جنگ اوکراین در حلقه اول منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران قرار ندارد

دیپلماسی ایرانی: پیش از سفر سه شنبه گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به ایران، ادعاهایی از سوی مقامات آمریکایی با محوریت جیک سالیوان و رسانه ها مطرح شد دال بر اینکه هیئت هایی از روسیه برای خرید پهپاد ایرانی با هدف به کارگیری در جنگ اوکراین به مراکز ساخت و تولید این جنگ افزار (پهپاد) در کاشان سفر کرده اند؛ ادعایی که پس از مشاور امنیت ملی کاخ سفید طی روزهای اخیر از زبان دیگر مقامات آمریکایی هم طرح شد. تکرار این ادعاها تا جایی پیش رفت که واشنگتن از تهران درخواست کرده است از ارسال و فروش پهباد به روسیه خودداری کند. در چنین شرایطی برخی رسانه های داخلی به زعم خود مطالبی را پیرامون ارتباط ایران با جنگ اوکراین مطرح کردند که به هجمه علیه جمهوری اسلامی منجر شده است. چرا که ادعاهای رسانه های داخلی را زمینه سازی برای آغاز ارسال و فروش پهپاد به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین و حتی حضور نیروهای ایرانی در جنگ اوکراین تلقی می‌کنند. از این منظر بود که برای کالبد شکافی این مهم به سراغ شعیب بهمن رفته ایم تا در نشست با این تحلیلگر ارشد حوزه اوراسیا به چرایی مطرح شدن و نیز میزان صحت ادعای رسانه های داخلی پیرامون ورود مستقیم ایران به جنگ اوکراین بپردازیم. در کنار آن کالبد شکافی برخی مسائل کلیدی مانند تبعات حضور مستقیم ایران در جنگ اوکراین و مهمتر از آن شریک جرم بودن یا نبودن ایران در جنایات پوتین در این جنگ (اوکراین) هم به بوته نقد و تحلیل با رئیس موسسه راهبرد پژوهان جهان معاصر رفت که در ادامه می‌خوانید: 

*** به موازات مطرح شدن حضور هیات روسی در کاشان برای بازدید از مراکز تولید و ساخت پهپاد و به تبع احتمال ارسال سلاح از جانب ایران روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین شاهد برخی موضع‌گیری‌های در داخل کشور پیرامون سیاست ایران در این جنگ و حمایت از پوتین هستیم که به هجمه علیه تهران بدل شده است تا جایی که به باور برخی از تحلیلگران اگر وزارت امور خارجه رسماً در قبال این موضع گیری های داخلی واکنش نشان ندهد و دست به سکوت و انتقال بزند به معنای تایید حضور رسمی ایران در جنگ اوکراین، آن هم در جبهه روسیه است. آیا به واقع چند موضع گیری داخلی می تواند به معنای حضور جمهوری اسلامی در این جنگ (اوکراین) باشد یا در کل باید فضای کنونی را یک جنگ روانی سیاسی - رسانه‌ای علیه ایران دانست؟

در پاسخ به سوال شما باید نگاه را به داخل کشور برد، نه بیرون. ما در ایران با دو معضل بزرگ و عمده دست به گربیانیم. مشکل نخست به فضای رسانه‌ای مدیریت نشده در داخل باز می گردد که در برهه ها و مقاطع مختلفی مانند اکنون هزینه های گزافی را، هم از نظر منافع ملی و هم امنیت ملی به کشور تحمیل کرده است. باید پذیرفت که افراد و رسانه ها با نگرش های سیاسی و حزبی به کررات مباحثی را بدون هیچ پشتوانه تحلیلیِ دقیق و عمیق مطرح می کنند. مشکل جدی تر آنجاست که این رسانه ها بدون شناخت حوزه سیاست خارجی که یک علم است و با کمترین آگاهی از حوزه های ژئوپلیتیکی از روسیه و تا اروپا، آمریکا، آسیای شرقی و ...، مرتبا دست به تحلیل می زنند که این چالش ها را برای کشور به دنبال دارد. علاوه بر نبود یک فضا و ساختار رسانه ای دقیق در کشور و نفوذ نگاه سیاسی و سیاست زده بر مطبوعات باید این واقعیت را پذیرفت که سیاست خارجی ایران هم بیشتر از آنکه بر پایه منافع و امنیت ملی عمل کند متاسفانه در سطح نخبگان سیاسی و بر اساس منافع شخصی، جناحی، حزبی و گروهی تعریف می شود. به همین دلیل شاهد این دست معضلات برای سیاست خارجی ایران هستیم.

