نخست وزیر اسرائیل چرا به عربستان رفت؟!

صابر گل‌عنبری؛ کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل

دیپلماسی ایرانی - حدود سه ساعت پیش که رسانه‌های اسرائیلی را رصد می‌کردم، رادیو ارتش از سفر دیروز یکشنبه بنیامین نتانیاهو به عربستان خبر داد. گویا موساد چند ساعت پیش اجازه داده است که مختصری از این سفر منتشر شود. گفته می‌شود نتانیاهو همراه کوهین رئیس سازمان جاسوسی موساد از فرودگاه بن گوریون (اللد) به فرودگاهی در ساحل خلیج نیوم در عربسستان رفته‌اند و دیداری سه جانبه میان نتانیاهو، بن سلمان و مایک پومپئو برگزار شده است.

همچنین گفته می‌شود که هواپیمای حامل نتانیاهو و کوهین متعلق به بازرگان یهودی اودی انجل است که برای نشست‌های محرمانه درباره "توافق‌نامه‌های ابراهیم" (سازش میان اسرائیل و کشورهای عربی) به کار گرفته شده است. این سفر در وهله اول از وضعیت بسیار تاسف‌بار منطقه حکایت دارد. به نظر نگارنده، در یکی دو سال اخیر چنین دیداری، ولو در غیر عربستان نیز انجام شده است؛ اما آنچه تازگی دارد، اعلام این سفر و دیدار است؛ آن هم پس از شکست ترامپ و پیروزی بایدن. ترامپ قبل از برگزاری انتخابات تلاش زیادی کرد تا عربستان نیز مانند امارات، بحرین و سودان روابط رسمی با اسرائیل برقرار کند؛ اما معذوریت‌ها به ریاض اجازه چنین کاری را ندارد. اما حالا این پرسش کانونی مطرح است که دلیل کنار گذاشتن این معذوریت‌ها و انجام و اعلام این سفر و دیدار در این بازه زمانی حساس چیست؟ در پاسخ می‌توان چند نکته را مطرح کرد: نخست این که بعد از شکست ترامپ که روابط نزدیکی با نتانیاهو و بن سلمان داشت، نوعی نگرانی نسبت به سیاست‌های بایدن در میان همپیمانان آمریکا در منطقه در خصوص رویکرد احتمالی وی در قبال ایران ایجاد شده است. از این جهت، احتمالا یکی از اهداف مهم سفر نتانیاهو و این دیدار سه جانبه هماهنگی مشترک برای تداوم راهبرد آمریکایی فشار حداکثری بر ایران در دوره بایدن و تلاش مشترک برای ایجاد اتفاقات و واقعیت‌هایی در دو ماه آتی در سطح منطقه باشد که مانع تغییری در این راهبرد در دوره بایدن شود.

اما معمولا سفرهایی با اهداف امنیتی و سیاسی کلان و به ویژه میان دو طرف که روابط رسمی آشکاری ندارند، اعلام نمی‌شود، و همین نکته ما را به هدف دیگری از این سفر و اعلام آن رهنمون می‌کند و آن هم اهمیت آن برای شخص بن سلمان پس از پیروزی بایدن است. کسی که تحلیل‌ها، توئیت‌ها، اظهارنظرهای نزدیکان به حلقه قدرت در عربستان را دنبال کرده باشد، در لابلای سطور و کلمات آن‌ها نوعی نگرانی را نسبت به رفتار احتمالی بایدن با شخص بن سلمان و نه روابط با عربستان حس می‌کند. بایدن قبلا اظهارات بسیار تندی علیه بن سلمان به ویژه در قضیه قتل جمال خاشقچی مطرح کرده است و همین محمل یک نوع نگرانی برای بن سلمان شده و این احتمال را مطرح می‌کند که بایدن در جهت تضعیف موقعیت وی و تقویت طیف سنتی خاندان حاکم که در چند سال اخیر کاملا به حاشیه رانده شدند، عمل کند؛ البته باز تاکید می‌کنم متن روابط راهبردی میان واشنگن و ریاض تحت تاثیر این رویکرد احتمالی قرار نخواهد گرفت.

حال در این وضعیت، اعلام این دیدارها و سفرها می‌تواند بایدن را در قبال بن سلمان دست به عصا کند؛ بالاخره در مسائلی در خاورمیانه که پای اسرائیل و منافع آن در میان باشد، معمولا روسای جمهور آمریکا چه دموکرات چه جمهوری‌خواه کاملا محتاطانه عمل‌ می‌کنند و بر خلاف این منافع کاری نمی‌کنند. از این رو، نتانیاهو هم از این نگرانی‌های بن سلمان بهره خاص خود را می‌برد و این احتمال دور از ذهن نیست که در همین دو ماه شاهد روابط رسمی عربستان و اسرائیل نیز باشیم.