تلاش مقتدی صدر و حیدر العبادی، مکمل بازی بعثی ها در تخریب روابط تهران - بغداد

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – بعد از مواضع مراجع عراق پیرامون تجدید نظر پارلمان در انتصاب مسئولین که در خطبه‌های دیروز نماز جمعه مطرح شد، عادل عبدالمهدی در بیانیه رسمی عنوان کرد که قصد دارد استعفای خود را تقدیم پارلمان کند. اما سوال مهم اینجا است که آیا در صورت پذیرفته شدن استعفای عادل عبدالمهدی، شرایط عراق به سمت بهبود و تعدیل تنش ها پیش خواهد رفت و یا با نبود دولت این کشور وارد دور جدید بحران خواهد شد؟ این در شرایطی است که ما دو روز قبل از این اقدام نخست وزیری در شامگاه چهارشنبه هفته گذشته شاهد حمله و تعرض به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در نجف بودیم که به موازات برخی تحرکات دیپلماتیک آمریکایی ها در عراق با محوریت سفر شنبه گذشته معاون اول دونالد ترامپ به عراق و حضور مارک میلی، رئیس جدید ستاد ارتش ایالات متحده در این کشور، آن هم به فاصله سه روز بعد از سفر مایک پنس صورت گرفت؟ حال این سوال در ذهن شکل می گیرد که هدف یا اهداف این تحرکات با پوسته دیپلماتیک مقامات واشنگتن به عراق چیست؟ آیا ارتباطی میان حوادث چند هفته و روزهای گذشته با این تحرکات کاخ سفید وجود دارد؟ دیپلماسی ایرانی پاسخ به این سوالات مهم را در گفت وگویی با اصغر زارعی، استاد دانشگاه و کارشناس و پژوهشگر مسائل خاورمیانه پی گرفته است که در ادامه از نظر می گذرانید:

سرانجام پس از نزدیک به دو ماه از آغاز اعتراضات مردمی در عراق، دیروز جمعه و بعد از ایراد خطبه های نماز جمعه و مطرح شدن برخی نکات از جانب مرجعیت در این کشور عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق طی بیانیه رسمی از تقدیم استعفای خود به پارلمان این کشور در اولین فرصت خبر داد. آیا در صورت پذیرفته شدن استعفای عادل عبدالمهدی شرایط عراق به سمت بهبود و تعدیل تنش ها پیش خواهد رفت و یا با نبود دولت این کشور وارد دور جدید بحران خواهد شد؟

