اهداف عوامل پشت پرده حمله به کنسولگری ایران در کربلا

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – در بستر اعتراضات مردمی عراق که از ماه اکتبر شروع شده است تلاش هایی برای به انحراف کشیدن خواسته ها و مطالبات به حق مردمی شکل گرفت که نمونه آن حمله و تعرض به کنسولگری ایران در کربلا بود. اما عوامل پشت پرده حمله به کنسولگری ایران در کربلا به دنبال چه بودند؟ دیپلماسی ایرانی پاسخ به این سوال را در گفت وگویی با حسن هانی زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه پی گرفته است که در ادامه می خوانید:

با توجه به این که تابستان سال گذشته نیز در بستر اعتراضات مردمی عراق شاهد حمله و تعرض به کنسولگری ایران در بصره بودیم و اکنون نیز بعد از گذشت بیش از یک ماه از اعتراضات مردمی در این کشور دوباره شاهد تکرار تعرض به کنسولگری ایران در کربلا هستیم، می توان این گونه نتیجه گرفت که اکنون مردم عراق یکی از عوامل و بسترهای چالش های این کشور را جمهوری اسلامی ایران می‌دانند و یا در پس تمام این تعرضات عوامل و بازیگران دیگری نهفته است؟

قطعاً تعرض به مکان های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در عراق از گذشته تا کنون نمی‌تواند نتیجه این مسئله باشد که مردم در این کشور اکنون یکی از عوامل و مشکلات خود را رابطه عراق با ایران می‌دانند، چرا که جامعه و ملت عراق بر این واقعیت اشراف دارد اساساً حضور و ارتباط عراق با جمهوری اسلامی ایران سبب شده است که بسیاری از اتفاقات و دسیسه هایی که می توانست حیات این کشور را به پایان برساند با هوشیاری و دقت ایران در کنار تلاش ها و مجاهدات مردم عراق خنثی شود؛ اتفاقاً همین هوشمندی ایران در دفع خطرات، برنامه‌ها و طرح های برخی کشورهای عربی منطقه به همراه رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا است که اکنون به کانون نگرانی‌های این بازیگران و عوامل وابسته به آن در عراق بدل شده است. لذا در یک بازی سیاسی این کشورها سعی می‌کنند از اعتراضات مردمی عراق نهایت سوء استفاده و موج‌سواری لازم را در راستای منافع و اهداف خود داشته باشند. چرا که به هر حال اعتراضات مردمی در عراق دارای دو بعد است؛ یک بعد آن به مطالبات به حق مردم این کشور بازمی گردد که نتیجه ناکارآمدی دولت های این کشور از سال ۲۰۰۳ تاکنون است و انبوهی از مشکلات از قبیل عدم رسیدگی به وضعیت معیشتی و اقتصادی، عدم رسیدگی به معضل بیکاری و نظایر آن را برای مردم به دنبال داشته است، از این رو مردم از طریق اعتراضات خود به دنبال پیگیری مطالبات هستند. در کنار آن حرکات معناداری که توسط عزت ابراهیم الدوری، معاون اول دیکتاتور سابق رژیم بعث عراق در دیدار با نمایندگان ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی در استان الانبار صورت گرفته و نیز ساماندهی برخی از بازماندگان و فرزندان رژیم بعث برای به انحراف کشاندن اعتراضات مردمی عراق توسط الدوری سبب شده است که تلاش ها برای برجسته کردن رابطه جمهوری اسلامی ایران با کشور عراق به عنوان یکی از معضلات و مشکلات عراقی ها در دستور کار قرار گیرد. از طرف دیگر برنامه جدی از سوی این کشورها برای تحت الشعاع قرار گرفتن رابطه عمیق سیاسی، امنیتی، دینی و فرهنگی عراق با ایران وجود دارد تا از این طریق نقش و نفوذ ایران را در این کشور کم رنگ کنند.

