در بر کدام پاشنه می چرخد؟

دیپلماسی ایرانی: در حالی اعتراضات داخلی در کشور روی سیاست خارجی و مشخصاً مذاکرات هسته ای برای احیای برجام اثرات خود را داشته است که این روزها مواضع طرفین هم آینده گفت وگوهای وین را مبهم تر از گذشته کرده است. در این راستا نماینده آمریکا در امور ایران به سان سه ماه گذشته گفت که در حال حاضر تمرکز واشنگتن روی مذاکرات هسته‌ای با ایران و حصول توافق قرار ندارد.

رابرت مالی در گفت‌وگویی با شبکه بلومبرگ اظهار داشت: «ایالات متحده مایل است که روی ادعای انتقال تسلیحات ایران به روسیه و اعتراضات جاری در این کشور تمرکز کند، نه از سرگیری مذاکرات بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک. وی در ادامه با ادعای این‌که «ایران علاقه‌ای به توافق ندارد» بیان داشت که واشنگتن روی موضوعات دیگر تمرکز کرده است و اکنون می‌تواند برای بازدارندگی و اخلال در ارائه تسلیحات به روسیه و تلاش برای حمایت از خواسته‌های اساسی مردم ایران دست به کاری بزند.راب مالی با اینحال حخاطر نشان کذد که مذاکرات هسته‌ای با ایران به‌طور رسمی متوقف نشده است و تماس‌ها میان ایران و اتحادیه اروپا کماکان ادامه دارد، اما هیچ مذاکره‌ای از پایان ماه اوت تاکنون انجام نشده است.

وی مدعی شد: «فایده‌اش چیست؟ اگر ایران با مطالباتی غیرقابل قبول بازگردد، چرا باید روی آن تمرکز کنیم؟ در این مرحله ما روی توافق هسته‌ای تمرکز نمی‌کنیم، زیرا نمی‌توانیم به عقب برگردیم و سپس با ما بازی شود.» این مقام آمریکایی با تکرار ادعای انتقال پهپادهای ایران به روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین تاکید کرد که ایالات متحده ترجیح می‌دهد روی اخلال، تاخیر، بازدارندگی و تحریم انتقال تسلیحات از ایران به روسیه متمرکز شود.

 اما مواضع مالی در تضاد با گفته های وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا بود. آنگونه که آنتونی بلینکن در گفت‌وگویی، موضوع «تمرکز واشنگتن و حمایت دولت بایدن از تداوم ناآرامی‌ها در ایران» را رد کرد. به گزارش شبکه سی‌ان‌ان، وزیر امور خارجه آمریکا در پاسخ به سوالی درباره این که آیا دولت آمریکا از معترضان در چین حمایت می‌کند، گفت: «ما از حقوق مردم برای اعتراض مسالمت‌جویانه، بیان دیدگاه‌هایشان و ابراز نارضایتی‌شان در هر جایی که باشد، چه در چین، چه در ایران و چه در هر جای دیگری حمایت می‌کنیم. اخیرا مردم چین به محدودیت‌هایی که این کشور در زمینه کرونا اعمال کرده،‌ دست به اعتراض زده‌اند.» بلینکن با رد کردن حمایت این کشور از ناآرامی‌ها در ایران، گفت که «اساسا، اعتراضات در چین و ایران به آمریکا ارتباطی ندارد.»

او در این راستا بیان کرد: «موضوع، مردم این دو کشور هستند که تلاش می‌کنند دیدگاهشان را بیان کنند، تلاش می‌کنند به خواسته‌هایشان برسند و موضوع، پاسخی است که دولت‌ها به آن می‌دهند.» ولی سکان دار سیاست خارجی آمریکا در موضع گیری دیگری نه تنها ادعای مالی را مبنی بر عدم تمرکز روی مذاکرات هسته ای را رد کرد، بلکه عنوان داشت که «دولت بایدن روندی دیپلماتیک برای توافق با ایران را دنبال می‌کند.»
وزیر امور خارجه آمریکا طی سخنرانی در کنفرانس بنیاد جی استریت که متن آن در وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا منتشر شده است به بیان ادعاهایی درباره ایران، از جمله در زمینه نقش آن در منطقه، روابط آن با روسیه، موضوع احیای توافق هسته‌ای و اتفاقات اخیر ایران پرداخت.

