سفری معنادار با دستور کاری متفاوت!

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی - با وجود آنکه بسیاری از کارشناسان و رسانه‌های داخلی و منطقه‌ای برای سفر چهارشنبه گذشته فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق به ایران دستور کارهای متعددی را مطرح کردند از تلاش برای ادامه گفت وگوهای تهران و ریاض گرفته تا رایزنی در خصوص ارتقاء روابط اقتصادی، تحولات سوریه، یمن، افغانستان و حتی اوکراین یا توافق در خصوص آزادسازی مطالبات مالی ایران و ...؛ 

اما به نظر می‌رسد این سفر بیش از هر چیزی با هدف تبیین مواضع طرف همسایه غربی ایران بعد از حمله موشکی به اربیل صورت گرفته باشد. این مهم چه از جهت ماهیت هیات همراه وزیر امور خارجه عراق با حضور کسانی چون قاسم الاعرجی، مشاور عالی امنیت ملی این کشور و احمد ابورغیف، سرپرست دستگاه اطلاعات وزارت کشور عراق که بیشتر صبغه امنیتی داشتند تا محوریت گفت وگوهای فواد حسین و سید ابراهیم رئیسی که بر حمله موشکی و حضور اسرائیل در اقلیم کردستان تاکید داشت، کاملا هویدا بود.

این گزاره زمانی بیشتر خودنمایی می کند که این واقعیت را در نظر داشته باشیم فواد حسین بیش از آنکه وزیر امور خارجه دولت کاظمی و نماینده رسمی سیاست خارجی عراق باشد باید وی را وزیر امور خارجه حزب دموکرات کردستان عراق و شخص مسعود بارزانی تلقی کرد. از این منظر فواد حسین در این سفر بیشتر نماینده دیدگاه های اربیل بود تا بغداد. اگرچه که شاهد مخالفت‌ها، انتقادات و واکنش‌های گسترده شخصیت ها و احزاب عراقی در این رابطه هم بودیم. 

از این رهیافت فواد حسین به دلیل آنکه با حمایت های جدی مسعود بارزانی و علیرغم تمامی اختلاف نظرها با مصطفی الکاظمی به عنوان وزیر امور خارجه عراق وارد کابینه شد بی شک با ماموریت رئیس حزب دموکرات کردستان عراق (پارتی) هم راهی تهران شد تا بیان کننده مواضع اربیل باشد. 

با توجه به اقتضائات موجود در مناسبات اقلیم کردستان عراق با همسایگانش به ویژه حرکت در مسیر ترکیه باید احتمال تداوم اختلافات اربیل – تهران را در کوتاه مدت جدی دانست. چرا که علیرغم حکم دادگاه فدرال عراق مبنی بر عدم استخراج، صادرات و فروش نفت توسط اقلیم کردستان عراق کماکان مناسبات و تجارت انرژی اربیل با آنکارا به قوت خود برقرار است. ضمن اینکه ترکیه به دنبال اجرایی کردن پروژه ای با هدف انتقال گاز اقلیم کردستان عراق از مسیر اسرائیل به اروپا در بحبوحه جنگ اوکراین است. در چنین شرایطی تداوم و حتی تشدید اختلافات بین ایران و اقلیم کردستان عراق امری اجتناب ناپذیر جلوه می کند. 

به موازات آن چه گفته شد بی شک تلاش برای تحقق پروژه های احتمالی آنکارا با هدف انتقال گاز طبیعی اقلیم کردستان عراق به اروپا از طریق ترکیه و اسرائیل در جهت کاهش وابستگی به انرژی روسیه ممکن است تبعات مخربی هم برای مناسبات رو به افول و شکننده تهران – آنکارا داشته باشد. موید این گزاره تحلیلی به اقدام رجب طیب اردوغان در لغو سفرش به ایران، آن هم بعد از حضور اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل در ترکیه باز می گردد. 

مضافا طبق اخبار واصله قرار است رئیس جمهوری ترکیه اواخر ماه رمضان سفری به عربستان سعودی داشته باشد تا نماز عید فطر را با محمد بن سلمان اقامه کند؛ اقدامی که به دنبال سفر اردوغان به امارات در ماه فوریه، انجام خواهد شد. بی شک این سفر احتمالی تلاشی دیپلماتیک برای بازسازی روبط آنکارا - ریاض بعد از قتل جمال خاشقجی خواهد بود که می تواند سیاست خارجی ترکیه در قبال ایران را تحت الشعاع قرار دهد، هم چنانی که اقلیم کردستان عراق در سایه کارگردانی ترکیه به بازیگری ناسازگار با منافع ایران بدل شده است. 

اینها علاوه بر آن است که دستور کار دیگر این سفر فواد حسین به تهران را می تواند ناظر بر تلاش سیاسی برای رسیدن به راه حلی با هدف خروج عراق از بن بست جاری دانست. چرا که عامل اصلی توقف و انسداد سیاسی در این کشور برای تشکیل دولت و کابینه جدید به تقابل صدری ها و چارچوب هماهنگی باز می گردد. از این منظر فواد حسین به دلیل وابستگی سیاسی به حزب دموکرات کردستان عراق که ذیل ائتلاف «نجات میهن» تعریف می شود عملا در تقابل با چارچوب هماهنگی که مورد حمایت تهران است، قرار دارد. لذا این حضور می تواند رایزنی وزیر امور خارجه عراق در جهت گرفتن چراغ سبز تهران برای رسیدن به راه حل میانه باشد تا بستر و فضای لازم برای تشکیل دولت و کابینه جدید عراق فراهم شود. /شرق