رئیس جمهور رئیسی در روسیه

دیپلماسی ایرانی: در حالی که حملات وحشیانه به غزه ادامه دارد؛ در ادامه تلاش های دیپلماتیک دو ماه گذشته کشورمان برای توقف نسل کشی در غزه؛ پرزیدنت رئیسی به مسکو  سفر رسمی دارد تا رایزنی فشرده در عالی ترین سطح صورت پذیرد. دو کشور به عنوان مهمترین کشورهای منطقه اوراسیا و واقع شده در مناطق پیرامونی دریای خزر, حوزه بسیار مهم و استراتژیک آسیای مرکزی قفقاز؛ خلیج فارس و دریای سیاه همواره نقش مهمی در تعاملات  منطقه‌ای و بین‌المللی داشته اند.

از اواخر هزاره دوم پس از فروپاشی شوروی سابق روابط دو کشور وارد مرحله جدیدی شده و کمتر طرفین توانستند از ظرفیت های بالقوه دو کشور برای ارتقا و گسترش روابط دوجانبه در ابعاد مختلف سیاسی اقتصادی امنیتی و نظامی بهره بگیرند واقعیت این است که روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مختلف از جمله روسیه تابع مولفه های مهمی بوده و خواهد بود یکی از مهمترین مولفه های مورد نظر وضعیت حاکم بر روابط بین الملل نوع تنظیم تعاملات قدرت‌های بزرگ در عرصه بین المللی می باشد شاید این موضوع در دو دهه گذشته نقش مهمی در  روند و وضعیت روابط تهران و مسکو داشته است. بر کسی پوشیده نیست که روسیه از دهه دوم هزاره سوم رویکرد جدید بین المللی آغاز کرده و گویی به زیاده خواهی های هژمون غرب را مورد تجدید نظر قرار داده است. مسکو بعد از اشغال عراق و افغانستان و لیبی توسط نیروهای آمریکایی متوجه شد که دوره تعامل و گفت وگو با غرب به ویژه امریکا  به سر رسیده و نیازمند تغییر اساسی است. 

واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم توجه ویژه ای به گسترش همه جانبه روابط با همسایگان معطوف کرده است. سیاستی که مبنای آن توازن و ثبات منطقه ای مبتنی بر مولفه های تاثیر گذار سیاسی اقتصادی فرهنگی و امنیتی است و ما شاهد هستیم که در یک سال گذشته روابط جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف به ویژه در بخش های سیاسی و اقتصادی با همسایگان روند رو به رشدی را طی کرده که یکی از مولفه های مهم آن دیدار سران جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از کشورهای منطقه از جمله روسیه ترکیه تاجیکستان ترکمنستان و غیره است که در نتیجه این تعاملات سیاسی فرایند همگرایی و عضویت جمهوری اسلامی ایران در تعدادی از از سازمان های مهم منطقه ای نظیر شانگهای، اقتصادی اوراسیا و بریکس در وضعیت رو به جلو قرار گرفته؛ همچنین روابط اقتصادی با این کشورها در چند گذشته رشد قابل توجهی را داشته است به عنوان مثال اگر در سنوات قبل مبادلات اقتصادی کشورمان با فدراسیون روسیه همواره بین ۱ تا  دو میلیارد دلار را به ثبت می رساند در سال جاری ما شاهد رشد قابل توجه مبادلات بوده پش‌بینی می‌شود که این روابط تا ۶ میلیارد دلار در سال جاری و شاید تا ده میلیارد دلار در سنوات آینده برسد.

همچنین در دو سال اخیر ما شاهد هستیم هیئت های زیادی بین دو کشور مبادله شده و دیدارهای سیاسی قابل توجهی بین سران دو کشور؛ وزرای امور خارجه و دیگر مقامات ایران و روسیه در تهران مسکو و و دیگر پایتخت های منطقه صورت پذیرفته که نتایج قابل توجهی را برای دو کشور در بر داشته است در حال حاضر دو کشور در چند محور مهم بر همکاری های تاثیر گذار تاکید دارند که به موارد ذیل می توان اشاره کرد :

الف: همکاری های سیاسی، نظامی و امنیتی که در این بخش می توان به مذاکرات سران دو کشور و وزرای امور خارجه در موضوعات مهم منطقه‌ای و بین المللی مذاکرات وین تحولات در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز شمالی و مهمتر از این ها رایزنی تهران و مسکو برای پایان دادن به جنایات صهیونیست ها در غزه اشاره کرد. همچنین یکی از مولفه های مهم  همکاری نزدیک دو کشور در مقابله با هژمون غرب و نظام لیبرال دموکراسی آمریکایی است چرا که به استنباط و ارزیابی مقامات و نهادهای رسمی روسیه همکاری و همگرایی بین مسکو و محور یورآتلانتیک نتیجه نتیجه ملموسی را نداشته و رویکرد غرب با هدف محدود و محصور نمودن روسیه با گسترش ساختارهای یور آتلانتیک ای به سمت شرق به ویژه پیمان نظامی ناتو همچنان ادامه یافته است. 

