تلاش های رییس جمهور سابق ایران در داووس

  هر چند اجلاس داووس بیش از هر چیز یک مجمع اقتصادی است که مسائلی چون بازار آزاد، جهانی سازی و شکاف اقتصادی میان کشورهای در حال توسعه و کشورهای ثروتمند را در دستور کار خود دارد، اما بحران های جهانی به تبع تأثیرشان بر اقتصاد جهانی هر ساله بخش مهمی از بحث های این مجمع نخبگان سیاسی و اقتصادی جهان را به خود اختصاص می دهند.

در اجلاس امسال داووس نیز مسائل خاورمیانه و به ویژه وضعیت عراق و نیز تنش روزافزون میان ایران آمریکا بر سر موضوع هسته ای و نیز نقش ایران در تحولات عراق، از موضوعات مورد توجه در میزگردها و بحث های مجمع اقتصاد جهانی داووس بود. خاویر سولانا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، عبدالله دوم پادشاه اردن، فواد سینیوره نخست وزیر لبنان و چندین سیاستمدار کرد، سنی و شیعه عراقی، بیل کلینتون رئیس جمهوری سابق ایالات متحده، هیلاری کلینتون همسر او که خود را آماده شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا کرده، سناتور جان کری که در انتخابات سال ۲۰۰۴ ریاست جمهوری آمریکا از جورج بوش شکست خورد، از جمله چهره های سیاسی شرکت کننده در این کنفرانس بودند.

 از ایران نیز سید محمد خاتمی در این اجلاس شرکت کرده بود تا شاید به عنوان رئیس جمهور سابق ایران و نماینده چهره معتدل و پراگماتیسم نظام جمهوری اسلامی، بتواند اندکی از فشار جهانی به ایران کم کند و آهنگ تنش رو به افزایش میان ایران و آمریکا را که احتمال تقابل نظامی میان دو کشور را افزایش داده است، آهسته تر کند.

 هر چند گروه های مختلف با منافع گوناگون از تمام کشورهای جهان در اجلاس داووس شرکت داشتند و هر یک تلاش می کردند تا با رایزنی و مذاکره با چهره های تأثیرگذار جهانی منافع خود را پیش ببرند، اما از آن جایی که داووس بیش از هر چیز مجمعی اقتصادی است و جنگ نیز دشمن شماره یک اقتصاد است، برآیند رایزنی های و مذاکرات داووس در جهت کاهش تنش و جلوگیری از یک تقابل نظامی تازه در منطقه خاورمیانه میان ایران و آمریکا بود.

  محمد البرادعی، رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی یکی از این چهره های تأثیرگذار بود که از قدرت های جهانی خواست تا دیپلماسی و گفتگو را برای حل بحران هسته ای ایران در دستور کار خود قرار دهند. البرادعی گفت در داووس گفت هنوز هیچ سندی مبنی بر فعالیت ها و تأسیسات هسته ای اعلام نشده و غیر صلح طلبانه به دست نیامده است، اما بی شک ایران دانش لازم برای ساخت بمب اتمی را در اختیار دارد و هر گونه فشار غیردیپلماتیک بر ایران می تواند این کشور را به سوی ساخت بمب اتمی سوق دهد. البرادعی مذاکراتی با حضور ایرن، آمریکا و همسایگان عرب ایران را تنها راه حل مسئله هسته ای ایران خواند و گفت: «باید به خاطر داشته باشیم که به جز صلح و دیپلماسی، هیچ آلترناتیو دیگری وجود ندارد.»

با توجه به دستور جلسه کنفرانس داووس به نظر می رسید حضور سید محمد خاتمی در این اجلاس می تواند بسیار مهم و تاثیرگذار باشد. خاتمی در حاشیه این کنفرانس سعی کرد با تمام چهره های تاثیرگذار سیاسی و اقتصادی که در کنفرانس حضور دارند پیرامون اوضاع ایران و خطرات اقتصادی و نظامی که آن را تهدید می کند مذاکره کند. «آینده منطقه خاورمیانه» موضوع میزگردی بود که خاتمی در آن شرکت داشت و به سخنرانی در آن پرداخت. خاتمی یک بار دیگر، در سال۸۳ و در زمانی که رئیس جمهور بود در اجلاس داووس حضور یافته بود.

