آیا پوتین می تواند ایالات متحده را در برابر چین بازی دهد؟

نویسندگان: دکتر علی رضوان پور، مدرس دانشگاه و تحلیگر مسائل بین‌الملل و دکتر سعید سیفی، کارشناس ارشد رسانه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه سطحی از تفاهم و همکاری را بیان کرده‌اند که این موضوع تا کنون بین دو دولت متخاصم  نادربوده است. پوتین می تواند از ایالات متحده برای ایجاد حائلی در برابر چین استفاده کند. در حالی که ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ به سمت روسیه حرکت می کند، گمانه زنی ها مبنی بر اینکه استراتژی او منعکس کننده استراتژی «کیسینجر معکوس» است، از زمان روی کار آمدن ترامپ افزایش یافته است. به این معنا که ترامپ به جای بازی با کارت چین (برای جدا کردن دو قدرت کمونیستی در برابر اتحاد جماهیر شوروی) همانطور که کیسینجر این کار را در دهه 1970 انجام داد، به دنبال بازی با کارت روسیه در برابر چین باشد. استراتژی ترامپ این است که با وعده بازگرداندن روابط دیپلماتیک به روسیه، برای جدا کردن روسیه از چین استفاده کند و در نتیجه چالش استراتژیک غول آسیایی را کاهش دهد.

مواضع روسیه همراه با چین در برابر ایالات متحده 

روسیه دلایل راهبردی خوبی برای حفظ روابط کاری نزدیک با همسایه خود در آسیا دارد. این کشور می خواهد نشاط اقتصادی چین را که روسیه فاقد آن است، به اقتصاد خود تزریق کند. پانزده سال پیش، چین به شریک تجاری پیشرو روسیه تبدیل شد. از زمان شروع جنگ روسیه و اوکراین، چین به بزرگترین واردکننده نفت و گاز طبیعی روسیه تبدیل شده است.

از نظر ژئوپلیتیکی، مسکو از حفظ آرامش در طول مرز 4000 کیلومتری خود با چین سود می برد که در طول تاریخ منبع تنش بوده است. کرملین از این مزایا برای برقراری روابط مجدد با ایالات متحده چشم پوشی نخواهد کرد و این وضعیت پس از دوره ریاست جمهوری ترامپ ادامه خواهد داشت، به ویژه با توجه به خصومت عمیق ضد روسی در تشکیلات سیاست خارجی آمریکا.

با این حال، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ممکن است وسوسه شود که نقش کیسینجر را بازی کند و از «کارت ایالات متحده» برای متعادل کردن روابط خود با چین استفاده کند. اگرچه پوتین مرتباً به خود می بالد که روابط روسیه با چین هرگز بهتر از این نبوده است و هر دو رئیس جمهور درباره رهبری مشترک در ایجاد نظم جهانی جدید صحبت می کنند، پوتین باید مراقب باشد که چگونه رهبر آینده چین ممکن است از عدم تقارن رو به رشد در قدرت و ثروت که امروز به نفع چین می باشد، استفاده کند. بسته به میزان اندازه گیری، اقتصاد چین امروز پنج تا نه برابر بزرگتر از تولید ناخالص داخلی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 1990 است. واقعیت این است که چین به عنوان یک قدرت فناورانه از روسیه پیشی گرفته است و رقابت سختی را با ایالات متحده در زمینه هوش مصنوعی و روباتیک آغاز کرده است. علاوه بر این، چین یک قدرت فضایی در حال رشد است، در حالی که روسیه در این خصوص در حال عقب نشینی است.

آیا روسیه با چین همراه خواهد شد؟

روسیه برای حفظ خودمختاری استراتژیک خود در این شرایط، به یک حفاظ و دیوار دفاعی در برابر چین نیاز دارد. در کوتاه ‌مدت، این تضمین می‌کند که معاملاتی که با چین منعقد می‌کند، مانند امروز به نفع چین نخواهد بود. در درازمدت، برای محافظت در برابر ترک شراکت چین به نفع رقابت استراتژیک با روسیه، یک حفاظ و دیوار دفاعی ضروری است.

