آیا آمریکا و فرانسه با ایجاد دالان زنگزور مخالفند؟

دیپلماسی ایرانی: برخی تحلیلگران معتقدند آمریکا و فرانسه مخالف شکل گیری دالان تورانی ناتو یا کریدور جعلی زنگزور هستند و ایران می تواند با این دو کشور در این زمینه وارد بده بستان شود و این ترکیه و اسرائیل هستند که حامی اصلی کریدور مذکور هستند.

نگارنده ضمن اینکه گفت وگو و رایزنی با کشورهای مختلف به جز صهیونیست ها را برای تعقیب منافع ملی ایران منتفی نمی داند در این زمینه نکات زیر را قابل توجه می داند:

۱. آمریکا و فرانسه چه نشانه ای از مخالفت با این دالان تورانی نشان داده اند؟! نگارنده هر چه فکر می کند هیچ سخن یا اقدامی را به خاطر نمی آورد. در مقابل این دالان مشکلات امنیتی و اقتصادی برای روسیه و ایران دارد.

۲. در نظر بگیریم که آمریکا جمهوری اسلامی ایران را یک تهدید هستی شناختی در نظر گرفته و در همه این سال ها خواسته است ایران را از هر کریدوری و از هر مسیر انتقال کالا و انرژی در منطقه کنار بگذارد. ماجرای مخالفت آمریکا با خط لوله انرژی ایران به پاکستان و تاکید بایدن بر ایجاد کریدوری از هند به کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی برای مقابله با ایران و چین جلوی چشمان ماست. چرا آمریکا باید کاری کند که جلوی خفگی ژئوپلتیک ما را بگیرد؟ با چه انگیزه ای؟ آمریکا مشتاق این است که ایران را بیشتر تحت فشار بگذارد.

۳. جلوگیری از ایجاد دالان زنگزور چه آورده ای برای کمک به مقابله با ایران برای آمریکا خواهد داشت؟ آمریکا می داند که حتی در صورت چنین کاری بعید است ایران همکاری گسترده خود را با روسیه متوقف کند تا روس ها در اوکراین بازنده باشند. چون ایران می داند در صورت شکست روسیه در اوکراین کل غرب روی ایران که قدرتی هسته ای نیست تمرکز می کنند. فرانسه خود تحرکات خاصی در ارمنستان برای روسیه زدایی را در دستور کار دارد و پرچمدار بسیاری از تحرکات ضد روسی ناتو است. فرانسه جز کارهای نمادین برای ارامنه هیچ وقت مقابله موثری با دولت علیف نداشته و اگر واقعا نگران قدرت گرفتن باکو در برابر ارامنه و سرنوشت ارامنه قراباغ است، همکاری طولانی مدت شرکت توتال با باکو را متوقف کند و از این سود سرشار چشم پوشی کند‌.

چرا توقع داریم فرانسه با ایجاد دالان تورانی ناتو مخالفت و از ایران حمایت کند، در حالی که در جریان ناآرامی های سال قبل ایران، فرانسه در کنار برخی کشورهای اروپایی از هیچ تلاش ضد ایرانی برای بی ثبات کردن نظام فروگذار نکرد؟ در این یک سال چه تغییری رخ داده است که فرانسه بخواهد با ایران همراه شود؟ رفتار فرانسه و بقیه کشورهای اروپایی و پافشاری آنها برای نقض مجدد برجام و حفظ تحریم های اتمی و موشکی ایران در هفته های اخیر هنوز فراموش نشده است. لذا اروپایی ها هم مانند آمریکا اقدامی برای ارتقای قدرت و نفوذ ایران در منطقه انجام نمی دهند؟

۴. باید به این نکته توجه داشت که آمریکا تحت تاثیر لابی قدرتمند ارمنی یا نگرانی از تبعات حضور خرابکارانه ترکیه در قفقاز که ممکن است مانند سوریه در نهایت به نفع ایران تمام شود و با هدف جلوگیری از اتکای بیش از حد اروپایی ها به نفت و گاز قفقاز و آسیای میانه که فرمانبرداری آنها از کاخ سفید را کم می کند، ممکن است به محدودکردن جنگ افروزی ها و ماجراجویی های علیف و اردوغان تمایل داشته باشد. ولی اگر آمریکا واقعا نگران ارامنه بود از تهاجم علیف به قراباغ و بلاتکلیفی و آوارگی ۱۲۰ هزار نفر مانع می شد. وقتی سفیر آمریکا در ارمنستان و مقامات اتحادیه اروپا و شخص پاشینیان همگی قراباغ را متعلق به باکو دانسته اند، مشخص است که در ادامه چه برنامه ای طراحی شده و غرب در مورد سیونیک هم ایستادگی و دلسوزی برای ارمنستان نخواهد کرد. این تصور که آمریکا و اروپای مسیحی به خاطر دین مشترک با ارامنه، منافع اقتصادی و نظامی و سیاسی خود را قربانی می کنند خام دستانه است و برخی که در ایران مسائل را تنها از چنین زاویه ای تحلیل می کنند باید به این نکته توجه کامل داشته باشند.

۵. آنچه باید مورد توجه ایران قرار بگیرد، تلاش جدی برای اصلاح مواضع مسکو به عنوان بازیگر اصلی قفقاز و آسیای میانه در قبال کریدور جعلی زنگزور با عنوان صحیح دالان نورانی ناتو است. 