خاتمی در سخنان خود طرف های درگیر در موضوع هسته ای ایران را به خویشتنداری فراخواند  گفت: «امیدوارم این طرف ها به قدر کافی در تصمیم گیری های خود خوب عمل کنند.»  آقای خاتمی گفت که در حال حاضر این موضوع عمیقاً به بردباری، درک و پرهیز از احساسگرایی نیازمند است.

وی همچنین از نتیجه مطالعات گروه بررسی عراق و گزارش بیکر ـ همیلتون مبنی بر پیشنهاد مذاکره میان آمریکا و ایران حمایت کرد و گفت: «به جای هر نوع تنش، بهتر است همکاری و گفت وگو با ایران و سوریه درباره عراق انجام شود. اشاره محمد خاتمی به گزارش بیکر ـ همیلتون و فراخوان آمریکا به توجه به رهنمودهای گروه برررسی عراق از آن جهت واجد اهمیت است که در پی اعلام استراتژی جدید آمریکا در عراق توسط بوش و نیز سخنرانی سالانه جرج بوش در کنگره آمریکا، این امر به کانون شکاف و تقابل میان جمهوری خواهان و دمکرات ها در آمریکا تبدیل شده است و کنگره آمریکا که اکنون تحت کنترل دمکرات ها است، تلاش دارد تا به هر قیمت ممکن در برابر سیاست های جرج بوش در مورد عراق مقاومت کند.

به همین علت بود که دیدار خاتمی در جریان برگزاری این کنفرانس با جان کری نامزد دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و همگرایی این دو در موضع گیری درباره بحران عراق و رابطه ایران و آمریکا، بیش از هر خبر دیگری در مورد ایران در داووس، مورد توجه روزنامه ها و خبرگزاری های خارجی قرار گرفت. در ارتباط با محتوای مذاکرات خاتمی و جان کری، گفته می شود خاتمی در برابر این سخن کری که خاورمیانه اکنون با بحران عدم اعتماد روبه روست پاسخ داده است که باید بتوانیم با تمرین اعتمادسازی کنیم. متاسفانه در حال حاضر یک دیوار بزرگ بی اعتمادی وجود دارد، ولی هنوز درها برای مذاکره باز است. بین ایران و آمریکا یک دیوار بلند بی اعتمادی است.  " اگرچه دولت کلینتون توجهات جدی به این موضوع کرد و به رفتار ناهنجار آمریکا طی ۵۰ سال گذشته اعتراف کرد اما گام های بعدی عقیم ماند. ارتباط نیاز به درک منطقی دو طرف دارد. نمی شود ایران انعطاف نشان دهد و سیاست طرف مقابل براندازی نظام سیاسی ایران به عنوان دموکرات ترین نظام سیاسی منطقه باشد. نمی شود دنبال اعتمادسازی بود و حساسیت اعراب را علیه ایران تحریک کرد."

 خاتمی با انتقاد از سیاست های آمریکا در عراق و تلاش های ایران برای حل مشکلات این کشور و برقراری امنیت در آن گفت: «آمریکا باید با عدالت و انصاف نسبت به ایران برخورد کند.  کسانی که می خواهند در خاورمیانه کاری بکنند باید بی طرفی خود را ثابت کنند. دنیا هزینه سنگینی برای اقدامات افراط گرایانه پرداخته است. آمریکا هنوز درگیر غرور فتح عراق است، عدم توجه به گزارش همیلتون- بیکر نشان دهنده این است که هنوز حقایق درک نشده است.»

 جان کری هم از پیشنهاد گروه بیکر– همیلتون دفاع کرد و گفت که «هیچ گاه کشورش را تا به این حد در انزوا ندیده است.» او گفت که کشورش به دلایل زیادی طرد شده است. وی نظرات خاتمی را بسیار با اهمیت خواند و گفت: «باید عینک بدبینی را کنار گذاشت و عینک حقیقت بینی زد و دنبال ثبات بود. من حامی انزوای هیچ کشوری نیستم زیرا آن را به ضرر تعادل و عقلانیت منطقه می دانم. باید از حساسیت کشورها نسبت به هویت و امنیت شان درس گرفت و لحن ها را عوض کرد.

 ما گرفتار تعصب هستیم و برای شکست بن بست ها باید تعصبات را کنار گذاشت.» به این ترتیب خاتمی و کری که هر دو نماینده جناح های سیاسی معتدل و مخالف جنگ افروزی در کشورهای مطبوع خود هستند، به طور موازی تلاش کردند تا کشور طرف مقابل را به خویشتنداری و مذاکره فرا بخوانند تا شاید راهی برای خروج از بحران خاورمیانه گشوده شود.