بازی ترامپ در خلیج فارس
اهداف کره جنوبی از اعزام ناو جنگی به تنگه هرمز چیست؟!
گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی
دیپلماسی ایرانی – بعد از سفر 20 ژوئیه (29 تیر) جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید به کره جنوبی و ژاپن، سئول در نظر دارد تا به زودی ناو جنگی خود را موسوم به "چئونگ‌هائه" که از سال ۲۰۰۹ تا کنون عملیات علیه دزدان دریایی و محافظت از کشتی های کره جنوبی در خلیج عدن و آب‌های بین‌المللی بر عهده دارد را از سومالی به خلیج فارس اعزام کند. اما اقدام کره جنوبی چه تاثیری بر مناسبات تهران - سئول خواهد داشت؟ اساساً وزن نظامی و امنیتی کره جنوبی تا چه اندازه شرایط امنیتی تنگه هرمز را تحت الشعاع قرار خواهد داد؟ دیپلماسی ایرانی برای بررسی مسائل، گفت‌وگویی را با اسماعیل بشری، کارشناس و پژوهشگر مسائل آسیای جنوب شرقی و شبه جزیره صورت داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:
بعد از سفر جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید به کره جنوبی در خصوص درخواست کاخ سفید برای مشارکت این کشور در ائتلاف نظامی - امنیتی در تنگه هرمز به منظور اسکورت کشتی های تجاری و نفتکش ها قرار است سئول ناو جنگی "چئونگ هانه" از تنگه باب المندب را به تنگه هرمز منتقل کند. این اقدام کره‌جنوبی از نگاه شما چه تاثیری بر مناسبات سئول با تهران خواهد داشت؟
این مسئله باید از دو جنبه مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد؛ اول این که تا به اکنون اقدام کره جنوبی در اعزام ناو جنگیش به تنگه هرمز تاثیر چندان مخربی بر روابط این کشور با ایران نداشته است و کماکان روابط به قوت خود ادامه دارد. ولی نکته بسیار مهم به این واقعیت باز می‌گردد که اگر تبعات اقدامات نظامی و امنیتی آمریکا در تنگه هرمز و خلیج فارس دامنه بیشتری پیدا کند یقینا ارتباطات ایران با کره جنوبی و دیگر بازیگران حاضر در این پروسه می‌تواند تحت الشعاع این مسائل قرار گیرد. نکته دوم به امنیت تنگه هرمز و اهمیت آن برای کشورهای آسیای جنوب شرقی، به خصوص کره جنوبی، ژاپن و چین باز می گردد. همان گونه که می دانید خلیج فارس و تنگه هرمز مهمترین آبراه برای انتقال انرژی به این کشورهاست که جزو مهمترین واردکنندگان نفت خام هستند. لذا هرگونه اتفاق مخرب در امنیت این منطقه می‌تواند باعث افزایش قیمت در خرید نفت خام و یا کاهش و قطع صادرات نفت شود و این مسئله به هیچ وجه مورد نظر این کشورها نخواهد بود. از این رو سئول از نگاه خود سعی دارد با شرکت در ائتلاف نظامی و حضور در این دست حرکت ها به منظور افزایش امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس، شرایط را برای تداوم انتقال انرژی از این آبراه مهم فراهم کند تا مشکلی از این بابت برای کره جنوبی در تامین نفت خام و انرژی پیش نیاید.
البته در این میان تنها اقدام ایران در توقیف نفتکش انگلیسی باعث ایجاد نگرانی در کره جنوبی برای تامین انتقال انرژی نشده است. بلکه اتفاقات دیگری مانند انفجار در بندر فجیره و یا حمله به نفتکش ها در دریای عمان دامنه نگرانی ها و تهدیدات امنیتی تنگه هرمز را برای کشورهای آسیای جنوب شرقی افزایش داده است. لذا به همین واسطه این بازیگران آسیای جنوب شرقی سعی دارند با مشارکت در امنیت این منطقه، شرایط را برای تداوم انتقال انرژی فراهم کنند، به خصوص آن که دونالد ترامپ به صراحت عنوان داشته اساساً ایالات متحده آمریکا نیازی به تامین انرژی از تنگه هرمز ندارد و هر کشوری که نیازمند واردات نفت خام از این تنگ است باید در افزایش امنیت آن سهیم باشد. همین دست مواضع سبب شده است که کشورهایی مانند کره جنوبی به سمت حضور در ائتلاف امنیتی - نظامی در تنگه هرمز گرایش پیدا کنند.