روسیه معتقد به امکان کنترل این دالان توسط خود و ضرورت بده بستان با ترکیه در این زمینه است تا از آن برای دور زدن تحریم های غرب، تثبیت حضور در دریای سیاه و ... استفاده کند. ولی ترکیه در قفقاز به ایفای نقشی تازه برای تضعیف روسیه امیدوار بوده و در این زمینه از حمایت آمریکا و اسرائیل (با هدف تضعیف و تجزیه ایران) برخوردار است و لذا ایران باید تبعات منفی تثبیت این دالان برای خود روسیه (همسایگی با ناتو در دریای کاسپین و کل آسیای مرکزی، تقویت گرایش های تجزیه طلبانه، نفوذ فرهنگی و آموزشی و ...) را برای شخص پوتین تشریح کند و از موفقیت لابی های پان ترک و غربگرا در روسیه مانع شود.

۶. باید توجه داشت که شرایط داخلی ارمنستان به گونه ای در حال تحول است که تمامیت ارضی و ماهیت وجودی این کشور به علت منافع متضاد کشورهای همسایه و فرامنطقه ای در معرض خطر است. 

سخنان تند روز یکشنبه پاشینیان علیه روسیه همزمان با دستگیری برخی سران اپوزسیون مانند آلبرت بازیان، شهردار سابق و حامی روسیه توسط دولت وی نشان می دهد، شرایط بحرانی در این کشور حاکم است و روسیه هر آن ممکن است به اقدام تندی علیه ارمنستان دست بزند تا پاشینیان را برکنار کند.

پاشینیان در سخنرانی خود گفت: «سیستم‌های امنیتی و متحدانی که ما سال‌ها به آنها تکیه کرده‌ایم وظیفه خود را نشان دادن آسیب‌پذیری‌های ما و توجیه غیرممکن بودن داشتن یک کشور مستقل توسط مردم ارمنستان تعیین کرده‌اند. ما از جامعه بین المللی می خواهیم که از استقلال، حاکمیت، تمامیت ارضی و دموکراسی ارمنستان حمایت بی دریغ کند. مسئولیت تحولات قره باغ به طور کامل بر عهده نیروهای حافظ صلح روسیه در آذربایجان و قره باغ کوهستانی خواهد بود. باکو سیاست پاکسازی قومی را در پیش گرفته است.»

بعید است پاشینیان بدون هماهنگی با آمریکا این اظهارات را گفته باشد و لذا وی قمار سیاسی بزرگی کرده است.

صحبت های وزیر امور خارجه روسیه در مورد ریشه های تاریخی و تمدنی مشترک روسیه و ارمنستان و صحبت های برخی نمایندگان دوما در مورد تبدیل ارمنستان به یکی از استان های روسیه نیز قابل تامل است. بی ثباتی ناشی از اعتراضات داخلی گسترده در ایروان و ... و تنش میان روسیه و ارمنستان به نفع ترکیه و ناتو و آمریکاست‌ که مداخله ایران و همفکری با روسیه را می طلبد. هم‌زمانی این اظهارات با آغاز مانور نظامی ارمنستان و آمریکا معنادار است و احتمالا روسیه این کار را دعوت از کاخ سفید برای عقب زدن روسیه در ارمنستان تعبیر خواهد کرد.

این میزان تشتت و بی ثباتی سیاسی در ارمنستان با توجه به اعتراضات گسترده مردمی و شکاف های سیاسی و اجتماعی بهترین فرصت را برای دخالت در سیونیک و ایجاد کریدور جعلی زنگزور در اختیار ترکیه، اسرائیل و ناتو خواهد گذاشت. لذا برنامه ریزی غرب و ترکیه برای حمله به سیونیک تا قبل از پایان مهر ماه کاملا محتمل است.

باید توجه داشت که در کنار نقل و انتقال گسترده اسلحه به دو سوی مرز ارمنستان در نخجوان و خاک اصلی باکو، اخباری درمورد فرار اعضای ارتش دفاعی آرتساخ به سیونیک و ضرورت شناسایی و دستگیری آنها یا امکان توافق حقوقی میان باکو و ارمنستان برای فعال شدن کریدور جعلی زنگزور توسط رسانه های باکو و ترکیه مطرح می شود که زمینه سازی برای یک ماجراجویی نظامی تازه در جنوب ارمنستان است.

بنابراین ایران باید با هشیاری کامل برای مقابله با هر سناریویی اعم از نظامی و غیرنظامی برای اشغال جنوب ارمنستان برنامه ای مشخص داشته باشد و قبل از هر چیز افکار عمومی به شکلی گسترده تر از ابعاد موضوع آگاه شوند.

در حال حاضر، اصرار به باکو برای فعال کردن مجدد سفارتش در تهران اولویت چندانی ندارد و این اصرار باعث سوءبرداشت باکو در مورد جدیت ایران در دفاع از سیونیک و نیز احتیاج یک طرفه کشورمان به جلب رضایت دولت این کشور می شود. امید است در این روزهای سرنوشت ساز، دست اندرکاران عرصه سیاست خارجی و دفاعی با حداکثر هشیاری بهترین تصمیم ها را بگیرند.