اقلیم کردستان می تواند محلی برای بحران جدید باشد

نویسنده: ولید فارس

دیپلماسی ایرانی: کسی که تحولات در خاورمیانه و شمال آفریقا را به ویژه از زمان جنگ اوکراین رصد می کند متوجه می شود برخی رویارویی ها در این مناطق، ظرفیت تبدیل شدن به رویارویی های کنترل نشده را دارد و گسترش این رویارویی ها می تواند آنها را به درگیری هایی خارج از کنترل ابرقدرت ها و آنچه جامعه بین المللی توصیف می شود، تبدیل کند. 

رویارویی ها در خاورمیانه تقریبا هیچ فرمولی ندارد مگر این که واشنگتن سیاست خارجی خود را اصلاح کند و تصویری یکپارچه از خود که نشان دهنده عزم این کشور برای مقابله با تروریسم و افراط گرایی و هرج و مرج است به خارج ارائه کند. به این منظور لازم است هر دو حزب اصلی آمریکا به یکپارچگی در داخل و سیاست خارجی مشترک در خارج دست پیدا کنند. دو دستگی هایی که دست کم از انتخابات سال 2020 در آمریکا ایجاد شده است، متاسفانه نوید چنین وحدتی را نمی دهد. 

مهمترین رویارویی که ممکن است از کنترل خارج شود، رویارویی بین نظام ایران و کل منطقه است. این رویارویی یک رشته فروعاتی دارد که از سال ها پیش به کشمکش تبدیل شده است و ظرفیت تبدیل شدن به جنگ های خارج از کنترل را – در صورتی که تصمیم به چنین جنگی گرفته شود – دارد. ایران احساس می کند عزم دولت واشنگتن برای مقابله با پروژه های منطقه ای این کشور کاهش یافته چرا که دولت بایدن به دنبال دستیابی به توافق هسته ای است. به همین علت برخی طرف ها در داخل هیئت حاکمه ایران گمان می کنند زمان مناسب برای عملی کردن پروژه های ایران در منطقه فرا رسیده است و تهران می تواند وارد جنگ هایی شود که احتمالا خارج از سیطره واشنگتن خواهد بود. 

ایران دستیابی به پیروزی نظامی را در عراق، سوریه و یمن امکان پذیر می داند اما رویارویی با اسرائیل به طور مستقیم یا از طریق حزب الله لبنان را حرکتی «پر ریسک» تلقی می کند. از نظر ایران رویارویی با ائتلاف عربی به ویژه کشورهای خلیج فارس نیز به علت حضور آمریکا، حرکتی «حساس» است. با این همه مقامات ایرانی بر این اساس رفتار می کنند که اکثر این جبهه ها به استثناء حمله مستقیم به اسرائیل از خاک ایران، قابلیت فعال شدن را دارد و خطر جنگ های کنترل نشده نیز در همین جا نهفته است. 

حمله مستقیم ایران یا از طریق گروه های مسلح مورد حمایتش برای سیطره بر کردستان عراق، ترکیه را تحریک خواهد کرد تا از سمت شمال شروع به پیشروی در عراق اقدام کند و آمریکا مجبور خواهد شد واقعا تصمیمی بگیرد. چنین سناریویی به جنگ خارج از کنترل تبدیل خواهد شد. 

جنگ گروه های مسلح مورد حمایت ایران با هماهنگی نظام اسد علیه کردها در شرق سوریه نیز مداخله ترکیه را برای گرفتن سهمی از سوریه به دنبال خواهد داشت و ممکن است اسرائیل نیز مداخله هوایی کند. حضور نظامی آمریکا در مناطق کردنشین سوریه کمرنگ است و وقوع چنین جنگی نیز آن را به جنگ خارج از کنترل تبدیل خواهد کرد. 

از سیطره خارج شدن رویارویی بین ایران و اسرائیل در آسمان سوریه و حملات موشکی و پهپادی متقابل، ممکن است به کشمکش مستقیم نامحدود تبدیل شود که در پی آن ممکن است جبهه لبنان بین اسرائیل و حزب الله نیز شعله ور شود. کنترل نشدن چنین سناریویی از سوی واشنگتن ممکن است پنج کشور ایران، عراق، سوریه، لبنان و اسرائیل را وارد جنگی ویرانگر کند که امکان وارد شدن ترکیه به آن هم وجود دارد. 

اگر ایران به هشدارهای آمریکا اهمیت ندهد، ممکن است محور ایرانی – عربی نیز شعله ور شود و عربستان سعودی با موج های گسترده تری از حملات موشکی و پهپادی رو به رو شود و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس نیز هدف حملات تروریستی قرار گیرند. آنچه ایران را مجاب می کند دست به چنین ریسکی بزند یا نه، ارزیابی این کشور از واکنش آمریکاست. تنها سناریویی که ممکن است به ایران جرأت چنین ریسکی را بدهد، درگیر شدن آمریکا در پرونده هایی مهمتر از خاورمیانه است که در شرایط کنونی امکان پذیر نیست ولی از نظر تئوری و در شرایط استثنایی، چنین امکانی برای آینده وجود دارد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار این مطلب به معنای تایید آن از سوی دیپلماسی ایرانی نیست و صرفا برای آگاهی خوانندگان دیپلماسی ایرانی منتشر شده است.