نکات مثبت مذاکرات آلماتی چه بود؟
پیشرفت ضمنی که در مذاکرات تهران و قدرت های جهانی در مذاکرات آلماتی به دست آمد این سوال را ایجاد می کند که دو طرف به چه توافقاتی دست یافتند که سعید جلیلی، از این دور از گفت وگوها به عنوان نقطه عطف یاد کرد.
به گزارش فارس، پایگاه خبری-تحلیلی «فارن پالسی این فوکوس» در مطلبی با عنوان «آنچه که در آلماتی درست پیش رفت» به قلم «ریچارد جواد حیدریان» می نویسد: ایران و گروه 1+5 (آمریکا، چین، روسیه، فرانسه، آلمان و انگلیس) در نهایت توانستند به میز مذاکره بازگردند. آنها برغم شگفتی بسیاری از ناظران توانستند در بن بست یک دهه ای بر سر برنامه غنی سازی هسته ای ایران به پیشرفتی ضمنی دست یابند. نکته مهم این است که این گفت وگوها باعث شد دو طرف به توافقی مقدماتی برای ادامه مذاکرات به صورتی منظم تر و نهادینه تر برسند و این آغازی برای روند واقعی دیپلماتیک برای حل بن بست باشد که مغایر با دخالت نظامی و تحریم های شدیدتر است. بر اساس این توافق، نمایندگان دون پایه تر از دو طرف قرار است اواسط مارس در استانبول دیدار کنند تا جزئیات فنی نشست مقامات بلندپایه را در پنجم و ششم آوریل در آلماتی بررسی نمایند. در حالی که واشنگتن و تل آویو از رد «راه حل» نظامی سر باز می زنند، این بدان معناست که مذاکرات دستکم توانسته است نگرانی های پیشین از بن بست دائمی دیپلماتیک را از بین ببرد.
مکان مذاکرات هدفمند انتخاب شد
فضا و مکان مذاکرات نیز قابل توجه است. میزبان مذاکرات هسته ای یعنی قزاقستان یکی از معدود کشورهایی است که به طور داوطلبانه دست از تسلیحات هسته ای کشیده و «نورسلطان نظربایف»، رئیس جمهور این کشور سال گذشته در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز با معرفی کشورش به عنوان یک الگو از تهران خواست درباره برنامه هسته ایش شفافیت نشان دهد. رئیس جمهور قزاقستان در این مقاله نوشت: «ما پس از استقلال به چهارمین قدرت هسته ای جهان تبدیل شدیم. یکی از اقدامات اولیه ما به عنوان کشوری مستقل دست کشیدن داوطلبانه از این تسلیحات بود. از آن زمان تاکنون ما به صورتی خستگی ناپذیر دیگر کشورها را تشویق به تبعیت از خود و ایجاد دنیایی می کنیم که در آن تهدید بکارگیری تسلیحات هسته ای به تاریخ پیوسته باشد.» نظربایف به عنوان رهبر این کشور آسیای مرکزی که به صورتی خستگی ناپذیر از هیچ تلاشی برای ترغیب تهران و غرب برای آزمودن راه حلی جدید فروگذار نکرده از دو طرف خواست به جای باج خواهی از یکدیگر به چانه زنی بپردازند.
ادوار گذشته بیشتر گفت وگو بودند تا مذاکره
احتمالا ادوار گذشته مذاکرات هسته ای در استانبول، بغداد و مسکو در سال 2012 بیشتر گفت وگو بوده اند تا مذاکره. دو طرف تنها به ارزیابی یکدیگر می پرداخته و معتقد بودند که دست بالا را دارند. غرب که از تاثیری که فکر می کرد تحریم ها بر ایران می گذارد، خوشحال بود حتی از به رسمیت شناختن حقوق اولیه ایران برای غنی سازی صلح آمیز بر اساس ان پی تی طفره می رفت. تهران نیز برای بهبود موضع چانه زنی برنامه هسته ایش را گسترش می داد و معتقد بود راهبرد ضدتحریمیش می تواند از شکست اقتصادی ناشی از تحریم های جدید جلوگیری کند. اما دو طرف ظاهرا فهمیدند بدون تغییر مواضع مذاکره ایشان گفت وگوهای هسته ای با شکست مواجه شده و چشم انداز جنگ را به شدت پررنگ می کند.
رهبران غرب به تاثیر اندک تحریم های سختگیرانه پی بردند
رهبران غرب به تدریج به این نتیجه رسیدند هرچه تحریم ها علیه ایران را افزایش دهند، حکومت این کشور همیشه درآمد کافی از نفت، منابع و دانش فنی برای ادامه پیشرفت هسته ایش خواهد داشت. از همه مهمتر اینکه تهران با زیرکی از مبادلات پایاپای، انتقال مخفیانه نفت، کانال های مالی جایگزین، طرح های بیمه ای و توافقات انرژی ارزان قیمت برای ترغیب خریداران عمده آسیایی استفاده کرد. با این وجود، برغم احیای بخشی از صادرات نفت ایران در ماههای اخیر، اقتصاد ایران از تحریم ها ضربه ای بزرگ خورده است: تولید ناخالص داخلی به بین 4 تا 8 درصد رسیده، صادرات نفت نصف شده، تولید نفت به پایین ترین میزان خود در سه دهه رسیده، پول ملی 75 درصد ارزش خود را از دست داده و افراد درباره بحران دارویی و حتی غذایی صحبت می کنند. به نظر می رسد که پیش از نشست آلمانی هر دو طرف به این نتیجه رسیدند که تنها راه پیش رو مذاکرات مجدد است.
