برای میانجی‌گری، روسیه قابل اعتماد نیست

نویسنده: جاناتان لُرد Jonathan Lord، پژوهشگر ارشد و مدیر برنامه امنیت خاورمیانه در مرکز امنیت نوین آمریکاست. او پیش‌تر عضو کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا، مدیر امور عراق در دفتر معاونت سیاسی وزارت دفاع و تحلیل‌گر سیاسی – نظامی در وزارت دفاع ایالات متحده بوده است.

دیپلماسی ایرانی: در این ماه، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، پس از آنکه گزارش شد دونالد ترامپ در ماه فوریه از او درخواست کرده است، با میانجی‌گری برای یک توافق هسته‌ای تازه بین ایالات متحده و ایران موافقت کرد. 

در نشستی که عربستان سعودی میزبان آن بود، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، ظاهراً درخواست رئیس‌جمهوری را در گفت‌وگو با همتای روس خود، سرگئی لاوروف، پیگیری کرد. ترامپ آشکارا نشان داده که خواهان یک توافق تازه با ایران است. او این موضوع را زمانی که ماه گذشته فرمان اجرایی بازگرداندن کارزار «فشار حداکثری» را امضا کرد، روشن ساخت. همچنین گزارش شده که او این ماه، در نامه‌ای مستقیماً خطاب به رهبر عالی ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، مجدداً بر این موضع تأکید کرده است.

کاخ سفید باید فوراً این پیگیری نادرست را رها کند. به بیان ساده، منافع مشترک روسیه با ایران، این کشور را به میانجی‌گری نامناسبی تبدیل می‌کند که قطعاً به تضعیف منافع آمریکا در خاورمیانه و منافع شرکا و متحدانش منجر خواهد شد. مسکو که مدت‌ها در خاورمیانه نقش آتش‌افروز را داشته است، نباید اکنون در تلاش برای بر سر گذاشتنِ کلاه آتش‌نشان مورد اعتماد قرار گیرد.

باور اینکه پوتین همان علاقه دیرینه و دوحزبی آمریکا را در جلوگیری همیشگی از توسعه هسته‌ای ایران دارد، همان‌قدر ساده‌لوحانه است که باور کنیم گرگ می‌تواند به نمایندگی از روباه برای رسیدن به پیمان عدم تجاوز به لانه مرغ‌ها مذاکره کند. گرگ و روباه بیشتر احتمال دارد که مرغ‌ها را بین خود تقسیم کنند تا اینکه صادقانه برای حفظ آن‌ها توافقی منعقد کنند.

در مورد اروپا، ترامپ سیاست آمریکا را به‌طور ناگهانی وارونه کرده است. در حالی که جو بایدن، رئیس‌جمهوری پیشین، در تلاش بود تا با متحدان ناتو برای حمایت از اوکراین در برابر جنگ غیرقانونی و تجاوزکارانه روسیه همکاری کند، ترامپ از کی‌یف فاصله گرفته و آشکارا اوکراین و متحدان اروپایی آمریکا را به دلیل ناسپاسی از حمایت ایالات متحده و ناتوانی در تأمین امنیت خودشان مورد انتقاد قرار داده است. در حالی که ترامپ آشکارا به دنبال نزدیکی به روسیه بر سر آینده اوکراین است، دعوت از مسکو برای ایفای نقش میانجی در موضوع هسته‌ای ایران اشتباه بزرگی خواهد بود.

روسیه در هر مرحله، منافع ملی آمریکا را در خاورمیانه تضعیف کرده است، چه از گذر حمایت از دشمنان منطقه‌ای آمریکا و چه از طریق تهدید امنیت اسرائیل و شرکای واشینگتن در خلیج فارس، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی. روسیه همچمنین در کنار ایران برای حفظ رژیم بشار اسد تلاش کرد. پیش از سقوط اسد، روسیه حزب‌الله را به تسلیحات پیشرفته برای استفاده علیه اسرائیل مجهز کرد. پس از عملیات اخیر اسرائیل که حزب‌الله را عمدتاً از جنوب لبنان به عنوان یک نیروی رزمی مؤثر به شدت تحت فشار گذاشت، ارزیابی نظامی اسرائیل نشان داد که ۶۰ تا ۷۰ درصد از تسلیحات دشمن منشأ روسی داشته‌اند.

روسیه، حوثی‌های یمن را که یک گروه شورشی خشونت‌طلب هستند و همچنین حمایت گسترده‌ای از ایران دریافت می‌کنند، مسلح و پشتیبانی کرده است. مسکو به حملات حوثی‌ها علیه کشتیرانی در دریای سرخ کمک کرده و در آن مشارکت داشته، حملاتی که موجب اختلال در تجارت جهانی و زیان میلیاردها دلاری برای مصر از طریق کاهش درآمدهای ترانزیتی کانال سوئز شده است.

