شکاف بین واشنگتن و متحدانش بر سر تهران عمیق تر می شود

نویسندگان: دیوید واینر و جاناتان تایرون

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده با اصرار بر تجدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران که امسال منقضی می شود، و تهدید به نابود کردن آنچه که از توافق هسته ای سال 2015 باقی مانده، تنش ها با متحدان اروپایی آمریکا را تشدید کرده است. 

مقامات رسمی ایالات متحده از جمله مایک پمپئو، وزیر امور خارجه این کشور، هشدار داده اند که اگر دیگر کشورها با تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران موافقت نکنند، ایالات متحده می تواند بازگشت تحریم های شورای امنیت علیه ایران را به عنوان بخشی از توافق هسته ای موسوم به برجام به اجرا بگذارد. برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در ایران، نیز هفته گذشته به خبرنگاران گفت: «ما با این فرض عمل می کنیم که می توانیم تحریم تسلیحاتی را تجدید کنیم.» او در ادامه هشدار داد: «اگر اعضای شورای امنیت در این زمینه به این نتیجه نرسند، ما بر مبنای حقوق خود همه تحریم های سازمان ملل (طبق برجام) را باز می گردانیم.»

اما بسیاری با این برداشت موافق نیستند. دیپلمات های اروپایی که به دلیل اینکه نمی خواستند به طور علنی با ایالات متحده مخالفت کنند خواستند نامشان فاش نشود، می گویند رئیس جمهوری دونالد ترامپ وقتی تصمیم گرفت آمریکا را از توافق هسته ای ایران خارج کند، چنین حقی را از دست داده است.

تجدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران آسان نخواهد بود. روسیه بارها اعلام کرده است که با تجدید این تحریم ها مخالف است و چین نیز به احتمال زیاد با پیشنهاد ایالات متحده موافقت نخواهد کرد. هر دو قدرت جهانی در شورای امنیت سازمان ملل حق وتو دارند.

متحدان و دشمنان ایالات متحده بر این باورند که مقامات آمریکایی سعی دارند دوگانه بازی کنند: می خواهند خارج از توافقی که با آن مخالف هستند بمانند و در عین حال، زمانی که لازم باشد از برخی مفاد آن برای تحت فشار گذاشتن دیگر اعضا و اصرار به خروج آنها از توافق استفاده کنند. محاسبات دولت ترامپ مبتنی بر این مساله است که فروپاشی توافق هسته ای فشارها روی ایران را افزایش خواهد داد و این کشور که شروع به افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده کرده، به موافقت با یک توافق گسترده تر بدون «غروب» وادار خواهد کرد. اما در شرایطی که ایران تحت فشار تحریم های ایالات متحده است و سایر کشورها در پی نگرانی از تحریم های ثانویه از تجارت با ایران خودداری می کنند، بازگشت تحریم های شورای امنیت عملا ماهیتی نمادین دارد. با این حال، تاثیر سیاسی آن می تواند نابودی توافق هسته ای سال 2015 باشد.

مناقشات عمومی بر سر بازگشت تحریم های شورای امنیت همچنن از ناتوانی این شورا که قرار بوده قدرتمندترین نهاد سازمان ملل باشد، در دستیابی به توافق بر سر موضوعات مورد مناقشه حکایت دارد. این شورا در چند هفته گذشته نیز درگیر تصویب قطعنامه ای درباره همه گیری ویروس کرونا بوده چرا که اختلاف نظر بین چین و ایالات متحده آمریکا بر سر منشاء ویروس مانع از پیشبرد قطعنامه شده است.

دنی دانون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، در مصاحبه تلفنی گفت که اعضای شورای امنیت باید «تهدید آمریکا» را درباره تحریم تسلیحاتی و پیشنهاد بازگشت تحریم های شورای امنیت جدی بگیرند: «ایالات متحده نمی تواند شورای امنیت را به رای دادن وا دارد و از این رو، دارد برای مخالفت با نظرش قیمت تعیین می کند.» مقامات در برلین، پاریس و لندن می گویند که نگرانی های واشنگتن را درک می کنند، اما معتقدند که نگرانی ها درباره فروش تسلیحات متعارف نباید به تلاش ها برای حفظ توافق هسته ای آسیب بزند.

نایسان رفعتی، تحلیلگر ایران در گروه بین المللی بحران، گفت: «اروپایی ها هنوز هم برای نجات توافق تلاش می کنند. وقتی صحبت از ایران می شود، اروپایی ها در بسیاری از مسائل با آمریکایی ها موافق هستند، اما بر سر مساله لزوم محافظت از برجام با یکدیگر توافق ندارند.»

در حالی که مقامات اروپایی از اظهارنظر علنی خودداری کرده اند، ایران خشم خود را از تهدیدهای آمریکا آشکارا ابراز داشته است. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در توئیتی نوشته: «2 سال پیش وزیر خارجه پومپئو و رئیس او اعلام کردند که مشارکت آمریکا در برجام پایان یافته و امیدوار بودند که اعمال فشار حداکثری آنها ایران را به زانو درآورد. با توجه به اینکه هدف این سیاست گذاری تحقق نیافته، او اکنون می خواهد یک شریک برجام باشد. دست از رویابافی بردارید: ملت ایران همیشه خودش برای سرنوشت خود تصمیم می گیرد.»

به گفته یک دیپلمات ارشد غربی، با در برزخ ماندن توافق هسته ای، ایران به تدریج از تعهدات خود به توافق عقب نشینی کرده و مدت زمان لازم برای ساخت بمب هسته ای را به کمتر از یک سال کاهش داده است. پایان تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل در تئوری به این معناست که ایران می تواند از روسیه و چین تسلیحات متعارفی بخرد که در چند دهه گذشته نمی توانسته. با این حال، حتی در صورت منقضی شدن تحریم ها ایران هنوز برای خرید سلاح با موانع زیادی مواجه است که از مهمترین آنها می توان به تحریم های ثانویه ایالات متحده اشاره کرد.

با توجه به اینکه انقضای تحریم های تسلیحاتی علیه ایران در ماه اکتبر تنها چند روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده است، این موضوع برای ترامپ از نظر سیاسی در اولویت قرار دارد. مشاوران جنگ طلب دولت ترامپ تصور می کنند ایالات متحده نباید وقت خود را با قطعنامه سازمان ملل تلف کند و باید مستقیما در جهت بازگرداندن تحریم های شورای امنیت مطابق برجام گام بردارد.

منبع: بلومبرگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34