*** آسیب شناسی که عنوان داشتید درست است، اما در این موضوع مشخص یعنی ورود رسمی و مسقیم ایران به جنگ اوکراین آیا چند موضع گیری داخلی می تواند به معنای آغاز این حضور، چه در قالب فروش پهپاد، ارسال نیرو و ... باشد؟

در راستای همان آسیب‌شناسی که عنوان کردم واقعاً چون یک ساختار دقیق و علمی در رسانه های کشور پیرامون مسئله سیاست خارجی و ژئوپلیتیک که یک علم است، وجود ندارد برخی نگرش های فردی، جناحی، سیاسی و حزبی به عنوان تحلیل‌هایی مطرح می‌شود که در حقیقت هیچ پشتوانه علمی و کارشناسی ندارند. در حالی که هیچ دلیل، منطق و توجیهی وجود ندارد که ایران بخواهد در جنگ اوکراین حضور مستقیم پیدا کند؛ چه در قالب فروش پهپاد، چه ارسال نیروی و یا سایر مسائل. به واقع طرح برخی موضوعات در این رابطه در قالب یادداشت، مقاله و ...، این شرایط  و معضلات را شکل می دهد.

*** به چه دلیلی معتقدید که هیچ دلیل و توجیهی برای ورود ایران در جنگ اوکراین، چه در قالب فروش پهپاد، چه ارسال نیروی و ... وجود ندارد؟ 

اولا از نظر جغرافیایی، ایران در خاورمیانه قرار دارد و فاصله زیادی هم با اوکراین دارد. لذا جغرافیای جنگ اوکراین نمی تواند تاثیری مسقیم، عینی و ملموس بر امنیت ایران بگذارد. دوما از حیث فرهنگی، نژادی، قومی، مذهبی، دینی و تاریخی هیچگونه پویند، وابستگی و ارتباطی بین ایران با هیچ کدام از طرفین جنگ وجود ندارد تا تهران بخواهد خود را درگیر جنگ اوکراین بکند. پس اوکراین و جنگی که در این کشور در حال جریان است در حلقه اول منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران قرار ندارد تا بخواهد خود را به شکل مستقیم، حال با فروش پهباد، ارسال نیرو و ... درگیر این جنگ بکند. بنابراین مطرح کردن برخی مسائل در این خصوص اساساً جز هزینه چیز دیگری برای ما در بر ندارد. اتفاقاً منافع و امنیت ملی ایجاد می کند که ایران خود را به هیچ وجه به شکل مستقیم درگیر این جنگ نکند.

*** به مسئله فروش پهپاد اشاره شد. روی همین مسئله تمرکز کنیم. آیا به واقع ایران تمایلی برای فروش پهپاد به روسیه با هدف به کارگیری در جنگ دارد؟

من چنین تصوری ندارم.

*** چرا؟

چون اساساً طرح فروش و ارسال پهپاد ایرانی به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین در آستانه سفر بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی مطرح شد. 

*** اگر به فرض بین سفر بایدن به منطقه خاورمیانه با طرح فروش و ارسال پهپاد به روسیه برای با هدف به کارگیری در جنگ  اوکراین ارتباطی وجود دارد، این ارتباط چگونه قابل توجیه است و این ارتباط سعی دارد چه چیزی بگوید؟
 
ببینید در آستانه سفر جو بایدن به خاورمیانه و به خصوص عربستان، دولت آمریکا فشار جدی به ریاض برای افزایش تولید و صادرات نفت با هدف مدیریت بازار جهانی انرژی بعد از جنگ اوکراین داشت، اما سعودی‌ها زیر بار فشار کاخ سفید نمی رفتند. لذا در آستانه سفر جو بایدن به عربستان، فروش و ارسال پهپاد ایرانی به روسیه با هدف تشدید ایران‌هراسی در منطقه و دامن زدن به قدرت نظامی، دفاعی و پهپادی جمهوری اسلامی طرح شد تا نگرانی های امنیتی ریاض پررنگ تر شود که بایدن در جریان حضور در عربستان بتواند امتیازات خود را در قبال افزایش تولید نفت از سعودی ها بگیرد. 