روسیه به‌طور مستقیم از ایران، هم از نظر نظامی و هم اقتصادی، حمایت کرده است. مسکو در برنامه موشک‌های بالستیک ایران به تهران مشاوره داده است، برنامه‌ای که ایران سال گذشته دو بار از آن برای شلیک موشک‌های انبوه به سمت شهرها و شهرک‌های اسرائیلی استفاده کرد. در پاسخ به این حملات، اسرائیل رادارهای سامانه دفاع هوایی اس-۳۰۰ ایران را که پیش‌تر توسط روسیه به تهران تحویل داده شده بود، هدف قرار داد.

از نظر اقتصادی، روسیه تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به‌طور آشکار به چالش کشیده و در تجارت و سرمایه‌گذاری با این کشور مشارکت داشته است. دو کشور از رقابت در بازار انرژی به سمت همکاری حرکت کرده‌اند، زیرا روسیه در زیرساخت‌های نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کرده است. تعامل اقتصادی روسیه با ایران تأثیر تحریم‌های آمریکا را تضعیف کرده و به سپاه قدس، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اجازه داده است تا فعالیت‌های خود را در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن ادامه دهد. اوایل امسال، روسیه و ایران یک پیمان همکاری امضا کردند که روابط گسترده‌تر آن‌ها را در حوزه‌های امنیتی و اقتصادی به رسمیت می‌شناخت.

افزایش وابستگی اقتصادی و نظامی بین ایران و روسیه نشان می‌دهد که مسکو تا حدی بر تهران نفوذ دارد و می‌توانست – اگر می‌خواست – در رسیدن به یک توافق هسته‌ای معنادار با ایران کمک کند. اما روسیه نشان داده که منافعش به تهران نزدیک‌تر از واشینگتن است و احتمالاً از هرگونه نقش در مذاکرات برای فشار بر منافع آمریکا استفاده خواهد کرد. برای مثال، با توجه به اینکه ایران به آستانه ظرفیت هسته‌ای رسیده است، روسیه می‌تواند هرگونه شکاف فناوری در برنامه هسته‌ای ایران را پر کند و در هر لحظه تهران را به نقطه دستیابی کامل به سلاح هسته‌ای برساند. روسیه احتمالاً از این نفوذ برای پیشبرد منافع خود در برابر ایالات متحده در اروپا، خاورمیانه و سایر نقاطی که به دنبال برتری استراتژیک در برابر آمریکا و متحدانش است، استفاده خواهد کرد. ازاین‌رو، دعوت از روسیه به میز مذاکره تنها به تقویت موقعیت ایران به بهای آمریکا و کشورهای هم‌نظر با آن که مصمم به جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای هستند، منجر خواهد شد.

ترامپ به‌وضوح اعلام کرده که خواهان توافق با ایران است و کارزار «فشار حداکثری» که اخیراً احیا کرده، در راستای این هدف قرار دارد. جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای برای امنیت ملی آمریکا، امنیت اسرائیل و شرکای این کشور در سراسر خاورمیانه حیاتی است.

ایالات متحده نباید به رقیبی مانند روسیه که بارها علیه منافع آمریکا عمل کرده است، تکیه کند. درعوض، ترامپ باید کشورهای عضو گروه E3 -بریتانیا، فرانسه و آلمان – را که منافع مشترکی با آمریکا در جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای دارند، گرد هم آورد.

ترامپ باید این کشورها را برای تبدیل کارزار فشار حداکثری به تلاشی چندجانبه به کار گیرد و در هماهنگی با این متحدان، از موضع قدرت با ایران وارد مذاکره شود. با وجود اختلافاتی که ترامپ با متحدان اروپایی بر سر مسائل دفاعی دارد، او باید منافع مشترک واشینگتن با لندن، پاریس و برلین در موضوع هسته‌ای ایران را درک کرده و از آن‌ها بهره ببرد.

در حالی که کشورهایE3  در سال ۲۰۱۸ از خروج از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خودداری کردند، ترامپ احتمالاً متوجه خواهد شد که مواضع آن‌ها در سال‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی تغییر کرده است. این کشورها احتمالاً آماده‌اند تا به ترامپ بپیوندند و کارزار فشار حداکثری را به تلاشی مؤثرتر و چندجانبه تبدیل کنند که در مذاکرات آتی اهرم‌های فشار بیشتری ایجاد خواهد کرد. ترامپ با همکاری متحدان آمریکا می‌تواند به توافقی دست یابد که برای همیشه از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند و به وعده خود مبنی بر «صلح از طریق قدرت» جامه عمل بپوشاند.

منبع: فارن افرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/‍۱۱