بلینکن در بخشی از این سخنرانی در مخالفت با برنامه هسته‌ای ایران گفت: «باور ما را به این که ایران هیچ وقت نباید مجاز به دستیابی به یک سلاح هسته‌ای شود، عمیق‌ است. ما همچنان بر این باوریم که بهترین راه اطمینان‌یابی از این، دیپلماسی است. وقایع امر مزایای این رویکرد را تایید می‌کند.» او در همین راستا افزود: «پیش از آن‌ که دولت قبلی به طور یک‌جانبه از برجام، توافق هسته‌ای ایران خارج شود، برنامه هسته‌ای ایران محدود شده بود. ایران به تعهداتش ذیل توافق عمل می‌کرد. سخت‌ترین نظارت و راستی‌آزمایی موجود در برنامه هسته‌ای آن به عمل می‌آمد. زمان لازم برای ایران جهت دست یافتن به مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید یک سلاح هسته‌ای برای مدت بیش از یک سال طول می‌کشید. این فقط دیدگاه ما نیست، دیدگاه بازرسان مستقل بین‌المللی و وزارت امور خارجه وقت است.»

بلینکن بیان کرد: «پس از آن که دولت قبلی کارزار فشارحداکثری‌اش را به راه انداخت، ایران از پایبندی به بسیاری از محدودیت‌های مهم توافق دست کشید و فعالیت‌های غنی‌سازی‌اش را گسترده‌تر کرد و به آن‌ها سرعت بخشید. حالا زمان گریز هسته‌ای ایران به چند هفته رسیده است. این رژیم همچنین فعالیت‌های ثبات‌زدایش در منطقه را شدت بخشیده است که مردم ما و شرکایمان را در خطر بزرگ‌تری قرار می‌دهد.» 
وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه مدعی شد: «ما و شرکا و متحدانمان سعی کردیم یک روند هدفمند دیپلماتیک را در پیش بگیریم تا ببینیم می‌توانیم به توافقی برای بازگشت‌ دوجانبه به برجام برسیم یا نه، اما ایران به طور مکرر نشان داده است که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند نسبت اقداماتی که باید انجام دهد، متعهد شود. ما همچنان بر این باوریم که دیپلماسی بهترین راه جلوگیری از دست‌یابی ایران به یک سلاح اتمی است. اما اگر ایران این مسیر را رد کند، مقامات تهران نباید تردید کنند که تمامی گزینه‌ها روی میز است تا اطمینان بیابیم ایران هیچ وقت به یک سلاح اتمی دست پیدا نمی‌کند.» در حالی که بلینکن ضمن اشاره به گزینه های روی میز از «روند دیپلماتیک» برای احیای توافق هسته ای توسط ایالات متحده می گوید که پیش تر رابرت مالی در گفت‌وگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی صراحتا، نه از روند دیپلماتیک، بلکه از «فشار، تهدید، ارعاب و گزینه نظامی» برای کنترل ایران می گوید.

نماینده آمریکا در امور ایران بیان کرد: «ما تحریم می‌کنیم، اعمال فشار می‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌بندیم. اگر هیچ یک از این‌ها جواب ندهد، رئیس جمهور گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد، چرا که اگر این تنها راه ممانعت از دست‌یابی ایران به یک سلاح هسته‌ای باشد، اتفاقی است که خواهد افتاد.» لذا تناقض گویی ها مقامات دولت بایدن در خصوص ایران و موضوعات مختلف از اعتراضات و مسائل داخلی گرفته تا برجام و ...، حکایت از آن دارد که واشنگتن هم دچار سردرگمی از تبیین درست تحولات است.