*** اما فروش پهپاد ایرانی به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین که به قول شما از نظر جغرافیایی به همان اندازه که ارتباطی به ایران ندارد به عربستان هم ربط ندارد، چگونه می تواند به تشدید نگرانی امنیتی ریاض از تهران منجر شود؟

بایدن سعی داشت اینگونه وانمود کند که اگر عربستان امتیازات مدنظر آمریکا را در حوزه انرژی به واشنگتن ندهد باید در برابر ایران تنها بماند، چرا که حمایت کاخ سفید را نخواهد داشت، آن هم ایرانی که اکنون به دنبال فروش پهپاد به روسیه است؛ روسیه ای که خود به عنوان دومین قدرت نظامی جهان دارای پیشرفته ترین سلاح هاست. این گزاره به معنای آن است ک قدرت ایران از نظر نظامی و تسلیحاتی به شدت افزایش پیدا کرده است. پس حمایت از عربستان در برابر چنین قدرتی باید به بهای امتیازدهی ریاض به واشنگتن باشد.

*** از جنبه دیگری تحلیل شما را زیر سوال ببرم به این معنا که از گذشته مراودات نظامی بین تهران و مسکو وجود داشته است، اگرچه همواره روس ها به ایران در مقاطع مختلف مانند فروش سامانه موشکی اس - ۳۰۰ ظلم و اجحاف کرده اند. حال با چنین مراوداتی نمی توان درصدی، ولو اندک برای فروش و ارسال پهپاد ایرانی به روسیه را قائل بود؟

من منکر برخی مراودات و مناسبات نظامی و تسلیحاتی بین ایران و روسیه نیستم. اما این مسئله به معنای آن نیست که تهران اکنون در جنگ اوکراین به دنبال ارسال پهپاد به روسیه است تا از آنها در جنگ اوکراین استفاده شود. همانگونه که گفتم اساسا طرح این مسئله یک ترفند رسانه ای - سیاسی از جانب آمریکایی ها برای فشار به ریاض با هدف امتیازگیری از سعودی ها بوده است.

*** عنوان داشتید جنگ اوکراین در حلقه اول منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران قرار ندارد. بر خلاف آنچه گفتید برخی رسانه‌های همسو با مسکو در داخل کشور اعتقاد دارند که اتفاقا جنگ اوکراین و تاثیر آن بر مناسبات جهانی باعث شده است که این جنگ به اولویت های جدی تهران در حوزه سیاست خارجی و حتی نظامی و دفاعی بدل شود. چرا که در صورت برتری آمریکا و ناتو علاوه بر گشترش دامنه نفوذ امنیتی به پشت مرزهای روسیه، تبعات آن به بازیگران همسو با مسکو کشیده خواهد شد. مضافا شکست کرملین و شخص پوتین در اوکراین به معنای از دست رفتن مهمترین حامی تهران خواهد بود. لذا جمهوری اسلامی به شکل جدی باید وارد این جنگ در اوکراین شود. شما این نکات را رد می کنید؟

همانگونه که در پاسخ به سوال قبلی اشاره کردم و دوباره تکرار می کنم چه از نظر جغرافیایی و چه از نظر پیوند فرهنگی، قومی، نژادی، دینی و تاریخی هیچ دلیل و توجیهی وجود ندارد که ایران بخواهد به شکل مستقیم و جدی وارد جنگ در اوکراین بشود. یعنی جنگ اوکراین نمی تواند در منظومه سیاست خارجی، امنیت و منافع ملی جای کشورهای کلیدی مانند عراق، سوریه، لبنان و ... را بگیرد. اما در عین حال این نکات من لزوماً به معنای آن نیست ما باید در قبال جنگ اوکراین بی تفاوت باشیم.

