چالش های دولت سازی در عراق

نویسنده: پرهام پوررمضان، پژوهشگر اندیشکده روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: از زمان حمله ایالات متحده آمریکا به کشور عراق و سقوط دولت صدام در این کشور، با یک مساله ای مواجهیم که  کشور عراق در روند دولت – ملت سازی چالش های عدیده ای را تجربه می کند. یکی از دلایلی که عراق نمی تواند ثبات را در جامعه خود تجربه کند، مساله مهم دولت – ملت سازی است. در این یادداشت در نظر دارم تا مطالبی را در این زمینه به اختصار به نوشته تحریر در آورم. 

در پسا صدام ما در عراق شاهد یک حکومت نوین و دموکرات هستیم که بر پایه همکاری های شیعیان، کردها و کمی هم اهل سنت توانست در خاورمیانه به بازیگری بپردازد. با وقوع سقوط صدام در عراق شاهد این امر هستیم که بحران های سیاسی و امنیتی به طور پی درپی مانع از شکل گیری یک عراق با ثبات می شود. با وقوع این امر ما با مواردی همچون جابه جایی گسترده کارگزاران سیاسی و روی کار آمدن رهبران سیاسی جدید مواجهیم. 

البته یکی از مزایای عصر پساصدام در عراق این است که نظام سیاسی جدید عراق توانست وجاهت بهتری را در عرصه روابط بین الملل برای این کشور بیافریند. در ادامه یادداشت به این چالش ها خواهم پرداخت اما در ابتدا باید از چالشی به نام  احزاب و جریان های سیاسی در عراق نام برد. معنای این چالش به طور بسیار مختصر این است که استراتژی معین و منسجمی در رابطه با جریان دولت سازی در اذهان کارگزاران این احزاب وجود ندارد. 

چالش دوم را می توان حمله ایالات متحده آمریکا به عراق دانست که با عدم خروج خود از کشور عراق و دخالت در امور داخلی باعث شد تا این روند با چالش مواجه شود. 

چالش سوم را می توان به هماهنگ نبودن اقلیت سنی با سیستم حکومت اکثریت جامعه دانست که همین امر خلل و شکاف های عدیده ای را در این راستا باعث شده است. 

در چهارمین مورد از چالش های دولت سازی در عراق باید مسئله مهم تعدد بازیگران درعصر پسا صدام، چه در داخل و چه در خارج از عراق، اشاره کرد که این امر سبب شد که عراق در مسسیر دولت سازی با روند سیاستگذاری مختلف در این عرصه مواجه شود.

در پایان این یادداشت باید به این مسئله مهم اشاره کنم که روند  عدم ساخت دولت – ملت سازی در عراق یک امری است که می توان برای آن مستندات تاریخی نیز مد نظر قرار داد که از این موارد می توان به آغاز شدن این رخداد با فروپاشی امپراطوری عثمانی اشاره کرد که دلیل این رخداد در آن زمان هم دو پدیده مهم، یعنی وجود مرزهایی که به نوعی حالت تصنعی دارند و مورد دیگر یعنی اجرای سیاستگذاری این امر از بالا بود. 

یک امر دیگر هم که در روند دولت ملت سازی در عراق از اهمیت بالایی برخورد دار است البته در راستای سنجش چالش ها این مورد است که عراق یک دموکراسی توافقی را دنبال می کند و این بدان معناست که ائتلاف های سیاسی بر مبنای اصول طایفه گرایانه است و این یعنی کردها با کردها، شیعیان با شیعیان و در انتها سنی با سنی ها ائتلاف می کنند، فلذا با توجه به همین امر ساخت یک دولت یکپارچه در چنین کشوری چالش برانگیز است.