در راستای نکته شما نهادهای امنیتی عراقی از کشف چند تیم امنیتی بحرینی و اماراتی به منظور جهت دهی به جریان اعتراضات مردمی، تداوم و تشدید آن سخن گفته اند. پیشتر هم دولت بغداد از فعالیت شبکه های رسانه ای عربستانی در عراق جلوگیری کرده اند، اما به نظر می رسد که موج سواری ها روی جریان اعتراضات و برخی تحرکات مشکوک کماکان ادامه دارد. با این تفاسیر آیا دولت عراق و نهادهای امنیتی توانایی مدیریت شرایط را دارند یا خیر؟

همان گونه که اشاره کردید اکنون دست های پشت پرده در به انحراف کشاندن اعتراضات مردمی عراق تا اندازه ای عیان شده است. اگر چه هنوز از میزان و عمق نفوذ و نیز جزئیات طرح ها و برنامه های این دو کشور (بحرین و امارات) و نقش دیگر بازیگران و همچنین سرویس های اطلاعاتی آنان خبری منتشر نشده است، اما با توجه به همین میزان از اخبار منتشر شده این گونه به نظر می رسد که نمی توان تنها به نقش سرویس های امنیتی و اطلاعاتی بحرینی و اماراتی در به آشوب کشاندن عراق و حمله به کنسولگری ایران در کربلا محدود شد. چون یقینا دیگر کشورها به خصوص عربستان و ایالات متحده نیز در این میان نقش کانون و اساسی را بر عهده دارند. اکنون قتل و کشتار برخی از فرماندهان حشد الشعبی و عصائب اهل الحق و نیز پوشیدن لباس نیروهای نظامی و امنیتی ایرانی و آتش گشودن به روی مردم عراق برای بدنام کردن جمهوری اسلامی تنها گوشه ای از برنامه های پیچیده و چند لایه ای است که این روزهای در جریان اعتراضات مردمی عراق صورت گرفته است. اخیرا هم خبرهایی در خصوص توزیع پول نقد میان مردم عراق برای حضور بیشتر و پررنگ تر در خیابان ها مطرح شده؛ همه و همه این مسائل نشان از این دارد که اکنون نیروهای امنیتی و نظامی عراق با یک طرح پیچیده و چند لایه ای مواجه هستند که تنها هدف آن به آشوب کشاندن عراق و حتی شکل گیری جنگ داخلی در این کشور است تا در این صورت اهداف خود را پیاده کنند که یقینا در صدر آن قطع حضور ایران در عراق و در گام بعدی حضور این کشورها به خصوص آمریکایی ها در کنار مرزهای ایران است.

با این تفاسیر عراق تا چه اندازه مستعد ایجاد جنگ داخلی است؟

به هر حال نمی توان این واقعیت را کتمان کرد که عراق کشوری طائفه ای و قومی است که در کنار تعدد مذاهب، کلکسیونی از اقوام و مذاهب را در خود جا داده است که هر کدام از آنها نیز به دلیل برخی اختلافات از گذشته روابط چندان حسنه ای با هم ندارند. لذا هر گونه تحریک و فتنه انگیزی میان این اقوام و مذاهب می تواند آتش جنگ داخلی را شکل دهد، به خصوص که تمامی آنان تا اندازه ای مسلح هستند. اما نکته ای که در این میان وجود دارد این است که اعتراضات مردمی عراق تنها در مناطق و استان های شیعه نشین این کشور روی داده است و در مناطق کرد نشین و اهل سنت اعتراض و درگیری وجود ندارد. لذا نمی توان گفت جنگ داخلی شکل خواهد گرفت. تنها مشکل اکنون به اعترضات استان های شیعه نشین باز می گردد. این نکته نشان می دهد که برنامه ریزی جدی برای ایجاد آشوب در عراق در بستر اعتراضات وجود دارد که هدف غایی آن به نابودی روابط ایران و عراق منتهی می شود. زمانی که دامنه اعتراضات در استان های شیعه نشین به تعرض به کنسولگری ایران در کربلا کشیده می شود باید اذعان کرد که برنامه ریزی دقیقی از حدود یک سال پیش و با خروج آمریکا از برجام صورت گرفته است تا علاوه بر تحریم های ظالمانه ایالات متحده، ایران در خاورمیانه و به خصوص کشورهای مهمی مانند عراق و لبنان نیز محدود شود.   

