صد سال به از این سال‌ها

نویسنده: ماندانا تیشه یار، موسسه آموزش عالی بیمه اکو، دانشگاه علامه طباطبائی

دیپلماسی ایرانی: همیشه وقتی با بستگان و آشنایان دور هم جمع می شویم و به گفتگو و گلایه از دست روزگار می نشینیم، مادرم، سینی چای به دست، می آید و لبخندزنان می گوید:‌ »صد سال اولش سخت است، بعد درست می شود!» نمی دانم معجزه سخنش است یا لبخندش که خنده بر چهره ها می نشاند و بحث ناگهان عوض می شود. انگار بارقه امیدی از درست شدن کارها به دلمان می تابد. 

حالا دوستی میان ایران و افغانستان صد ساله شده است. در این یک سده، چه روزهای اندوهباری که بر این مردمان نگذشت و هزار و یکشب تاریک آن، چه دردها که به جانمان ننشاند. 

اگر داغ دل بود، ما دیده ایم
اگر خون دل بود، ما خورده ایم

با اینهمه، دوستی مان پابرجا ماند. در میان ملت های جهان، کمتر می توان دو همسایه را یافت که در طول یک سده گذشته، نه تنها زخم بر تن و جان یکدیگر نزده باشند، که مرهمی بر زخم های هم نشانده باشند. در این صد سال، سال های بسیاری، با همه گرفتاری ها، کنار هم بر سر یک سفره نشستیم و به درد دل هم گوش دادیم و غصه یکدیگر را خوردیم. در این صد سال، با هم مدرنیته را تجربه کردیم، با دودلی به شعارهای سوسیالیستی گوش دادیم و با هم به تماشای بازگشت سنت نشستیم. در همه این صد سال، نه تنها زبان و فرهنگ و دین مان یکی بوده، که سرنوشتمان را هم انگار خدا با یک قلم نوشته...

اینک در آستانه سده ای نو ایستاده ایم و ققنوس وار سر از میان دشواری های بسیار برآورده ایم و هنوز بارقه های امید برای ساختن فردایی بهتر دل و جانمان را گرم می کند «که آتشی که نمیرد، همیشه در دل ماست».

بر این باورم که در سده نو می توان طرحی تازه از دوستی و همدلی درانداخت اگر دانشمندان، اندیشمندان و پژوهشگران دو کشور پا پیش بگذارند و الگویی تازه از همکاری را به نمایش گذارند. بر این باورم که ایران و افغانستان، اگر دست در دست هم نهند، می توانند راهبری فرهنگی و علمی منطقه را با هم به دست گیرند. همگرایی منطقه ای در این گوشه از جهان که جنگ و ناامنی سخن نخست را می گوید، کاری بس دشوار است و صلح و آشتی به دست نمی آید، مگر آنکه نخبگان فکری زمینه گفتگو، شناخت و اعتمادسازی را فراهم آورند. دانشگاهیان ایران و افغانستان پلی میان جوامع مدنی در این دو کشور هستند. و پیوند میان این دو جامعه، می تواند زمینه ساز برپایی اجتماع فرهنگی مشترک در سطح منطقه ای شود. اعتماد، پایه ارتباط است و اگر دوستی های علمی ما بتواند به شناخت و ارتباط بیشتر دو جامعه یاری رساند، آنگاه می توان راه هایی یافت تا بازارگانان، سیاستمداران و ارتشیان نیز بر بنیان این روابط فرهنگی و علمی، به بازتعریف چارچوب های پیشین بپردازند. 

سده نوین دوستی و مودت میان ایران و افغانستان را با انتشار ویژه نامه ای از یادداشت های اندیشمندان دو کشور آغاز می کنیم و این را باید به فال نیک گرفت. در این روزها، خانه های بسیاری در شهرهای گوناگون دو کشور میزبان انسان هایی بود که به دوستی میان مردمان این سرزمین ها اندیشیدند و دیدگاه های خود را نوشتند و این نوشته ها در کنار هم نشستند و تجربه ای نو از همدلی میان دانشگاهیان را رقم زدند. در این میان، به هنگام گردآوری این ویژه نامه، از برخی از استادان ایران و افغانستان که دعوت شد تا یادداشت هایی نوشته و بفرستند، شوربختانه بیماری کرونا گریبان ایشان و یا خانواده شان را گرفته بود و مجالی برای مشارکت ایشان در این مجموعه فراهم نیامد و جای نوشته هایشان خالی ماند. امید آنکه خداوند بزرگ تندرستی و شادکامی را بر تن و جان مردمان هر دو سرزمین بنشاند.

و سرانجام آنکه، بگذار امروز را آنگونه بسازیم که آیندگان بگویند نیاکان ما در دانشگاه های دو کشور چنان سنگ بنای دوستی و مهر را استوار نشاندند، که همچنان بر همان سریم.