ترامپ می خواهد از برجام اثر باقی نماند

نویسندگان: کیت جانسون و کالم لینچ

دیپلماسی ایرانی: درگیری میان ایالات متحده و سایر طرفین در توافق هسته ای ایران تشدید شده و نه تنها آنچه از برجام باقی مانده را تهدید می کند، بلکه آینده شورای امنیت سازمان ملل و توانایی آن در مقابله با بازیگران بد را نیز به مخاطره انداخته است. دو سال از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای سال 2015 ایران می گذرد و به نظر می رسد که او سعی دارد برجام را به نابودی کامل بکشاند؛ اگرچه به نظر نمی رسد که ایالات متحده غیر از تحریم ها طرح جایگزینی برای رسیدگی به برنامه هسته ای ایران داشته باشد. مقامات ایالات متحده سعی دارند دیگر طرفین باقی مانده در برجام غیر از ایران یعنی اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین را به موافقت با تمدید تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل علیه ایران که در ماه اکتبر منقضی می شود، ترغیب کنند. پایان این تحریم ها 5 سال پس از حصول برجام یکی از امتیازاتی بود که ایران در مذاکرات قائل شد.

اما حالا ایالات متحده تهدید کرده که اگر تحریم های تسلیحاتی تمدید نشوند، از بند مربوط به بازگشت تحریم های سازمان ملل در برجام استفاده خواهد کرد که بی شک به نابودی برجام خواهد انجامید و این در حالی است که اروپایی ها، روسیه، چین و ایران همچنان برای نجات توافق هسته ای تلاش می کنند و از این رو، مخالفت خود را با رویکرد ایالات متحده آشکارا نشان داده اند. وزیر خارجه چین خروج آمریکا از برجام را «دلیل ریشه ای» بحران کنونی خوانده، وزیر خارجه روسیه تلاش های توامان آمریکا برای ترک توافق و استفاده از آن را «مضحک و غیرمسئولانه» توصیف و مسئول سیاست خارجی ایالات متحده از تلاش آمریکا برای تاثیرگذاری روی شروط برجام پس از ترک توافق، انتقاد کرده است.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، از روسیه و چین که از اعضای دائم شورای امنیت هستند خواسته تا مانع از تلاش های ایالات متحده برای نابودی توافق هسته ای شوند. الی گرانمایه، کارشناس ایرانی در شواری روابط خارجی اروپا، گفت: «این روند در چند ماه گذشته در جریان بوده و اکنون بر همه عیان شده است.» ایران پیشتر هشدار داده که در صورت بازگشت تحریم های سازمان ملل به کل از توافق هسته ای خارج خواهد شد که این به معنای بسته شدن درها به روی بازرسی آژانس بین المللی انرژی تمی خواهد بود.

ریچارد نفیو، از مقامات دولت باراک اوباما که در حصول برجام نقش داشت، گفت: «برای آنهایی که با برجام مخالف هستند و آنهایی که علاقه ای به سازمان ملل ندارند، اکنون بهترین زمان برای زدن دو گنجشک با یک سنگ است. در بدترین شرایط، برجام نابود و سازمان ملل به سازمانی خنثی و ناتوان تبدیل خواهد شد که از دیدگاه آنها، این اتفاق بدی نیست.»

جاناتان فولتون، کارشناس امور چین و خاورمیانه در شورای آتلانتیک، گفت این رویکرد برای دولتی که با وعده مهار چین و محدودسازی برنامه های هسته ای ایران و کره شمالی روی کار آمده، نامناسب به نظر می رسد: «بدون چین نمی توان مساله کره شمالی یا ایران را حل کرد و اگر برجام نابود شود، امکان رسیدگی به مشکل کره شمالی هم وجود نخواهد داشت چرا که هیچ گزینه ای برای تشویق آنها به همکاری بر سر حصول توافق وجود نخواهد داشت. مساله جنگ تجاری چند ساله دولت ترامپ با چین هم وجود دارد. همکاری بر سر هر مساله ای غیرممکن شده است.»

