میانجیگری مصطفی کاظمی: تکمیل تلاش‌های عمران خان و عادل عبدالمهدی

نویسنده: دکتر میثم غفارنژاد؛ تحلیلگر مسائل غرب آسیا

دیپلماسی ایرانی: با سفر مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق به ایران در 21 ژوئیه 2020،  مجددا بحث میانجیگری عراق برای عادی‌سازی روابط تهران – ریاض مطرح شده است. هرچند بر اساس برنامه ریزی‌ها، قرار بود نخست وزیر عراق قبل از ورود به ایران  به عربستان عزیمت کند، با این حال، نامساعد شدن  وضعیت سلامتیِ ملک سلمان، پادشاه عربستان و بستری شدن او، سفر مصطفی الکاظمی به عربستان را به تاخیر انداخت.

مساله‌ای که اکنون وجود دارد این است که  چرا عراق نسبت به عادی سازی روابط ایران و عربستان تا این حد علاقمند است؟ به نظر می‌رسد در حالی که عربستان بازیگر اصلی در میان قبایل عراق است، اما ایران مرجع اصلی جریان‌های سیاسی و با نفوذ در عراق است و نزدیکی بین دو کشور، تأثیر مثبتی بر امنیت و ثبات عراق خواهد گذاشت.

در سطح کلان و بر اساس متغیر آمریکا، نه تنها نزدیکی نسبی میان ایران و آمریکا که در نتیجه برجام حاصل شده بود نتوانست به بهبود روابط تهران – ریاض منجر شود، بلکه حتی برعکس با ظهور ترامپیسم افزایش تنش بین ایران و آمریکا را تا آستانه تقابل و درگیری مستقیم نیز پیش برد. انفجار در بندر فُجَیره، حمله به تاسیسات آرامکو و  انفجار در تانکرهای نفتی در دریای عمان و ترور سردار سپهبد شهید سلیمانی تنش بین تهران و واشنگتن را به اوج خود در چهار دهه اخیر رساند.

بعد از حمله موشکی به عین الاسد، ترامپ از عملی کردن برخی وعده‌های خود عقب نشینی کرد و سطح متعادل‌تری را در قبال ایران انتخاب کرد. در نتیجه با فروکش کردن نسبی تنش، عراق امیدوار است بتواند گامی مهم جهت عادی شدن روابط ایران و محور عربستان-آمریکا بردارد.

در کنار موضوع فوق، انتظارات از نتایج انتخابات ایالات متحده آمریکا را باید متغیر تاثیرگذاری دیگری در روابط ایران و عربستان قلمداد کرد. در انتخابات پیش روی آمریکا، چنانچه دونالد ترامپ برنده انتخابات شود به احتمال قوی رویکرد کنونی را در قبال ایران ادامه خواهد داد(و شاید تشدید شود) و اگر جو بایدن پیروز شود احتمال بازگشت آمریکا به میراث باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین یعنی توافق هسته‌ای وجود دارد که این خبر بدی برای ریاض و تا آویو است. 

شرایط امروز با چند سال قبل متفاوت است و می‌توان یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های عربستان را برای  عادی‌سازی روابط با ایران راآسان‌تر شدن دستیابی به راه‌حل سیاسی برای بحران یمن دانست. مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق امیدوار است بتواند ماموریت نیمه‌تمام عادل عبدالمهدی، نخست وزیر پیشین عراق و عمران خان، نخست وزیر پاکستان را کامل کند. از این جهت، الکاظمی درصدد است تا بتواند از نفوذ و قدرت دو کشور در روند بازسازی و منافع اقتصادی – سیاسی  عراق بهره بگیرد و امنیت ملی عراق را تثبیت کند. کاری که بعد از پاک سازی داعش نه دولت حیدر العبادی توانست آن را اجرائی کند و نه دولت عبدالمهدی. لذا، استراتژی الکاظمی نیز کسب حمایت عملیاتی و تثبیت گفتمان خود در سپهر سیاسی عراق است.