پوتین این منطق را درک می کند، بنابراین از اتحاد بریکس و سازمان همکاری شانگهای که روسیه و چین اعضای اصلی آن هستند، حمایت می کند. او امیدوار است که درهم آمیختن چین در شبکه ای از روابط، به نحوی جاه طلبی های این کشور را محدود کند. با این حال، حقیقت سخت این است که روسیه قادر نخواهد بود از کشورهای جنوب جهانی یک حفاظ دفاعی قابل اعتماد در برابر چین ایجاد کند. پتانسیل قدرت آنها به سادگی با قدرت چین برابر نیست. خوب یا بد، ایالات متحده تنها پوشش راهبردی قابل اعتماد در برابر قدرت رو به افزایش چین را ارائه می دهد.

همانطور که کیسینجر از خصومت بین اتحاد جماهیر شوروی و چین برای پیشبرد اهداف استراتژیک ایالات متحده استفاده کرد، پوتین نیز می تواند همین کار را با ایالات متحده و چین انجام دهد. مانند یک دولتمرد آمریکایی که در مقابل اتحاد جماهیر شوروی و چین ایستاد، پوتین هیچ علاقه ای به تشدید تنش فزاینده بین ایالات متحده و چین ندارد. این موضوع خطر رویارویی اقتصادی یا نظامی با پیامدهای تضعیف کننده برای روسیه و دو کشور متخاصم را افزایش خواهند داد ، درعین حال با توجه به دلایل ذکر شده، همسویی با ایالات متحده در برابر چین هیچ معنای استراتژیکی ندارد، در حالی که همسویی هرچه بیشتر با چین در برابر ایالات متحده، خودمختاری استراتژیک روسیه را به خطر می اندازد. همانطور که کیسینجر این کار را انجام داد، پوتین باید دیپلماسی ظریف تری را دنبال کند، دیپلماسی که برای هر طرف انگیزه ایجاد می کند تا با ترس عواقب همسویی استراتژیک روسیه با رقیب خود، به دنبال روابط بهتر با روسیه باشند.

این خوش شانسی پوتین است که ترامپ برای اهداف خود می خواهد روابط آمریکا را با این کشورعادی کند. این بدان معناست که او باید امتیازات کمتری برای نزدیک شدن به ایالات متحده بدهد، در مقایسه با دولت بایدن. این واقعیت در روشی که پوتین با مهارت خواسته ترامپ مبنی بر حل و فصل زود هنگام جنگ روسیه و اوکراین را دنبال می کند، برای جلب حمایت ایالات متحده از اهداف روسیه در قبال اوکراین کاملا مشهود است. این نزدیکی با ایالات متحده تا کجا پیش خواهد رفت و آیا برای متعادل کردن مجدد روابط با چین کافی خواهد بود یا خیر. حمایت مستمر ترامپ از عادی سازی روابط و اشاراتی مبنی بر عصبی بودن او از پکن نشان می دهد که پوتین در مسیر درستی قرار دارد اگر مدل دیپلماسی کیسینجر را دنبال می کند.

با این حال، پوتین باید با احتیاط قدم بردارد.همانطور که برای کیسینجر روشن بود، موفقیت مستلزم آن است که همه طرف ها از روابط مثلثی بهره ببرند. بنابراین، پوتین باید ایالات متحده را قادر سازد تا برخی از اهداف استراتژیک خود را به دلیل بهبود روابط آمریکا با این کشور پیش ببرد و در عین حال در چین این نگرانی را ایجاد کند که این نزدیکی می تواند به موقعیت چین آسیب برساند تا پکن بتواند بدون بازگشت، به روسیه امتیاز بدهد. این یک بازی پیچیده است، به ویژه برای کشوری که ضعیف ترین کشور در بین این سه بازیگر است، اما شاید پوتین از همه آن مکالماتی که با کیسینجر پس از به قدرت رسیدنش داشت، چیزی آموخته باشد.