با توجه به چگونگی شکل گیری ساختار سیاسی در عراق، بعد از انتخابات پارلمانی سال گذشته میلادی این کشور وارد مرحله و دوران جدیدی از تنش و رقابت سیاسی شخصیت ها، احزاب و جریان های عراقی برای کسب قدرت شد. هر چند که قبل از برگزاری انتخابات سال 2018 نیز با حمایت های گسترده کشورهای عربی منطقه و همچنین ایالات متحده آمریکا، تلاش های جدی و گسترده ای برای قدرت گیری برخی جریان ها و احزاب مخالف با حضور نیروهای محور مقاومت و به اصطلاح نیورهای اصلاح طلب متمابل به غرب در ساختار سیاسی عراق بودیم. البته این نیروها و بازیگران نهایتا با تحرکات خود از همان روزهای پایان رای گیری تا به امروز، هم در پروسه تشکیل دولت، تعیین مهره های کابینه، ناکارآمدی نخست وزیری در رسیدگی به امور و تحقق برنامه های عادل عبدالمهدی و حتی تداوم و تشدید اعتراضات مردمی و مهمتر از آن انحراف این اعتراضات به سمت آشوب و اغتشاش به منظور برکناری دولت نقش مخرب خود را ایفا کردند.
به هر حال علی رغم تمام وعده‌های دولت عادل عبدالمهدی برای مبارزه با فساد، حل مشکلات معیشتی، رفع معضل بیکاری، بهبود زیرساخت ها و همچنین انجام برخی اقدامات و اصلاحات در هفته های اخیر برای تعدیل در تنش ها و اعتراضات مردمی متاسفانه برخی از عناصر، شخصیت ها و احزاب و جریان های سیاسی که در مجلس و حتی کابینه عادل عبدالمهدی حضور داشتند در نهایت موجب شدند که نخست وزیری موفق به کنترل امور و شرایط نشود. 
این مسئله نشان از این دارد که با حمایت های جدی و سرمایه‌گذاری‌های گسترده فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای از برخی عوامل داخلی، تلاش های پررنگی برای موج سواری روی جریان اعتراضات در دستور کار بوده است. لذا هیچ کدام از مواضع برخی از جریان ها و احزاب سیاسی عراقی برای اصلاح امور و تحقق مطالبات مردمی نبوده است، بلکه این تلاش ها در راستای برکناری دولت و به تبع آن ایجاد تنش بیشتر و تشتت در جامعه عراق صورت گرفته است. پس این ظن و احتمال، ولو آندک وجود دارد که با استعفای عبدالمهدی از سمت خود و آغاز رایزنی‌ها برای تعیین نخست وزیر بعدی، شاهد دور جدیدی از تنش ها و رقابت های احزاب و جریان های عراقی برای کسب قدرت باشیم.  از این رو می توان گفت که با برکناری دولت عادل عبدالمهدی، نه تنها وضعیت بهبود پیدا نخواهد کرد، بلکه این مسئله، زمینه و فضا را برای موج سواری بیشتر برخی جریان های درونی عراق که با حمایت های گسترده عربستان سعودی و آمریکا مواجه هستند و در این مدت نقش مخرب را در عراق ایفا کرده‌اند، به وجود خواهد آورد.

48 ساعت قبل از اقدام عادل عبدالمهدی در خصوص تقدیم استعفایش، شاهد بودیم که با اوج گرفتن موج سوم اعتراضات مردمی عراق با محوریت اعتراضات مردم نجف، نیروهای احمد شربه از دار و دسته عدنان الزرفی، استاندار اسبق نجف که در حال حاضر نماینده مجلس عراق و عضو فراکسیون نصر به رهبری حیدر العبادی، نخست وزیر سابق عراق است، تعرض و حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در این شهر را سامان دادند. این در حالی است که حدود یک ماه پیش با محوریت محمود الصرخی، کنسولگری ایران در کربلا را به آتش کشیده شد و یک سال قبل از این نیز کنسولگری ایران در بصره را آتش زدند. از نگاه شما نقش دوگانه و حتی چندگانه برخی جریانات و شخصیت های سیاسی عراقی مانند مقتدی صدر، حیدر العبادی، جریان صدر، ائتلاف نصر و ائتلاف سائرون که از یک سو داعیه نزدیکی با ایران را دارند و از سوی دیگر نقش متفاوت و حتی مخربی را در جهت نابودی روابط تهران – بغداد در جریان اعتراضات دو ماهه عراق ایفا کرده اند را چگونه می توان ارزیابی کرد؟

