیش از آن، ایران برنامه هسته ای را تنها یک موضوع فنی توصیف می کرد و سازمان انرژی اتمی ایران مسئول رسیدگی به سیستم سیاستگذاری هسته ای نامنسجم بود).

شورای عالی امنیت ملی ایران که در سال 1989 در ایران بنیانگذاری شد، شامل روسای سه شاخه از دولت، رئیس شورای عالی فرماندهی نیروهای مسلح، مسئول امور طراحی و تامین مالی، دو نماینده از جانب رهبری، وزرای کشور، خارجه، اطلاعات و وزیری مرتبط با موضوغ و عالی ترین مقامات نیروهای مسلح و سپاه پاسداران جمهوری اسلامی است. طبق قانون اساسی، تمامی تصمیم هایی که در شورای عالی امنیت ملی اتخاذ می شود باید پیش از تبدیل به سیاست رسمی کشور، به تایید مقام معظم رهبری برسد.

به گزارش دیپلمات، ار برخی جهت ها، انتقال پرونده هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه چیزی را تغییر نمی دهد.چرا که در نهایت این رئیس جمهور است که دبیر شورای عالی امنیت ملی را تعیین می کند. درگذشته، رهبری چنین اختیاری را برای روسای جمهور در نظر گرفته اند. برای مثال، محمود احمدی نژاد توانست علیه علی لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی موضع گیری کند باوجود اینکه وی روابط نزدیکی با بیت رهبری دارد. 

علاوه بر این، با اینکه وزیر خارجه به پرونده هسته ای می پردازد، ایران به خوبی نشان داده که همچنان شورای عالی امنیت ملی در راس سیاستگذاری های استراتژیک شامل پرونده هسته ای و مذاکرات مربوط به ان قرار دارد. زیرا تصمیم هایی که در این شورا اتخاذ می شود باید به تایید رهبری برسد، و در نهایت تصمیم گیری در سیاست هسته ای و مذاکرات بر عهده شخص ایشان است.

البته هنوز تصمیم انتقال پرونده به وزارت خارجه و ریاست ظریف بر تیم مذاکره کننده هسته ای نهایی نشده است. با این وجود اشاره به این موضوع از زبان مقامات دولت جدید ، نشانه ای به شمار می رود که ایران برای غرب و به خصوص آمریکا ارسال می کند.

هرچند جمهوری اسلامی همواره دشمن دنباله روی از سیاست های آمریکا بوده، اما شماری از اعضای کابینه دولت جدید در دانشگاه های آمریکا تحصیل کرده اند. در مقابل آمریکایی ها نیز مناظره های مربوط به ایران را به دقت زیر نظر دارند و رفتار خود را متناسب با آن تنظیم می کنند. برای مثال زمانی که مقامات عالی ایران با تلاش دولت احمدی نژاد به منظور نهایی کردن توافق تبادل سوخت در اواخر سال 2009، مخالفت کردند، غرب به این نتیجه رسید که رهبران ایران مخالف معامله با آمریکا هستند. در مقابل زمانی که سعید جلیلی به عنوان نماینده رهبری در مذاکرات هسته ای حاضر بود، واضح بود که نوعی تمایل برای به نتیجه رسیدن وجود دارد.

تصمیم گیری برای اینکه وزیر خارجه سکان پرونده و مذاکرات هسته ای را به دست بگیرد نیز در نخستین مرحله باید نشانه مشابهی برای غرب تفسیر شود. از زمانی که روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید ایران انتخاب شده، بدبینی ها در غرب، سطح توقع ها از توافق احتمالی بر سر پرونده هسته ای را پایین آورده است. با قدرت دادن به وزارت خارجه در زمینه مذاکرات هسته ای، در واقع دولت روحانی می خواهد به غرب نشان دهد که از قدرت مانور لازم در مذاکرات پیش رو برخوردار است. از سوی دیگر ، وزارت خارجه بر خلاف شورای عالی امنیت ملی، مستقیما به روحانی گزارش می دهد.این در حالی است که روحانی علی اکبر صالحی، وزیر خارجه سابق را به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی معرفی کرده است.

با این حال این احتمال وجود دارد که ایران انگیزه های دیگری در تقویت وزارت خارجه داشته باشد که از جمله آنها می توان به ارتقاء سطح مذاکره با گروه 1+5 (آمریکا ، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) اشاره کرد؛ که این به نوبه خود می تواند برای آمریکا دردسرساز باشد.

هرچند هنوز قطعیتی وجود ندارد، اما احتمال اینکه ظریف ریاست هیات مذاکره کننده هسته ای را بر عهده بگیرد، زیاد است. همانگونه که بسیاری باور دارند، این می تواند نشانه مثبتی برای غرب باشد، چرا که ظریف چهره ای پراگماتیک است که روابط خوبی با همتایان غربی خود دارد.

اما این شرایط می تواند آمریکا را در موقعیت دشوار انتخاب نماینده برای اعزام به مذاکرات قرار دهد. به طور سنتی مقام چهارم در وزارت خارجه آمریکا یعنی دستیار وزارت خارجه در امور سیاسی، در مذاکرات هسته ای با ایران حضور داشته است. اما در صورتی که ایران محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کنونی را به دور بعدی مذاکرات اعزام کند،  آمریکا نیز باید مقامی هم سطح او را به این نشست بفرستد که کسی جز جان کری، همتای آمریکایی ظریف نخواهد بود.

این روند، سطح مذاکرات را به طور چشمگیری افزایش می دهد، و شاید همان چیزی باشد که دولت اوباما از آن پرهیز دارد. به این ترتیب در صورتی که کشورهای دیگر حاضر در گروه 1+5، در صورت حضور ظریف، وزرای خارجه خود را به مذاکرات بفرستند، برای واشینگتن دشوار خواهد بود که از چنین نتیجه ای پرهیز کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10