انتخاب جان کری و چاک هیگل چراغ سبز آمریکا به ایران بود
این روند با نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تقویت شد. باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا پس از انتخاب مجددش خود را در موضعی قوی برای احیای دیپلماسی هسته ایش یافت. دولت اوباما غیر از اعلام آمادگی برای گفت وگوهای مستقیم با ایران همچنین به بازنگری در سیستم اداری خود در جهت تعامل با تهران پرداخت. اوباما با انتخاب سناتور جان کری و چاک هیگل به عنوان وزرای امور خارجه و دفاع خود پیام روشنی به ایرانی ها فرستاد که وی واقعا خواستار تعامل است. در پاسخ به این مسئله بازیگران سیاسی در تهران از محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور و علی اکبر صالحی، وزیر خارجه گرفته تا علی لاریجانی، رئیس مجلس و وزارت قدرتمند اطلاعات ایران همگی برای دستیابی به یک راه حل مذاکره ای ابراز امیدواری کردند.
در عین حال دو طرف پیش از عزیمت به آلماتی تلاش کردند مواضع تقریبا سرسختانه ای اتخاذ کنند. غرب به لغو جزئی تحریم ها و به رسمیت شناختن حقوق غنی سازی ایران در سطح 3 تا 5 درصد در ازای پذیرش موضع «توقف، تعطیلی، انتقال» کشورهای غربی اشاره کرد که به معنای توقف فوری غنی سازی 20 درصد، تعطیلی تاسیسات غنی سازی فوردو که به شدت محافظت می شود، انتقال اورانیوم غنی شده ایران به خارج از این کشور و اعمال رژیم بازرسی های جامع (که از آن به عنوان پروتکل الحاقی یاد شده و شامل تاسیسات غیر هسته ای از جمله تاسیسات نظامی پارچین می شود) است. هر فردی از همان ابتدا می توانست پیش بینی کند که ایران این موضع به اصطلاح تجدیدنظرشده را نمی پذیرد و اعلام می کند که با دو درخواست اولیه این کشور یعنی به رسمیت شناختن صریح حقوق غنی سازی صلح آمیز ایران و برداشتن همه تحریم ها متناقض است. در تهران نیز که جو به شدت سیاسی پیش از انتخابات ماه ژوئن ریاست جمهوری حکم فرماست، شخصیت های سیاسی با لحنی جسورانه از مذاکره کنندگان ایرانی خواستند تا بر مواضع خود پافشاری کرده و از حقوق غنی سازی ایران دفاع کنند. همچنین مقامات ارشد ایرانی به منظور تاکید بر بازگشت ناپذیری پیشرفت های هسته ایشان اعلام کردند که 180 سانتریفوژ پیشرفته آی آر-2 ام را در تاسیسات نطنز نصب کرده، معادن اورانیوم جدید کشف کرده و مکان های جدیدی را برای تاسیسات هسته ای آینده در نظر گرفته اند.
ایران اقدامات داوطلبانه هسته ای برای نشان دادن تمایل خود به مصالحه انجام داد
البته بر اساس گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران برای نشان دادن تمایل خود به دستیابی به مصالحه ای مورد پذیرش دو طرف، غنی سازی سطح متوسط اورانیوم خود را کاهش داد و 28 کیلوگرم از اورانیوم 20 درصد خود را به تاسیسات تبدیل اورانیوم برای تولید سوخت تزریق کرد. این بدان معناست که ایران بار دیگر به طور داوطلبانه از آستانه حساس 240 تا 250 کیلوگرم مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای بازگشته است. در عین حال، آیت الله خامنه ای، رهبر عالی ایران نیز به روشنی اعلام کرد تنها راه برای مذاکره آمریکا با ایران توقف «نگه داشتن اسلحه روی سر ایران و گفتن این جمله است که یا مذاکره می کنیم و یا ماشه را می کشیم» است. رهبر عالی ایران برای آنکه روشن کند تهران بر چانه زنی تاکید دارد، مسئله «مذاکره برای مذاکره» را رد کرد که به گفته وی تنها به غرب فرصت می دهد که بگوید پای میز مذاکره حاضر شده است.
جلیلی و صالحی درباره دستیابی به توافق ابراز امیدواری کردند
غرب به طور امیدبخشی توانست پیشنهاد خود به ایران در آلماتی را تعدیل و به روز کرده و باعث شد که سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران از این گفت وگوها به عنوان نقطه عطف یاد کند و صالحی، وزیر خارجه این کشور نیز بگوید که به دستیابی به توافق «بسیار اطمینان» دارد. دیپلمات های آمریکایی خصوصا جان کری، وزیر خارجه جدید این کشور از گفت وگوها به عنوان مذاکراتی مفید یاد کرد که می تواند آغاز تعاملی جدی درباره مسئله هسته ای باشد. بنابراین، چه چیزی درست پیش رفت؟
به نوشته نیویورک تایمز، قدرت های جهانی از درخواست خود از ایران برای تعطیلی تاسیسات غنی سازی فوردو صرفنظر و تایید کردند که ایران می تواند میزان کمی از اورانیوم 20 درصد خود را برای مصرف در رآکتوری که ایزوتوپ های پزشکی تولید می کند، حفظ نماید. غرب همچنین پیشنهاد برداشته شدن برخی تحریم ها را ارائه کرده و اجازه از سرگیری تجارت فلزات گرانبها و برخی معاملات نفتی و مراودات بانکی بین ایران و مشتریان نفتیش را صادر کرد. غرب این امتیازات را در ازای محدودیت های سختگیرانه درباره فعالیت های غنی سازی بالای 3 تا 5 درصد ایران و تعلیق غنی سازی در فوردو به همراه بازرسی های سرزده بیشتر برای اطمینان از اینکه میزان فعلی اورانیوم غنی شده ایران به کلاهک هسته ای تبدیل نمی شود، ارائه کرد.
نظر شما :