آیا پوتین با هدف نظارت مستقیم می خواهد امارات را وارد شام کند؟

نویسنده: محمدمهدی بندرچی، کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای

دیپلماسی ایرانی: پنج روز به پایان ماه مه، ولادمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه مسئولیت جدیدی بر عهده الکساندر افیموف نهاد. دیپلماتی باسابقه و متخصص در مسائل کشورهای عربی که مستقیماً توسط پوتین انتخاب شده و هدایت می شود. او سابقه حضور پنج ساله در امارات متحده عربی را هم به عنوان سفیر دارد. علاوه بر نمایندگی تام الاختیار وی در جمهوری عربی سوریه، انتصاب جدید او به عنوان فرستاده ویژه پوتین در امور گسترش روابط با دمشق به چه معنا و کدامین هدف صورت گرفته است؟ 

پوتین در حال خلق پست های استراتژیک جدید در رابطه با مدیریت پرونده حیاتی سوریّه است. او تاکنون دو فرستاده ویژه را برای کار روی دمشق منصوب کرده است. الکساندر لاورنتیف، فرستاده ویژه کرملین در سوریه و معاون وزیر امور خارجه، میخائیل بوگدانف هر دو به فعالیت در رابطه با سیاست های روسیه در خاورمیانه مشغولند. افیموف در لباس نمایندگی مسکو، هم اکنون ردای شامی جدیدی از جانب پوتین بر دوش افکنده است. تعدُد این مشاغل از برنامه های جدید پوتین برای شامات نشان دارد که باید مستقیماً بدون مانع بروکراتیک خاصی اجرا شوند. این انتصابات از اتکاء آن برنامه ها به قدرت شخصی مردان معتمد پوتین حکایت می کنند.  

افیموف با توجه به سوابقش و تخصصی که در ممالک عربی دارد اصولاً یک شخصیت سیاسی و دیپلماتیک است. افزایش جایگاه او با تعهد به مسئولیت های جدیدش خبر از سنگین شدن کفه برنامه های دیپلماتیک روسیه برای مدیریت پرونده دمشق می دهد. تا امروز لاورنتیف در مقام نماینده مستقیم پوتین، در پی هدایت ابعاد نظامی پرونده سوریه بود. وی عمدتاً با ترکیه و اسرائیل سر و کار داشت تا مناطق کاهش تنش را طبق قراردادهای آستانه و سوچی ایجاد و مدیریت کند. حتی فعالیت های لاورنتیف بر اجبار اسد برای توافق بر کار کمیته قانون اساسی نیز تمرکز داشت. نقشه راه آستانه نیز زاده تحرکات نظامی همین افراد در سوریه بود. در حقیقت نظامیان روس می خواهند توجه و امکانات افزونتری را برای حضور در سوریه جلب کنند و از طریق فشردن سهم دیگران در آنجا به تقویت و تثبیت جایگاه مسکو در خاورمیانه دست یابند. با این سوابق، توافقات سیاسی در سوریه نمی تواند بدون تعریف جایگاه جدیدی برای مسکو چندان ارزشمند باشد. آیا روسیه می خواهد بخشی از قوای نظامی اسد باشد؟ وضعیت فعلی بیش از این برای روس ها جایگاهی دست و پا نمی کند. روسیه نیاز دارد تا قدرتی مافوق تمام سوری ها جلوه کند که می خواهد جملگی را برای توافقات مهم ترغیب کند. در این نقطه باید وزنه ای سیاسی و دیپلماتیک را بر ترازوی مدیریت سوریه آویزان کرد. مسئولیت جدید افیموف به هدف افزایش نقش های سیاسی و در پی آن تحرکات متعدد اقتصادی در پروژه هایی چندملیتی تعریف شده است. پروژه هایی که اگر زودتر برای بازسازی سوریه برپا نشوند، آتیه حضور سیاسی تمام نیروهای حامی اسد را به چالش می کشند. حجم ویرانی ها و حضور چندین نیروی خارجی کار بازسازی را از حدی که ایران با حضور شهید حسام خوشنویس یا همان سردار حسن شاطری پس از جنگ 33 روزه در لبنان انجام داد هزاران برابر فراتر برده است. وانگهی که ایران به دلیل تحریم های بی سابقه، توان ورود به همان حد از بازسازی های لبنان را هم ندارد. پس از شهادت سردار سلیمانی نیز ایران بیشتر مراقب تقابل سخت با اسرائیل و علی الخصوص آمریکاست. از سوی دیگر روسیه هم می کوشد برای کاهش تدارکات ایران در سوریه کمک کار باشد. افیموف با سابقه نمایندگی مسکو در امارات، بر گسترش صفحه روسیه به کرانه های ابوظبی اهتمام نشان داده است. بازیگری که به تدریج در صفوف جلوتری از بازی های روسیه و حتی سوریه ایفای نقش خواهد کرد. وقایع اخیر لیبی و همراهی امارات متحده عربی با روس ها در تقابل با ترکیه و به نفع سوریه، تردیدها را از این حقیقت زدوده است. برخی شواهد حاکی است که مسکو از تل آویو خواسته تا فرودگاه های سوری را از هدف گیری خارج کند. قول کاهش فوق الاشاره تدارکات ایران هم بهای این مبادله است. سرمایه گذاران روسی هم قول هایی برای تامین مالی ساخت فرودگاه دمشق داده اند. علاوه بر اینها هم مسئولان سوری هم دیپلمات های همه کاره روسی در حال مذاکره با ابوظبی برای مشارکت در بازسازی سرزمین شام هستند. از جمله علا ابراهیم از تمایل مسکن سازان اماراتی و اردنی برای اجرای پروژه هایی در داریا خبر داده است. انتصاب طلال البرازی به عنوان وزیر به جای نیروهای منسوب به رامی مخلوف، برای ارتباط گیری بیشتر با امارات صورت گرفته است. 

تقویت جایگاه افیموف به گسترش قدرت شخصی او در دمشق و شاید در پهنه خاورمیانه خواهد انجامید. جایگاهی که با شهادت سردار سلیمانی یک رقیب مسلّم را از دست داده است. این جایگاه بیشتر شبیه پل برمر در مقام حاکم عراق پس از پیروزی ائتلاف علیه صدام است. با این تفاوت که افیموف نه برای حذف حزب بعث که برای تثبیت و بازتعریف حزب اسدی در دمشق حضور دارد. او این بار با حکم جدیدی که از ریاست بلامنازع جمهورش دارد، می تواند بی نیاز از هماهنگی با سلسله مراتب دستگاه دیپلماسی جست و خیز کند. البته سررشته کارها به دست همان کارگردان اصلی است. او می خواهد با گسترش و شاید بازکردن صفحات جدیدی از شطرنج ژئوپلیتیک مطمئن شود که مستقیماً صحنه سوریه را مدیریت می کند و کاری که کلید زده هیچ گاه به آسانی به رقبا واگذار نخواهد کرد. این صفحات نو البته ضریب بردهای او در سایر معادلات استراتژیک را تصاعدی خواهد کرد. ایران هم در این میان بیشتر با افیموف سر و کار خواهد داشت. آیا نیرویی مثل فرمانده پیشین سپاه قدس برای تعامل زیرکانه و عالمانه با این مرد قدرتمند خاورمیانه خواهیم داشت؟