اعمال قدرت ایالات متحده بر سر مساله ایران همه چیز را نابود خواهد کرد؛ اعضای شورای امنیت ممکن است با بی میلی با خواسته آمریکا مبنی بر تمدید تحریم تسلیحات متعارف علیه ایران موافقت کنند، اما لزوما به آن عمل نخواهند کرد و این مساله به ویژه درباره چین و روسیه صدق می کند. نفیو باور دارد که در هیچ یک از سناریوهای موجود، روسیه و چین به بازگشت تحریم ها علیه ایران متعهد نخواهند شد و بدتر اینکه احتمالا در آینده هرگز با هیچ گونه اعمال تحریمی علیه دیگر کشورها با آمریکا همراهی نخواهند کرد: «دست کم برای یک نسل هیچ قطعنامه تحریمی هرگز در سازمان ملل علیه هیچ کشوری امضا نمی شود. هرگز شاهد همکاری دیگر کشورها با آمریکا نخواهیم بود و هیچ کشور دیگری در ماجراجویی های آن سهیم نخواهد شد.»

ایالات متحده احتمالا از ماه فوریه تا کنون در پی پیش بینی بن بست در مذاکرات، با هیچ کشور دیگری درباره قطعنامه پیشنهادی برای تحریم تسلیحاتی وارد گفت و گو نشده است. کلی کرافت، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل متحد، گفت که کشورش به زودی پیش نویس قطعنامه ای را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ارائه خواهد کرد، اگرچه بعید است بتواند آراء لازم برای تصویب آن را بدست آورد. به همین دلیل است که گزینه «بازگشت تحریم های سازمان ملل» را مطرح کرده است.

مساله مناقشه آمیز بین ایالات متحده و دیگر طرفین برجام این است که آمریکا حقی برای اظهارنظر درباره سرنوشت هیچ یک از جنبه های توافق هسته ای ندارد. تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل طبق برجام، 18 اکتبر منقضی می شود. ترامپ می گوید آمریکا به عنوان یکی از امضاکنندگان قطعنامه 2231 می تواند همچنان نقش ناظر یا بازرس توافق را ایفا کند. اتحادیه اروپا، چین و روسیه این تفکر را رد می کنند.

در حال حاضر به نظر می رسد که ایران، روسیه، چین و طرف های اروپایی به دنبال وقت کشی هستند و سعی دارند از توافق هسته ای تا انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر آمریکا محافظت کنند. روسیه و دیگر کشورها سعی دارند پیشروی ایالات متحده به سمت بازگشت تحریم های سازمان ملل را کند کنند. اگر همانطور که نظرسنجی های اخیر در آمریکا نشان می دهند، جو بایدن، نامزد دموکرات، در انتخابات پیروز شود، احتمال بازگشت آمریکا به توافق هسته ای وجود خواهد داشت. اما به نظر می رسد دولت ترامپ در تلاش برای اتخاذ سیاستی است که با اجرای آن، از نابودی کامل توافق هسته ای دولت اوباما با ایران پیش از انتخابات اطمینان حاصل کند. الی گرانمایه گفت: «جنگ طلبان علیه ایران می خواهند تا پیش از پایان این دولت هر اثری از برجام باقی مانده را از بین ببرند و هر پل دیپلماتیک با ایران را نابود کنند.»

گرانمایه افزود: «اگر در شرایطی قرار بگیریم که شاهد چنین درگیری اساسی بین ایالات متحده و سایر اعضای دائم [شورای امنیت] باشیم، آنگاه تصویب قطعنامه ها در مواردی که برای ایالات متحده اهمیت بیشتری دارند، دشوارتر خواهد شد. آمریکا پیشتر توانسته بود روسیه و چین را متقاعد کند که با آن همراه شوند. این اتفاقات می تواند آسیبی جبران ناپذیر به چارچوب شورای امنیت وارد کند.»

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی