ادعای پمپئو در خصوص احیای قطعنامه های شورای امنیت در ۲۰ سپتامبر یک بلوف سیاسی است

دیپلماسی ایرانی - سه شنبه هفته جاری بود که دیان دیجانی، سفیر اندونزی در سازمان ملل که اکنون ریاست دوره شورای امنیت را بر عهده دارد در پاسخ به سوالی از جانب روسیه و چین صراحتاً عنوان داشت که اکنون شورای امنیت در جایگاهی نیست که بخواهد اقدام بیشتری در خصوص درخواست ایالات متحده آمریکا مبنی بر فعال کردن مکانیسم ماشه و احیای قطعنامه های سازمان ملل علیه ایران انجام دهد چرا که این درخواست با مخالفت صریح ۱۳ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت روبه رو است. پیرو این نکته و دو روز پس از این مواضع آقای دیجانی بود که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در دو توئیت عنوان کرد که در ۲۰ سپتامبر/ ۳۰ شهریور تحریم های سازمان ملل و شورای امنیت علیه ایران احیا خواهد شد، چرا که اگر هریک از اعضای شورای امنیت قطعنامه برای تمدید تعلیق تحریم‌ها ارائه دهد ایالات متحده با آن مخالفت خواهد کرد. در این صورت با فعال شدن مکانیسم ماشه تحریم‌ها و قطعنامه‌ها علیه ایران احیا خواهد شد. پیرو این مواضع سوالی که ذهن را درگیر می کند این است که که آیا سازوکار شورای امنیت با روند ادعایی پمپئو می تواند در خصوص فعال کردن مکانیسم ماشه اقدامی انجام دهد؟ آیا اساسا آمریکا با قلدری سیاسی می تواند به دنبال عملیاتی کردن مکانیسم پیش رود یا کورسوی امیدی برای طی مسیر حقوقی به منظور فعال کردن مکانیسم ماشه از جانب کاخ سفید وجود دارد؟ پاسخ به این سوالات و پرسش هایی از این دست، موضوع گفت وگوی دیپلماسی ایرانی با سید جلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در انگلستان، نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی و کارشناس و تحلیلگر مسائل بین‌الملل است که در ادامه می‌خوانید:

سه شنبه هفته جاری دیان دیجانی، سفیر اندونزی در سازمان ملل که رئیس شورای امنیت در این ماه را بر عهده دارد در پاسخ به سوالی از جانب روسیه و چین اعلام کرد که در "جایگاهی نیست که بخواهد اقدام بیشتری درخصوص درخواست آمریکا مبنی بر بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران انجام دهد، چراکه میان ۱۵ عضو شورای امنیت اجماع وجود ندارد." دو روز پس از این دست رد تلویحی رئیس دوره ای شورای امنیت سازمان ملل به درخواست واشنگتن برای فعال کردن مکانیسم ماشه بود که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در توئیتی مدعی شد که این کشور تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را در تاریخ ۲۰ سپتامبر برمی‌گرداند. چرا که هفته گذشته، ایالات متحده آمریکا روند ۳۰ روزه را فعال کرد تا تقریباً همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازیابی شود. وی در ادامه مدعی شد که پس از آنکه شورای امنیت نتوانسته ماموریت خود برای حفظ صلح و امنیت بین المللی را تایید کند، این تحریم ها از نیمه شب به وقت گرینویچ در تاریخ ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) بازمی‌گردد. دقایقی پس از این توئیت بود که پمپئو در توئیتی دیگری که بیشتر شبیه یک تهدید بود عنوان کرد که اگر هر یک از اعضای  شورای امنیت قطعنامه ای برای تمدید تعلیق تحریم ها ارائه بدهد، ایالات متحده با آن مخالفت خواهد کرد؛ در این صورت اگر هیچ قطعنامه ای ارائه نشود، تحریم ها علیه ایران در ۲۰ سپتامبر باز خواهد گشت. این چگونگی عملکرد قطعنامه ۲۲۳۱ است. در همین راستا کلی کرافت، نمانیده آمریکا در گامی رو به جلو در سازمان ملل صراحتا عنوان کرد که اگر هر یک از اعضای شورای امنیت قطعنامه ای برای تمدید تعلیق تحریم ها ارائه بدهد، نه تنها ایالات متحده با آن مخالفت خواهد کرد، بلکه کشور مذکور را مورد تحریم قرار خواهد داد تا در نهایت مکانیسم ماشه فعال شود. پیرو این نکات و در راستای نکات شما در مصاحبه پیشین با دیپلماسی ایرانی این سوال بیش از پیش خود نمایی می کند که آیا سازوکار شورای امنیت با روند ادعایی پمپئو می تواند در رابطه با فعال کردن مکانیسم ماشه اقدامی صورت دهد؟ آیا اساسا آمریکا با قلدری سیاسی می تواند به دنبال عملیاتی کردن مکانیسم پیش رود یا کورسوی امیدی برای طی مسیر حقوقی به منظور فعال کردن مکانیسم ماشه از جانب کاخ سفید وجود دارد؟