البته می توان این گزاره را هم در نظر گرفت شاید این تناقض گویی ها و مواضع متضاد آمریکایی ها در قبال ایران نوعی «رفتار عمدی برای در پیش گرفتن سیاست ابهام» باشد. با در نظر گرفتن درستی این سناریو، تهران هم به تناقض گویی های واشنگتن پی برده است، کما اینکه در همین باره سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری دیروز دوشنبه خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که مقامات آمریکایی بار دیگر اعلام کرده‌اند که احیای توافق برجام با توجه به تحولات داخلی ایران در حال حاضر در اولویت آن‌ها قرار ندارد، تصریح کرد: «تناقض رفتاری و گفتاری اعضای غربی برجام به خصوص آمریکا امر جدیدی نیست.»

وی با اشاره به بدعهدی آمریکا و اروپایی‌ها در اجرای تعهداتشان در ارتباط با موضوع برجام در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان داشت: «مقامات آمریکایی می‌دانند که ایران تحت فشار و تهدید مذاکره نمی‌کند و بخاطر فشار و تهدید امتیازی نیز نمی دهد. مذاکره و توافق منطق خودش را دارد. موضع ایران در ارتباط با مذاکرات برجام و رفع تحریم‌ها کاملا روشن است. ایران متعهد به برجام بود و به تعهداتش عمل کرد و دولت خاطی و ناقض برجام دولت آمریکاست و همانطور که اشاره کردم کشورهای اروپایی نیز به تعهداتشان در برجام عمل نکردند و علی رغم قول‌هایی که داده بودند نتوانستند خروج آمریکا از برجام را جبران کنند.»

این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با بیان این‌که «تهران به دنبال به سرانجام رساندن برجام است»، عنوان کرد: «نیاز به برجام نیاز یکجانبه ایران نیست و ایران از موضع ضعف مذاکره نمی‌کند. نیاز آمریکا و غرب به برجام کمتر از ایران نیست و آن‌ها نباید منتی را در این ارتباط بر ایران بگذارند. همانطور که پیش از این نیز گفته‌ایم توافق در دسترس است و طرف‌ها می‌توانند در کوتاهترین مدت مذاکرات را جمع‌بندی کنند و به نتیجه برسانند. اگر از اراده سیاسی لازم برخوردار باشند.» وی با تاکید مجدد مبنی بر این‌که «ایران از موضع ضعف و نیاز مذاکره نمی‌کند»، گفت: «توصیه ما مشخصا به شرکای اروپایی برجام این است که خودشان را تسلیم آمریکا نکنند.»

البته مسکو هدف غایی این تناقض گویی های برجامی دولت بایدن را تلاش واشنگتن برای خروج از روند احیای برجام می داند. همچنانی که یک منبع دیپلماتیک روس در گفت‌وگویی با وبگاه خبری اردوپوینت ضمن انتقاد از عملکرد آمریکا در روند احیای توافق هسته‌ای، عنوان داشت: «اظهاراتی که گاهی مطرح می‌شود، باعث ایجاد تردید نسبت به تعهد دولت فعلی آمریکا به وعده‌اش برای بازگرداندن آمریکا به برجام می‌شود. چون آمریکایی‌ها خود را به آب و آتش می‌زنند و به دنبال بهانه‌ مناسبی برای خارج شدن از مسیر احیای برجام هستند.»

البته مسکو امیدوار است واشنگتن بتواند به تعهدش در این زمینه عمل و اشتباهات گذشته‌اش را جبران کند. البته «شرق» در دو گزارش پنج شنبه هفته گذشته و یکشنبه هفته جاری موضع گیری های برجامی روسیه و غربی ها را بررسی کرد و در این راستا کارشناسان عنوان داشتند، نه مسکو و نه طرف غربی فعلا اولویتی برای احیای برجام ندارند. چراکه پس از مرگ مهسا امینی و شکل گیری اعتراضات در کشور عملا روند سیاست خارجی ایران و مناسبات جهانی در مسائل مختلف از جمله برجام دچار «پوست اندازی» جدی شده است.  لذا فعلا مشخص نیست که در بر کدام پاشنه می گردد./شرق