علیرغم نکات شما بخشی از مردم و جامعه عراق بیم و ترس آن را دارند که به واسطه تداوم و تشدید تنش در مناسبت تهران و واشنگتن عراق به زمین سوخته این تخاصم بدل شود، به ویژه که تنش ایران و عربستان هم مزید بر علت است. این نگرانی به قدری پررنگ است که به طیفی از گروه ها و احزاب عراقی نیز کشیده شده است. آیا این نگرانی عراقی ها می تواند کانون التهابات آتی علیه ایران در عراق باشد؟

خیر چون حدود 65 درصد عراقی ها از نظر بافت جمعیت مذهبی دارای مذهب اهل تشیع هستند که قرابت بیشتری با ایران دارند. لذا اکثریت جامعه عراق خواهان تداوم و حتی گسترش مناسبات با ایران از همه ابعاد سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، مذهبی، فرهنگی و امنیتی هستند. از سوی دیگر میزان وابستگی عراق به انرژی برق و گاز ایران به قدری جدی است که حتی امریکایی ها نیز نتوانسته اند علیرغم چند دوره تحریم, عراق را وادار به تبعیت کامل از تحریم های خود کنند و هر بار دولت بغداد را معاف از تحریم با ایران می کنند. این نشان می دهد که عمق نفوذ ایران و سطح وابستگی عراق تا چه اندازه است. اتفاقا با وجود همین شرایط است که برخی در داخل و خارج عراق سعی دارند تا با برخی اقدامات نظیر تعرض به سفارت و کنسولگری های ما در عراق این گونه وانمود کنند که مردم عراق به خصوص مردم اهل تشیع در این کشور به دنبال قطع نفوذ و حضور ایران در عراق هستند. مضافا اگر به تنش آمریکا و عربستان با ایران نگاه شود خواهید دید که تنها کشوری که همواره خواهان صلح، ثبات، ترقی و پیشرفت در عراق بوده، ایران است. جمهوری اسلامی در طول این سال ها به روشنی اثبات کرده است، نه تنها برای عراق، بلکه برای ثبات در خاورمیانه از هر گونه تلاشی دریغ نمی کند. پس پر واضح است اگر عراق در حال تبدیل شدن به زمین سوخته است، فقط به واسطه تلاش های مزورانه عربستان و آمریکا در عراق است که خوشبختانه با هوشمندی ایران و تلاش های عراقی ها خنثی شده است. 

در کنار عوامل و پارامترهای خارجی در به آشوب کشاندن عراق، آن هم در بستر اعتراضات به حق مردمی در این کشور، برخی از احزاب عراقی با محوریت جریان مقتدی صدر، ائتلاف سائرون و نیز ائتلاف نصر با محوریت حیدر العبادی تلاش های گسترده ای را به نام حمایت از مردم در تدوام اعتراضات داشته و دارند. آیا این احزاب نیز با هماهنگی و حمایت بازیگران خارجی وارد میدان شده اند و یا این که شرایط و اقتضئات بازی این احزاب و شخصیت ها متفاوت از اهداف و نیات بازیگران خارجی است؟

مطمئنا شخصیتی مانند مقتدی صدر اکنون یک بازی دو گانه و چند گانه را در بستر اعتراضات مردمی عراق شروع کرده که در تداوم آشوب ها موثر است. اگر چه جریانی مانند جریان صدر و خود مقتدی صدر در طول این مدت به روشنی ثابت کرده که هیچ گونه ثبات سیاسی، فکری، عملی در خصوص تحولات عراق ندارد، اما وی در بستر شرایط کنونی موج سواری مد نظر را روی جریان اعتراضات مردمی در عراق داشته است. چرا که مقتدی صدر، هم در دولت، هم در پارلمان و هم در میان معترضان حضوری فعال دارد. این نشان می دهد که وی از همه ابعاد در حال تداوم و توسعه نفوذ خود است. از آن طرف صدر گاهی با جمهوری اسلامی ایران همراه و همسو است و گاهی هم از جبهه عربستان سعودی و امارات متحده عربی سر در می آورد. حتی تعجبی نخواهد داشت که فردا اخباری دال بر ارتباط مقتدی صدر با آمریکایی ها مطرح شود. چون وی ثبات سیاسی ندارد و تنها به دنبال قدرت طلبی است. در این راستا سفر مقتدی صدر به ایران در محرم امسال و حضور وی در کنار مقام معظم رهبری این گمانه زنی را در داخل و خارج شکل داد که وی از گذشته خود دست کشیده و اکنون به دنبال ترمیم و تقویت مناسباتش با تهران است، اما اکنون تحرکات وی حکایت از چیزی دیگری دارد. اگر چه تا کنون مقتدی صدر همراهی با جریان های عربستانی و اماراتی در بستر اعتراضات مردمی عراق نداشته و تنها بازی خود را پی گرفته، اما همین دست مواضع وی که به تضعیف دولت عادل عبدالمهدی انجامیده است دست کمی از تلاش های ریاض و ابوظبی در نابودی ملت عراق ندارد.