همان گونه که در مصاحبه پیشین با دیپلماسی ایرانی پیرامون وضعیت امریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریم های تسلیحاتی مطرح کردم واقعیت آن است که دونالد ترامپ در طول بیش از سه سال گذشته رفتارها و اقداماتی انجام داده است که عملاً هم در حوزه سیاست خارجی و هم در حوزه حقوق بین الملل از وجاهت لازم برای تصویب قطعنامه مد نظرش در شورای امنیت برای تمدید تحریم ای تسلیحاتی در شورای امنیت برخوردار نبود کما این که پیش نویس این قطعنامه علیرغم آن که از ۳۵ پاراگراف به ۴ پاراگراف تقلیل پیدا کرد، اما در نهایت با یازده رای ممتنع، دو رای مخالف و تنها دو رای موافق امریکا و دومنیکن همراه شد. مصداق همین مسئله در خصوص درخواست کاخ سفید برای فعال کردن مکانیسم ماشه نیز قابل مشاهد است. ضمن آن که حتی اگر این وجاهت برای امریکا وجود داشته باشد باز هم هیچ مبنای منطقی بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ برای تمدید تحریم های تسلیحاتی از طریق احیای قطعنامه های شورای امنیت برای اساس فعال شدن مکانیسم ماشه وجود ندارد. بنابراین همان گونه که اعضای شورای امنیت علیرغم تمام تلاش‌های دیپلماتیک، فشارها، تهدید ها و تطمیع های کاخ سفید در مقابل پیش نویس قطعنامه مد نظر ایالات متحده آمریکا مقاومت کردند در برابر مواضع آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه ایستادگی خواهند کرد. چرا که در صورت موافقت شورای امنیت با این قطعنامه ما با یک بدعتی در این شورا مواجه خواهیم شد که می‌تواند سنگ بنای مشکلات و چالش‌های جدی برای روابط بین الملل ایجاد کند. مضافا آن که در صورت بازگشت قطعنامه های ورای امنیت با فعال شدن مکانیسم ماشه عملاً مرگ برجام به صورت رسمی رقم خورده است و در آن صورت دیگر تهران دلیلی برای پایبندی به مفاد برجام ندارد و حتی بر اساس برخی تحلیل ها امکان خروج ایران از ان پی تی نیز فراهم خواهد شد. بنابراین برخی از اعضای دائم شورای امنیت به خصوص اعضای اروپایی به دنبال مدیریت شرایط هستند تا فضا به سمتی پیش نرود که تهران دست به اقدامات رادیکال بزند. پس شورای امنیت در برابر این زیاده خواهی ها و درخواست غیر منطقی ایالات متحده آمریکا خواهد ایستاد، کما اینکه در همین مدت شاهد بوده ایم که دونالد ترامپ و ایالات متحده آمریکا در شورای امنیت با یک انزوای جدی در خصوص پرونده ایران روبه‌رو بوده است. بنابراین از نگاه من آنچه که در شورای امنیت روی خواهد داد مخالفت جدی اعضا با درخواست امریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه است. اگر جه که آمریکا با قلدری به دنبال عملیاتی کردن مکانیسم ماشه است.