برای بررسی دقیق تر و رسیدن به پاسخ روشن تری برای سوال مهم شما باید عنوان کرد که جریانات سیاسی داخلی عراق در بستر اعتراضات مردمی موج سواری خود را داشتند در دو دسته کلی جای می گیرند؛ یک دسته شامل جریان بعثی‌ها، نیروهای تکفیری - تروریستی داعش و جریانات منتسب به اهل تشیع مانند الصرخی ها و شیرازی ها بودند که با صراحت و جدیت خواهان تخریب روابط جمهوری اسلامی ایران با کشور عراق بودند و در این راستا سعی کردند جریان اعتراضات مردمی را به سمت تضعیف برخی نیروهای همسو با ایران مانند حشدالشعبی منحرف کنند. در این راستا ما شاهد حمله و تعرض به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استان کربلا با محوریت همین طیف بودیم. 
طیف دوم شامل شخصیت ها و جریاناتی مانند مقتدی صدر و جریان صدر و همچنین حیدر العبادی و ائتلاف نصر می شود که اگر چه در برهه هایی ادعای نزدیکی و همسویی با محور مقاومت در عراق را داشتند، اما ما شاهد بودیم در این دو ماه گذشته رفتار متفاوتی از خود را نشان دادند. به گونه‌ای که در راستای نکته شما عدنان الزرفی که از طیف حیدر العبادی است، برنامه حمله و تعرض به کنسولگری ایران در استان نجف را طرح می کند. این نشان می دهد که طیف دوم جریانات داخلی عراق که خود را متمایل به محور مقاومت نشان می دهند با یک بازی دوگانه سعی دارند یک فرصت طلبی سیاسی را پیشه کنند و در عین نزدیکی به جمهوری اسلامی ایران، طرح ها، اهداف و برنامه های عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا را در عراق پیاده کنند. لذا طیف دوم جریانات سیاسی فرصت‌طلب با محوریت جریان صدر و ائتلاف نصر نیز هم‌پوشانی جدی با برخی جریانات مانند الصرخی ها، شیرازی ها و بعثی ها دارد و هر دو به دنبال تخریب روابط تهران - بغداد و تضعیف جدی نیروهای همسو با جمهوری اسلامی ایران با محوریت حشدالشعبی هستند.

با سفر معاون اول دونالد ترامپ به عراق در ابتدای هفته جاری و حضور مارک میلی، رئیس جدید ستاد ارتش ایالات متحده در این کشور، آن هم به فاصله سه روز بعد از سفر مایک پنس و همزمانی این تحرکات دیپلماتک امریکایی ها با تحولات و اعتراضات عراق، به خصوص نجف اشرف و تعرض به کنسولگری ایران در این شهر و هم چنین تلاش برای شعله ور شدن آتش اعتراضات و وادار کردن عادل عبدالمهدی به استعفا این سوال را در ذهن متبادر می کند که هدف یا اهداف این تحرکات با پوسته دیپلماتیک مقامات واشنگتن به عراق چیست؟ آیا ارتباطی میان حوادث چند هفته و روزهای گذشته با این تحرکات کاخ سفید وجود دارد؟ 

یقیناً ایالات متحده آمریکا از هر فرصتی برای زنده نگاه داشتن آتش اعتراضات مردمی عراق و در ادامه منحرف کردن آن به سمت اغتشاش، آشوب و درگیری نهایت استفاده را می برد. در این راستا وجود سفارتخانه های ایالات متحده آمریکا و کنسولگری های این کشور در شهرها و استان های مختلف عراق و نیز حمایت های گسترده مالی، تسلیحاتی و آموزشی که توسط سفارتخانه‌های عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین در عراق به موازات نقش مخرب آمریکا صورت گرفته، شرایط را به اینجا کشانده است. از این رو سفر مقامات کاخ سفید به عراق صرفاً تلاشی برای تداوم و تشدید تنش ها در عراق است. در این رابطه پنج شنبه گذشته یکی از مقامات رژیم غاصب صهیونیستی به صراحت عنوان کرد که به هر میزان تنش و آشوب در لبنان، عراق و ایران تداوم و گسترش پیدا کند امنیت برای صهیونیست ها در اراضی اشغالی بیشتر خواهد بود. بنابراین واشنگتن در قالب برنامه‌های گوناگون خود در صدد تداوم این اعتراضات و آشوب ها در عراق و لبنان است. در کنار آن با معتقدم علاوه بر برنامه و طرح های آمریکا و عربستان برای تداوم و تشدید اعتراضات و نیز به انحراف کشاندن مطالبات مردمی در عراق اکنون برخی اخبار حکایت از آن دارد که آمریکا در سایه این آشوب ها به دنبال احیاء و بازگرداندن داعش در عراق است. پروژه‌ای که از ماه‌ها قبل در دستور کار کاخ سفید بوده است که اکنون با حمایت های مالی کشورهای عربی منطقه به طور جدی تری پیگیری می‌شود.