*** به چه دلیل نمی توانیم بی تفاوت باشیم؟

چون جنگ اوکراین یک رویداد مهم بین المللی است که بر تولید قدرت در سطح بین الملل و تغییر نظم جهانی تاثیر غیرقابل انکاری دارد. طبیعتاً در قبال رویدادی با این ابعاد که خود منشاء رویدادهای متعدد دیگری در سطح جهانی است و پیامد های دنباله داری را شکل داده تا جایی که امنیت غذایی جهانی تحت الشعاع جنگ اوکراین قرار گرفته است، بی شک ایران هم نمی تواند بی تفاوت عمل کند. ما باید برای جنگ اوکراین برنامه داشته باشیم تا بتوانیم تهدیدها و تبعات مخرب این جنگ را برای خود به حداقل رسانده و فرصت های ناشی از این جنگ را برای تحقق منافعمان به حداکثر ممکن برسانیم. لذا این موضوع یک مسئله کاملاً مجزا از حضور مستقیم ایران در جنگ اوکراین است. ما نباید در دام دو طیف فکری در کشور بیفتیم، نه بی تفاوتی در برابر جنگ اوکراین جایز است و نه حضور مستقیم در این جنگ عقلانی است. اساسا جمهوری اسلامی ایران و سیاست خارجی کشور باید برای جنگ اوکراین و همه مسائل و تحولات منطقه‌ای و جهانی برنامه‌ریزی داشته باشد. اتفاقا همین نکته، آسیب‌شناسی من را در پاسخ به سوال اولتان بیشتر نشان می‌دهد. وقتی یک ساختار دقیق و علمی در رسانه‌های کشور پیرامون حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی وجود ندارد و هر فردی با نگرش سیاسی، خود را به عنوان کارشناس و تحلیلگر جا می زند و در عین حال سیاست خارجی ما هم هیچ گونه برنامه ریزی برای تحولات جهانی ندارد و صرفاً با منافع حزبی و گروهی اداره می شود، این شرایط رقم می‌خورد که ما متاسفانه نمی توانیم از جنگ اوکراین استفاده لازم را ببریم و تبعات آن را برای خود به حداقل برسانیم. ولی با اینحال باز هم تکرار می‌کنم توجیهی وجود ندارد که بخواهیم با فروش پهپاد، ارسال نیرو و یا دیگر مسائل به شکل جدی و مستقیم وارد جنگ در اوکراین بشویم. چرا که قطعاً هزینه ها و تبعات مخرب آن بیشتر از سود آن خواهد بود.

*** این نقد و آسیب شناسی جدی شما به فضای رسانه‌ای کشور در حوزه سیاست خارجی مشخصا به برخی روزنامه‌هایی باز می گردد که اخیراً دست موضع گیری در قبال ورود ایران به جنگ اوکراین زده اند یا کل رسانه ها را شامل می شود؟

 من معتقدم مسئله بزرگ تر از یک یا دو روزنامه مشخص است. واقعا فضای رسانه‌ای ما، چه رسانه های اصلاح طلب و چه اصولگرا از بدنه کارشناسی و علمی در حوزه سیاست خارجی برخوردار نیست. هرکدام با برخورد جناحی و گروهی به مقوله حساس و تاثیرگذار دیپلماسی می نگرند. در این راستا برخی رسانه‌ها صرفاً منافع ایران را در ارتقای روابط با اروپا و آمریکا می‌بینند و برخی هم معتقدند که تهران صرفا باید به سمت نگاه به شرق و افزایش تعاملات با روسیه و چین برود. این نکته نشان می دهد که تا چه اندازه نگاه های سیاست زده و حزبی بر کار رسانه ها اثر گذاشته است و منافع شخصی و گروهی رسانه ها را اداره می کند، همان گونه که متاسفانه سیاست خارجی ایران هم در این چهار دهه با نگاه حزبی و گروهی پیش رفته است و ما نتوانتسیم که سیاست خارجی عقلانی، هوشمند، منعطف، جامع و پویا را در دستور کار قرار دهیم.

*** اجازه دهید پیرو جمله آخرتان در خصوص آسیب شناسی سیاست خارجی ایران مقایسه ای بین دیپلماسی جمهوری اسلامی با سیاست خارجی همسایه غربی خود ترکیه داشته باشیم. برخی معتقدند که طی دو دهد اخیر اردوغان به نام سیاست خارجی عملگرا و پراگماتیک یک دیپلماسی سینوسی و بدون ثبات و پایداری را در قبال تحولات منطقه‌ای و جهانی پیش برد که تبعات مخربی را متوجه آنکارا کرد. اما ترکیه مشخصا در جنگ اوکراین به قدری هوشمندانه پیش رفت که به باور بسیاری از کارشناسان این کشور (ترکیه)، برنده اصلی جنگ اوکراین است. چرا که ضمن فروش پهپاد و تسلیحات سبک و نیمه سنگین به کیف و کسب درآمد، از آن سو توانسته است با فشار به روسیه منافع خود را در حوزه های مختلف به خصوص در حوزه راهبردی مانند امنیت غذایی با محوریت گندم و غلات تامین کند و در عین حال میزبانی استانبول از مذاکرات جنگ اوکراین که بی شک مهمترین رویداد متاخر است که نظم جهانی را به چالش کشیده است، سبب شده که نفوذ و وزن سیاسی و دیپلماتیک ترکیه در معادلات بین المللی هم دو چندان شده است. با چنین نگاهی باید پرسید چرا ترکیه توانست و ما نتوانستیم؟