پیرو تحلیل و نگاه شما سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه درتوئیتی در واکنش به تاریخ اعلام‌شده از سوی وزیر خارجه آمریکا برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در۲۰ سپتامبر/ ۳۰ شهریور عنوان داشت که ۱۳ عضو شورای امنیت، از جمله رئیس شورا اعلام کرده‌اند که آمریکا به دلیل آنکه عضو برجام‌ نیست، از اساس هیچ جایگاه قانونی ندارد تا بتواند به قطعنامه ۲۲۳۱ متوسل شود. عقربه‌های ساعت فقط در جهان خیالی موازی پمپئو حرکت می‌کنند. این امر وقتی اتفاق می‌افتد که یک استاد سابق جاسوسی، رهبر دستگاه دیپلماسی ایالات متحده می‌شود. اما واقعیت ها نشان می دهد که اماکن دارد واشنگتن با هژمونی خود مسیری غیر از راهکار حقوی برای فعال کردن مکانیسم اشه در پیش بگیرد. آیا با تدام مخالفت ها در نهایت ما ۲۰ سپتامبر/ ۳۰ شهریور شاهد احیای مجدد قطعنامه ها خواهیم بود؟

واقعیت آن است که با توجه به مسائلی که در چند روز گذشته روی داده و نیز ذیل نامه های برخی کشورها به خصوص تروئیکای اروپایی به رئیس دوره ای شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر مخالفت صریح با درخواست آمریکا به منظور فعال کردن مکانیسم ماشه ارائه شده و همچنین با توجه به سخنان و پاسخ هایی که اعضای این شورا در جواب سوال آقای دیجانی، رئیس دوره ای شورای امنیت نوشته اند دیگر برای آمریکا مسیر حقوقی به منظور فعال کردن مکانیسم ماشه وجود ندارد. لذاعلیرغم ان که آمریکا ادعا می‌کند از مسیر حقوقی به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه و احیای قطعنامه های شورای امنیت در ۲۰ سپتامبر است باید عنوان کرد که در حوزه حقوقی هر گاه به درخواست کشوری، بررسی موضوع و یا پرونده به شورای امنیت محول می شود در گام اول تقاضای اعضای شورای امنیت آن خواهد بود که آیا این مسئله در داخل شورا رسیدگی شود یا خیر. با توجه به این نکته برای فعل شدن یا نشدن مکانیسم ماشه ابتدا به ساکن باید درخواست آمریکا (برای فعال کردن مکانیسم ماشه) در دستور کار شورای امنیت قرار گیرد. اما با توجه به مخالفت با تمام اعضای شورای امنیت و به خصوص بیانیه سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان و مخالفت صریح با عدم وجاهت قانونی و حقوقی درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه علی الاصول این درخواست آمریکا برای چکش کاری و بررسی حتی نمی تواند در دستور کار شورای امنیت قرار بگیرد. چون تا کنون هیچ کدام از این مراحل در شورای امنیت انجام نشده است لذا درخواست آمریکا به در بسته خواهد خورد.

اما بر اساس ماده ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ باید ظرف ده روز طرح پیش نویس یک قطعنامه توسط یکی از اعضا در شورای امنیت ارائه شود، در غیر این صورت باید رئیس دوره‌ای شورای امنیت خود مستقیماً و راسا طرح پیش‌نویس قطعنامه را به شورای امنیت عرضه کند. حال با توجه به آن که پس از گذشت ۸ روز از درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه، هیچ گونه طرح قطعنامه ای مطرح نشده است آیا طی روزهای آتی هیچ‌گونه بحث و بررسی و یا تشکیل جلسه‌ای به صورت مجازی در دستور کار اعضای شورای امنیت نخواهد بود؟ آیا ایالات متحده آمریکا در صورت شکست در شورای امنیت برای فعال کردن مکانیسم ماشه دست به اقدامی فراقانونی و فراحقوقی خواهد زد تا بتواند تمدید تحریم‌های تسلیحاتی را محقق کند؟

