کارزار «شکست خورده» اعمال فشار حداکثری ترامپ

نویسنده: دن دی پتریس

دیپلماسی ایرانی: اگر یک کلمه برای خلاصه کردن کارزار اعمال فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ علیه ایران وجود داشته باشد، «شکست» است. استراتژی دو سال و نیم تحت فشار قرار دادن اقتصاد ایران نتیجه ای دقیقا عکس پیش بینی طرفداران آن داشت. رهبری سیاسی ایران تسلیم نشد و در عوض، کارزار مقاومت حداکثری را به اجرا گذاشت.

پیدایش کارزار اعمال فشار حداکثری توسط جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی، و اندیشکده های جنگ طلبی مانند بنیاد دفاع از دموکراسی ها بر اساس روایتی ساده انگارانه اما جذاب رخ داد: جمهوری اسلامی ایران طرح های بزرگی در مورد خاورمیانه دارد که از نمونه آنها می توان به نوعی استعمار قرن بیست و یکمی اشاره کرد که کل منطقه را در بر خواهد گرفت. از آنجایی که نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده از پیش در چنین توهمی به سر می بردند، قانع کردن دولت به اقدام علیه ایران کار چندان دشواری نبود. فرضیه اصلی نظریه اعمال فشار حداکثری هم به همان اندازه کم عمق و وسوسه انگیز بود: تحریم اقتصاد ایران و اعمال محدودیت های گسترده سبب خواهد شد که جمهوری اسلامی چاره ای غیر از حضور ملتمسانه پای میز مذاکره و گفت و گو درباره یک توافق جدید با شرایط دلخواه آمریکا نداشته باشد.

با این حال، دولت ایران که به خوبی می دانست پذیرش خواسته های ایالات متحده به معنای آسیب پذیری آتی در برابر روش های مشابه خواهد بود، بر مواضع اصلی خود ایستادگی کرد: اگر ایالات متحده می خواهد درباره یک توافق بزرگ تر و بهتر صحبت کند، باید مجددا به برجام اصلی بپیوندد و خسارات وارده به ایران را جبران کند. همانطور که انتظار می رود، دولت ترامپ خواسته های تهران را پوچ و توهین آمیز می داند. در حقیقت، کاخ سفید و وزارت امور خارجه و خزانه داری به طور فعال در حال گفت و گو درباره فهرست سیاهی از آنچه از کل بخش مالی ایران باقی مانده، و قطع کامل ارتباط آن با جامعه بین المللی بوده اند.

واشنگتن و تهران در یک بن بست گرفتار شده اند و هر دو طرف دیگر را دشمن منافع خود می دانند. چشم انداز هرگونه مذاکره ای در چنین فضای مسمومی تیره و تار است. و به رغم آنکه جو بایدن، نامزد دموکرات ریاست جمهوری، وعده داده در صورت پیروزی در انتخابات به توافق ایران و میز مذاکره برمی گردد، بعید است که دستگاه سیاسی ایران چنین پیشنهادی را بدون یک سری تضمین های ایالات متحده بپذیرد.

در همین حال، طرفداران اعمال فشار حداکثری همچنان همان مباحثات پیشین را مطرح می کنند: اگر شما آقای رئیس جمهور در استفاده از ابزارهای مالی در اختیار خزانه داری صبر و خلاقیت به خرج دهید، سرانجام زمانی فرا می رسد که رهبری ایران پرچم سفید را بلند خواهد کرد. 

امثال مارک دوبوویتز درباره مشکلات اقتصادی ایران اشتباه نمی کنند. ایران آشکارا به واسطه تحریم ها فلج شده است. آخرین گزارش سه ماهه بانک جهانی درباره اقتصاد ایران حاکی از کاهش 30 درصدی صادرات ایران در سال های 2019 و 2020 است. صندوق بین المللی پول پیش بینی می کند ایران تا پایان سال جاری 6 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را از دست بدهد. صنعت نفت ایران با کاهش صادرات نفت خام از 2.5 میلیون بشکه در روز در ماه مه 2019 به 400 هزار بشکه در روز در ماه جاری مواجه بوده است. حتی حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، هم اذعان داشته که تحریم ها تا چه اندازه مخرب بود اند. او 26 سپتامبر گفت اقتصاد ایران از زمان خروج آمریکا از توافق هسته ای و اعمال مجدد تحریم ها تاکنون 150 میلیارد دلار ضرر کرده است.

با این حال، به رغم همه این مشکلات ایران مقاومت نشان داده است. در حقیقت، ایران اهرم فشار خود در مذاکرات احتمالی آتی را با افزایش ده برابری ذخایر اورانیوم غنی شده تقویت کرد است. تنها دستاورد سیاست ایالات متحده تاکنون این بوده که ایران در رابطه با زمان و مکان استفاده از نیروی نظامی تهاجمی تر شده، جناح اصول گرای افراطی در ایران قدرت بیشتری در تهران به دست آورده، شمار موشک ها و خمپاره هایی که منافع و مواضع آمریکا را هدف می گیرند، افزایش یافته و مردم ایران که برای دستیابی به امکانات پزشکی و دارو به زحمت افتاده اند، خشمگین تر از همیشه هستند. هیچ یک از اینها را نمی توان «موفقیت» خواند.

روابط ایالات متحده و ایران احتمالا پیش از بهتر شدن، بدتر خواهد شد. با این حال، اگر دو طرف در انجام وظیفه خود در کاهش تنش ها کوتاهی کنند، هر گونه بهبود در روابط توهمی بیش نخواهد بود. برای ایران، این وظیفه به معنای کنترل و هماهنگی با یگان های شبه نظامی شیعه در عراق و ادامه موافقت با فعالیت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی است. برای ایالات متحده، این وظیفه رسیدن به این درک است که اعمال فشار حداکثری یک اشتباه فاجعه بار بوده و تنها گزینه، مذاکرات همه جانبه است.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34