این سوال شما هم در راستای همان آسیب شناسی من از فضای رسانه ای کشور در حوزه دیپلماسی و به خصوص نقد من درباره فقدان یک سیاست خارجی متوازن است. به همین دلایل ما نتوانستیم یک برنامه جدی برای جنگ اوکراین داشته باشیم. البته که در عین حال باید به تفاوت شرایط ترکیه با ایران هم اشاره کرد.

*** تفاوت وجود دارد و من منکر آن نیستم. درست است که ترکیه عضو کلیدی ناتو است، در کنار مرزهای اروپا قرار داشته و نیز مناسبات گسترده تری از ایران با روس ها دارد و همچنین از نظر ژئوپلتیکی هم به جنگ اوکراین نزدیک تر است، اما باز هم سوال خود را تکرار می‌کنم که چرا آنکارا توانست، اما تهران نتوانست از جنگ اوکراین در جهت تحقق منافع ملی استفاده کند و حتی جنگ اوکراین که به قول شما، هم از نظر جغرافیایی و هم به لحاظ پیوند تاریخی، فرهنگی، نژادی، قومی و دینی به ایران ارتباط ندارد اکنون به تولید هزینه برای کشور منجر شده است؟

آن چیزی که حدود و ثغور و سمت  و سوی سیاست خارجی هر کشوری را می سازد به نگاه مسئولین آن کشور در قبال تحولات و رویدادهای منطقه‌ای و جهانی باز می گردد. در ان راستا برداشت و باور جمهوری اسلامی ایران از جنگ اوکراین این بوده است که آمریکا و ناتو تلاش داشتند با توسعه و گسترش نفوذ خود به شرق و در کنار مرزهای روسیه، مسکو را در یک تنگنا و فشار قرار دهند و همین مسئله باعث بروز جنگ اوکراین شده است. اما در مقابل ترکیه برداشتی متفاوت و حتی متضاد از ایران دارد. چون ترکیه عضو ناتو است. لذا سیاست ناتو برای گسترش نفوذ خود به شرق و نزدیکی در کنار مرزهای روسیه برخلاف امنیت و منافع ملی این کشور (ترکیه) نیست. حال که برداشت مقامات ایران و ترکیه از چرایی وقوع جنگ اکنون متفاوت و متضاد است، طبیعتاً در مراحل بعدی هم سیاست ها، مواضع و اقدامات دو کشور پیرامون تداوم و تشدید این جنگ متفاوت و متضاد از هم عمل می کند. از طرف دیگر پیوند های اقتصادی، تجاری، دیپلماتیک و  حتی نظامی، امنیتی و دفاعی بین ترکیه با طرفین جنگ سبب شد که آنکارا نتواند بی تفاوت عمل کند. همانگونه که ترکیه تاب و توان قطع رابطه با روسیه را ندارد، کما اینکه در جریان ساقط کردن جنگنده روسی در سوریه و یا ترور سفیر روسیه، این را ثابت کرد و آنکارا به سرعت به سمت تقویت مناسبات با کرملین پیش رفت، نمی تواند روابطش با اوکراین را هم کنار بگذارد. البته با وجود این نکاتی که عنوان داشتم ما می توانستیم قدری هوشمندانه‌تر در جنگ اوکراین عمل کنیم تا تبعات آن برای ما کاهش پیدا کند و منافعش برای کشور دو چندان شود.