در طول تاریخ شورای امنیت بارها پیش آمده است که آیا بررسی و بحث در رابطه با موضوعی در دستور کار این شورا قرار بگیرد یا نگیرد. اما مسئله مهم اینجاست که از یک طرف ۱۳ عضو شورای امنیت به دلیل خروج دونالد ترامپ از برجام هیچ گونه حقی برای ایالات متحده آمریکا به منظور فعال کردن مکانیسم ماشه قائل نیستند. این در حالی است که در مقابل ایالات متحده آمریکا به دلیل عضویت در شورای امنیت و همچنین از نگاه خود عضویت در قطعنامه ۲۲۳۱ این حق را برای خود محفوظ می داند که درخواستی برای فعال کردن مکانیسم ماشه و احیای قطعنامه های شورای امنیت داشته باشد. پس اکنون مسئله این است که باید شورای امنیت این موضع را به رای بگذارد که آیا آمریکا می‌تواند حقی برای فعال کردن مکانیسم ماشه داشته باشد یا خیر و چون ما طی روزهای اخیر شاهد مخالفت صریح اعضای شورای امنیت بوده ایم به نظر می رسد که این شورا هیچ گونه حقی برای آمریکا به منظور فعال کردن مکانیسم ماشه قائل نیست چه برسد به آن که درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه های این شورا علیه ایران در دستور کار شورای امنیت قرار بگیرد. بنابراین ادعای پمپئو در خصوص احیای قطعنامه های شورای امنیت در ۲۰ سپتامبر یک بلوف سیاسی است. برای آن که دونالد ترامپ در وضعیت مناسبی، آن هم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار ندارد، کاخ سفید بیش از پیش به این دست بلوف های دیپلماتیک نیاز دارد.

به موازات این تحولات شاهد سفر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا به کشورهای منطقه از اسرائیل گرفته تا امارات متحده، عربی بحرین و سودان بودیم. چنانی که شما در مصاحبه پیشین عنوان داشتید آیا این سفر مایک پمپئو نیز در کنار برخی اهداف می‌تواند تلاشی برای همراه کردن برخی از کشورهای منطقه به منظور کسب وجهه حقوقی به منظور فعال کردن مکانیسم باشه باشد، خصوصا که درخواست امریکا با مخالف اعضای شورای امنیت مواجه شده است؟

پیرو توضیحاتم در پاسخ به سوال اولتان، ایالات متحده آمریکا چون از اعتبار و وجاهت قانونی و حقوقی لازم برای عملیاتی کردن مکانیسم ماشه در شورای امنیت و بازگشت قطعنامه های این شورای علیه ایران به منظور تمدید تحریم های تسلیحاتی مدنظرش برخوردار نیست از هر بازیگر منطقه‌ای و بین المللی، ولو بازیگران کوچک و بی ارزش هم برای درست نمایی تصمیمات به منظور مجاب کردن اعضای شورای امنیت در فعال کردن مکانیسم ماشه استفاده می‌کند. کما اینکه آمریکا برای تصویب قطعنامه چهار بندی خود در شورای امنیت برای تمدید تحریم های تسلیحاتی از بیانیه برخی کشورهای عربی مانند عربستان سعودی و یا شورای همکاری خلیج فارس سوء استفاده کرده و به دنبال موج سواری بر روی این بیانیه ها و نامه ها بود که در نهایت هم به نتیجه ای نرسید. البته باید این نکته را هم مد نظر قرار داد که امکان دارد پمپئو در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا برای همسو کردن برخی کشورهای منطقه و نیز کسب حمایت آنها از دونالد ترامپ در انتخابات پیش رو اقدام به سفر به کشورهای منطقه کرده باشد. از طرف دیگر ما شاهد بودیم که امارات متحده عربی و اسرائیل طی توافقی اقدام به عادی سازی مناسبات دیپلماتیک داشتند. این مسئله نیز می تواند یکی دیگر از اهداف سفر مایک پمپئو به منطقه خاورمیانه باشد تا بتواند بسترها برای عادی سازی روابط دو طرف و استفاده از حمایت لابی های صهیونیستی را داشته باشد.