سفر ظریف به روسیه در سایه گلایگی های مسکو

دیپلماسی ایرانی: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان هفته آینده رهسپار مسکو و کشورهای حوزه قفقاز می شود. ظریف بنا بود حدود دو ماه پیش سفر خود به مسکو را انجام دهد که به تعویق افتاد و الآن این سفر انجام می شود. گفته می شود، تعویق آن سفر به مذاق روس ها خوش نیامد. به ویژه که با آمدن جو بایدن، نامزد پیروز دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری امریکا هم زمان شد و روس ها این گونه برداشت کردند که میان این پیروزی با تعویق سفر وزیر امور خارجه کشورمان رابطه ای وجود دارد. تحرکاتی که بعدا روس ها انجام دادند و پالس هایی که فرستادند از این ناخرسندی حکایت دارد که در یادداشت جداگانه ای دیپلماسی ایرانی به این موضوع پرداخت.

به هر حال، ظریف در حالی این سفر را انجام می دهد که به گفته بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان روابط تهران و مسکو کمی سرد شده است. بعد از جنگ قره باغ که میان ارمنستان و آذربایجان درگرفت و ایران مانع از ارسال سلاح توسط روسیه از ایران به ارمنستان شد، روس ها از این رفتار ایران ناخشنود شدند و این مساله باعث سردی روابط دو طرف شد. شاید در روزهای نخست نبرد ادعا شد محموله هایی از روسیه از طریق ایران به ارمنستان انتقال یافت اما بعدا ایران بر اساس اصل بی طرفی جلوی روس ها را برای ارسال سلاح گرفت. البته هدف روس ها پیروزی ارمنستان در جنگ با آذربایجان نبود، بلکه آنها می خواستند توازنی در جنگ به وجود آید تا نبرد ادامه یابد و هیچ کدام از دو طرف نتوانند بر دیگری برتری یابد و جنگ وارد مرحله فرسایشی شود. اما ممانعت ایران کمک کرد تا برتری کفته ترازو در جنگ به سود آذربایجان سنگینی کند. مساله ای که چندان به مذاق روس ها خوش نیامد.

از سوی دیگر این روزها تحرکاتی را توسط روس ها در سوریه شاهدیم. گفته می شود روس ها در حمیمیم که پایگاهشان در سوریه است نشست سه جانبه ای را میان نمایندگان خود، سوریه و اسرائیل ترتیب دادند. وزارت امور خارجه سوریه اصرار دارد برگزاری چنین نشستی را با قاطعیت رد کند اما روس ها اصرار دارند که خبر برگزاری چنین نشستی منتشر شود. به گزارش روزنامه العرب دیپلمات های غربی می گویند که اسرائیلی ها در حمیمیم به روس ها و سوری ها گفته اند که به هیچ وجه نمی توانند حضور نظامی ایران در خاک سوریه را بپذیرند به ویژه بعد از آن که روشن شد ایران موشک ها و پهپادهای پیشرفته با دقت بسیار بالا در اختیار دارد. یک دیپلمات غربی در این باره گفت که طرف روسی تهدیدهای مستقیم اسرائیل به نمایندگان حکومت سوریه را شنیده اما به طرف سوری گفته است که «نمی تواند جلوی اسرائیل را بگیرد که از خودش در برابر موشک های ایرانی حمایت نکند.» این دیپلمات می گوید که روسیه فشار سنگینی را به دمشق وارد کرده بود تا راضی شود نمایندگانش با اسرائیلی ها جلسه برگزار کنند.

همچنین سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، روز دوشنبه، 18 ژانویه نیز گفته بود که کشورش مخالف استفاده از سرزمین سوریه برای تقابل با هر کشور دیگری است و تاکید کرده بود که روسیه به هیچ وجه با ایالات متحده امریکا در خاک سوریه نخواهد جنگید. وزیر امور خارجه روسیه که در نشست سالانه اش در مسکو شرکت کرده بود همچنین فاش کرد که کشورش به اسرائیل پیشنهادهایی را برای رفع نگرانی های امنیتی این رژیم در خاک سوریه ارائه داده و خود را مسئول پیگیری نگرانی های اسرائیل در سوریه می داند تا به این ترتیب این کشور صحنه ای برای درگیری های منطقه ای نباشد. وی تصریح کرد «روسیه نمی خواهد که از اراضی سوریه علیه اسرائیل استفاده شود یا آن طور که خیلی ها می گویند از سوریه برای رویارویی های ایران – اسرائیل استفاده شود.»

به نظر می رسد این تحرکات روس ها بیش از آن که جنبه عملی آن مد نظر باشد پیامی به تهران و در پاسخ به تحرکات ایران در پرونده های مختلف به ویژه قره باغ است.

محمد جواد ظریف در حالی وارد مسکو می شود که با چنین پرونده هایی دست به گریبان است که چه بسا بیش از آن که برآمده از اتفاقات واقعی باشد، برآمده از یکسری محذوریت ها یا سوء تفاهمات باشد. شاید برای همین است که بعضی از کارشناسان سفر این مرتبه وزیر امور خارجه کشورمان به روسیه و قفقاز را مهم می دانند. چرا که از یک سو باید سوء تفاهمات را برطرف کند و از سوی دیگر روی پرونده های مهم منطقه ای به ویژه پرونده مربوط به حوزه قفقاز تمرکز کند و باب تازه ای از همکاری ها را بگشاید.