همچنین وضعیت به گونه ای است که  همکاری های نظامی دو کشور و تامین برخی از نیازهای دفاعی با دانش فنی بالا قابل توجه و ارزشمند است و نباید فراموش کنیم که در سنوات گذشته اجرای تعدادی از قراردادهای نظامی نظیر اس ۳۰۰ و غیره با فشارهای غرب با مشکلات چشمگیر همراه بود.

ب: در این بخش می توان به همکاری های اقتصادی بازرگانی و فنی دو کشور اشاره کرد. واقعیت این است که روسیه با بیش از از ۶۰۰ میلیارد دلار مبادلات خارجی بستر و ظرفیت خوبی برای تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران و صادرات خدمات فنی و مهندسی است. همچنین این کشور از توانمندی های صنعتی و فنی خوبی برای تامین نیازهای ایران برخوردار است، همچنین فدراسیون روسیه به عنوان بزرگترین کشور جهان از قابلیتهای مهمی برای تامین کالاهای اساسی مورد نیاز ایران نظیر غلات، مواد پروتئینی و غیره برخوردار است. همچنین بازار این کشور استقبال خوبی از کالاهای انحصاری ایران نظیر خشکبار فرش خرما و حتی تولیدات صنعتی ایران  دارد که یکی از نمونه های مهم آن در بخش صنعت را اخیراً در حوزه تولید اتومبیل و تامین قطعات یدکی اتومبیل بین دو کشور ما شاهد بودیم بدون شک فراهم کردن بسترهای لازم برای تسهیل مبادلات با ایجاد مکانیسم آسان مبادلات بانکی تسهیلات تعرفه ای  واردات کالا و همکاری های گمرکی می تواند بیش از پیش گسترش روابط دوجانبه را موجب شود.

ج: همچنین در حوزه اقتصادی می توان به بحث کریدورها به عنوان یکی از محورهای مهم همکاری ها اشاره کرد که در این بخش ما شاهد اراده جدی روسیه برای عملیاتی کردن کریدور شمال و جنوب هستیم. بدون شک دو کشور قابلیت های دیگری هم در بخش تولید برق، استخراج و تولید فرآورده های نفتی و گاز، همکاری در صنایع پایه و فناوری های پیشرفته دارند.

د: موضوع سوم در همکاری ها به بخش فرهنگ علم فناوری و به نوعی دیپلماسی عمومی برمی گردد در این بخش نیز ظرفیت های مکمل خوبی بین دو کشور وجود دارد در حوزه دانشگاهی با وجود ظرفیت های قابل توجه در دو کشور امکان تعاملات گسترده تر در مبادله استاد و دانشجو انجام پروژه های پژوهشی تحقیقاتی مشترک و در واقع همکاری در برنامه های علمی سطح بالا وجود دارد. 

یکی از محورهای مهم دیگر در این بخش نوع ارتباطات انسانی و اجتماعی بین دو کشور است که ضرورت تقویت و بسط گسترده آن بسیار ملموس و محسوس است که در این بخش فراهم کردن مقدمات مبادله بیش از پیش گردشگر اهمیت قابل توجهی دارد. در بخش گردشگری همچنین می توان به ظرفیت بسیار گسترده روسیه در اعزام گردشگر به کشورهای مختلف نظیر ترکیه کشورهای حاشیه خلیج فارس و غیره اشاره کرد.

در یک جمع بندی کلی باید اذعان کرد که شرایط فوق‌العاده‌ای برای گسترش روابط بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه فراهم شده است و شکی نیست که فرصت ها برای همیشه پایدار نبوده و میزان کنشگری در بهره گیری از فرصت ها و گریز از تهدیدهای احتمالی اهمیت ویژه ای دارد لذا ضرورت دارد تلاش ها بر فراهم کردن چارچوب های قانونی، اسناد و مدارک قابل توجه با  پیش‌بینی دوره زمانی  حداقل سه تا دهه ای و عملیاتی کردن ظرفیت های بالقوه بیش از پیش افزایش یابد. 

کلام آخر این که سفر دکتر رئیسی به مسکو ضمن کمک به روند رو به رشد روابط دوجانبه؛ نقش مهمی در نزدیکی دیدگاه های منطقه ای و بین المللی دو کشور و به ویژه مساعدت به توقف حملات رژیم صهیونیستی و قطع فجایع انسانی در غزه خواهد داشت.