*** چند بار به این سیاست خارجی هوشمندانه و علمی اشاره کردید. مشخصا در قبال جنگ باید ایران چگونه عمل می کرد تا تبعات آن کاهش و منافع و امتیازاتش برای ما بیشتر می شد؟

ما حداقل می توانستیم بین سیاست اعلامی و اعمالی خود در قبال جنگ اوکراین تفاوت قائل شویم. یعنی ما می توانستیم در ظاهر و در موضع گیری رسمی در قبال جنگ اوکراین یک سیاست خارجی منعطف و در عین حال بی طرف را در پیش بگیریم، اما عمل می توانستیم طور دیگری رفتار کنیم.

*** با اینحال واقعیات خلاف ارزیابی شما را نشان می دهد. چون روس ها به کررات نشان دادند که برای تحقق منافع ملی خود تعهدی به حفظ اسرار روابط با جمهوری اسلامی ایران ندارند، کما اینکه در جریان سفر باقری کنی از دوحه به مسکو شاهد افشاگری ریابکوف بودیم، در حالیکه هیچ کدام از رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های داخلی، حتی همسو با دولت رئیسی و نیز رسانه های وابسته به نهادهای نظامی و امنیتی هم اطلاعی از سفر مستقیم معاون سیاسی و مذاکره کننده ارشد ایران از قطر به روسیه نداشتند یا حداقل علیرغم آگاهی از درز خبر آن خودداری کرده بودند. در عین حال بسیاری معتقدند، نه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن و رسانه‌های آمریکایی که خود روسیه و شخص پوتین است که در پشت پرده طرح ارسال و فروش پهپاد ایرانی به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین قرار دارد، چراکه در مقابل ارزیابی حضرتعالی پیرامون همزمانی طرح این مسئله (فروش پهپاد ایرانی به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین) با سفر جو بایدن، اتفاقاً پیش کشیدن فروش پهباد ایرانی، درست با سفر سه شنبه گذشته پوتین به تهران مصادف شد؛ غیر از این است؟

اولا محرمانه بودن یک سفر یا یک قرارداد، تفاهم نامه و ... بین ایران با هر کشوری مانند روسیه جزو مسائلی است که اتفاقاً باید مورد تاکید قرار بگیرد. یعنی همان‌گونه که روسیه یا چین برخی مسائل را به عنوان خطوط قرمز امنیتی خود در نظر دارند و سعی می کنند ایران را با خود همراه کنند باید همین نگاه توسط ایران هم پیش گرفته شود. در ثانی فروش پهپاد ایرانی به روسیه برای به‌کارگیری در جنگ اوکراین در گفت وگوی حسین تلفنی امیرعبداللهیان با همتای اوکراینی خود به طور رسمی رد شد. در ضمن حتی اگر این ادعا نزدیک به واقعیت باشد هیچ گونه انتقاد و ایرادی به ایران بابت فروش سلاح و پهپاد به روسیه وجود ندارد. چون همه کشورها به خصوص آمریکا و اروپایی ها این کار را انجام می دهند، کما اینکه در جنگ اوکراین انواع سلاح ها و ادوات نظامی از سوی اروپایی ها و آمریکا به اوکراین، آن هم به شکل رسمی به آشکار داده می شود. حتی همین ترکیه پهپادهای خود را به اوکراین فروخته است. لذا به فرض صحت ادعای فروش پهپاد ایرانی به روسیه باعث نمی‌شود که تهران شریک جرم مسکو در جنایات باشد. اگر اینگونه باشد که اروپایی ها و آمریکا باید بابت فروش تسلیحات خود به امارات، بحرین و به خصوص عربستان سعودی پاسخگوی جنایاتشان در یمن باشند. پس ایران، نه تنها شریک جرم و شریک جنایات روسیه در اوکراین نیست، بلکه حتی فروش پهپاد ایرانی به روسیه هم نمی‌تواند عاملی برای تداوم و تشدید جنگ در اوکراین قلمداد شود. واقعاً ایران، نه آغاز کننده جنگ بوده است و نه می تواند پایان دهنده این جنگ باشد. ضمنا فروش پهپاد ایرانی به روسیه هم عامل چندان موثری در تغییر توازن امنیتی و یا اقتضائات میدانی جنگ اوکراین نیست. به همین دلیل است دوباره به گفته های اولم در این مصاحبه باز می گردم که واقعاً برخی مطالب رسانه ای تحت عنوان مقاله، آن هم بدون پشتوانه علمی و کار کارشناسی دقیق در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی که یک علم است صرفاً به هزینه برای منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران منجر می شود./شرق