پازل ایران برای مان موهان سینگ

دیپلماسی ایرانی :  مان موهان سینگ، نخست وزیر هند اواخر هفته جاری به تهران می آید تا در اجلاس سران جنبش عدم تعهد شرکت کند. این نه تنها اجلاسی است که در کشوری مورد غضب آمریکا و غرب برگزار می شود، بلکه در حاشیه آن موضوع مهم سوریه نیز مطرح می شود.

به رغم تحریم های نفتی اعمال آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران، هند و ایران به تجارت نفتی خود ادامه می دهند، هرچند که این تجارت طبق عرف گذشته دنبال نمی شود. پیش از اول جولای، ایران دومین تامین کننده بزرگ نفت هند بود و این مقام را برای 5 سال حفظ کرده بود اما اعمال تحریم های نفتی موجب شد دهلی نو گزینه های دیگری را نیز برای تامین نفت بررسی کند.

به گزارش خبرگزای رویترز، هرچند تحریم ها ابزاری برای کاهش تجارت به شمار می روند اما دهلی نو به دلیل روابطش با ایران تحت فشار آمریکا قرار دارد. روزها قبل از سفر برنامه ریزی شده سینگ به تهران و ملاقات وی با محمود احمدی نژاد همتای ایرانی اش، سوزان رایس، نماینده آمریکا در سازمان ملل با مقامات هندی در خصوص مساله ایران ملاقات کرد. اما وزیر امور خارجه هند در جمع خبرنگاران در دهلی نو خاطرنشان کرد سینگ در سفر به تهران تنها نگرانی های خود را با مقامات جمهوری اسلامی در میان می گذارد.

این در حالی است که ایران، این کشور خاورمیانه ای برای طراحی امنیت استراتژیک و انرژی هند اهمیت بسزایی داشته و تنها راه خاکی مستقیم به آسیای میانه و افغانستان را فراهم می کند. در واقع ایران، هند و افغانستان همگام با یکدیگر پروژه ریلی و جاده ای برای اتصال بندر چابهار در جنوب شرق ایران به مرز افغانستان را دنبال می کنند. این ساختار برای امنیت هند مورد نیاز است چرا که درصورت خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال 2014،هند به روابط مدیریت شده و دسترسی گسترده به افغانستان نیاز دارد.  

به همین دلیل ، محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق ایران میهمان ویژه روز جمهوری هند در سال 2003 بود و احمدی نژاد نیز با وجود رای مثبت دهلی نو به قطعنامه در سال 2008 به این کشور سفر کرد. 2008 همان سالی بود که جورج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، به سختی برای دخالت دادن هند در تجارت هسته ای جهان تلاش می کرد. در همین شرایط بود که تهران از موضع هند انتقاد کرد و برخی سیاستمداران در دهلی نو نیز دولت را متهم کردند به فشار آمریکا تن داده است.

اما در حالی که پازل ایران در ذهن سینگ نقش بسته است، او با یک مساله دیگر در اجلاس تهران مواجه است و آن این است که آیا از بشار اسد حمایت کند یا خیر. طبق رسم معمول اجلاس غیر متعهد ها، میزبان این اجلاس نخستین پیش نویس بیانیه پایانی را تهیه می کند. از آنجایی که جمهوری اسلامی بزرگترین حامی اسد در سوریه به شمار می رود، این احتمال وجود دارد بیانیه در جهت پشتیبانی از اسد تنظیم شود که به طور قطع خشم آمریکا و متحدانش را برانگیخته می کند.

این در شرایطی است که هند از زمان آغاز بهار عربی تا کنون سکوت اختیار کرده و تنها اقدام جدی انجام شده رای مثبت دهلی نو بوده که به قطعنامه سازمان ملل در مورد سوریه ارائه شده است. آمریکا به همراه متحدانش خواستار کناره گیری اسد از قدرت است اما چین و روسیه به عنوان اعضای دائم شورای امنیت با این درخواست مخالفت می کنند. به این ترتیب جنبش غیر متعهد ها خود را در شرایطی مشابه دوران جنگ سرد می بیند که فضا دوقطبی بود. زمانی که خصومت ها بین آمریکا و جماهیر شوروی سابق به اوج خود رسیده بود.

در حال و هوای این روزها، اجلاس تهران برای جنبش غیر متعهد ها این فرصت مغتنم را پدید آورده تا بار دیگر جایگاه خود را به عنوان گروهی که می تواند با انحصار گرایی در روابط بین الملل مقابله کند، به اثبات برساند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10