با این حال در این میان نباید مسئله را تنها به کره جنوبی محدود کرد چون بسیاری از کشورهایی که به دنبال تامین نفت خود از تنگه هرمز و خلیج فارس هستند ناچار به سمت ایجاد ائتلاف نانوشته در تامین امنیت تنگه هرمز خواهند رفت. البته فعلاً این ائتلاف نانوشته به صورت یک حرکت سیستماتیک وارد فاز عملیاتی نشده است و هر کدام از این بازیگران به صورت داوطلبانه اقدام به اعزام ناو و یا حضور نظامی در تنگه هرمز دارند.
افزون بر تمام این نکات مسئله ای دیگری که باید مدنظر قرار گیرد به این واقعیت باز می‌گردد که سایه سنگین سیاست های کاخ سفید بر همه مناسبات کره جنوبی از اقتصاد تا سیاست، دیپلماسی و دیگر ابعاد به شدت اثرگذار است. از این رو یقینا اکنون کره جنوبی حتی اگر تمایلی هم به حضور در تنگه هرمز نداشته باشد با فشارهای کاخ سفید بعد از سفر جان بولتون مجبور است در این مسیر گام بردارد و یقینا اقدام سئوال در اعزام ناو جنگی به تنگه هرمز به همین واسطه بوده است.
اما چرا ژاپنی که به مانند کره جنوبی تحت تاثیر فشارهای ایالات متحده آمریکا در مسیر سیاست های کاخ سفید گام بر می دارند تا کنون حاضر به حضور در این ائتلاف امنیتی و اعزام ناو به تنگه هرمز نشده است؟
اگرچه ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم تمایلی به اعزام نیروهای نظامی خود به دیگر مناطق خارج از ژاپن نداشته است، اما به مروز زمان و با برخی فشارهای عمدتا از ناحیه آمریکا برخی تحرکات هم برای حضور توکیو در برخی رزمامایش های نظامی در اقیانوس آرام وجود داشته است. ولی به هر حال باید پذیرفت که اساساً ژاپن تمایلی به حضور نیروهای نظامی خود در مناطق دوردست و حساسی مانند خاورمیانه ندارد. با این حال من معتقدم که اگر شرایط کنونی در منطقه خلیج فارس بحرانی تر شود و سیاست های کاخ سفید برای ایجاد ائتلاف امنیتی و نظامی تنگه هرمز به شکل پررنگ‌تری پی گرفته شود، احتمالاً فشار های واشنگتن بر توکیو برای حضور این کشور در ائتلاف مذکور جدی تر خواهد شد. با این اقدام احتمالی ایالات متحده یقیناً ژاپن هم مانند کره جنوبی چاره‌ای جز اعزام نیروی نظامی و ناو جنگی به تنگه هرمز نخواهد داشت؛ حتی اگر اقدام به صورت نمایشی باشد.
به نگرانی بازیگران عمده وارد کننده نفت خام به خصوص کشورهای آسیاری جنوب شرقی در رابطه با امنیت تنگه هرمز و منطقه خلیج فارس و تاثیر آن برای حضور نظامی در جهت افزایش امنیت این آبراه مهم اشاره داشتید. اما به نظر شما حضور نیروهای نظامی این کشورها برای تامین امنیت تنگه هرمز به امنیتی شدن این آبراه مهم و در نتیجه افزایش قیمت جهانی نفت، کاهش صادرات از این منطقه و حتی قطع انتقال انرژی نخواهد انجامید؟
چنانی که در پاسخ سوال پیشین شما هم اشاره کردم شاید در نگاه غائی کره جنوبی و برخی کشورهای وارد کننده نفت خام مانند ژاپن نیز همین مسئله و دیدگاه در خصوص تبعات منفی امنیتی شدن تنگه هرمز بر افزایش قیمت جهانی نفت، کاهش صادرات از این منطقه و حتی قطع انتقال انرژی وجود داشته باشد تنگه هرمز هم این نگاه وجود داشته، اما اکنون این کشورها و بازیگران به دلیل سایه سنگین بازی ایالات متحده آمریکا و فشارهای برخی کشورها مانند کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و اسرائیل ناچار هستند در این ائتلاف نظامی شرکت کنند. لذا حضور ناو جنگی کره جنوبی در تنگه هرمز لزوماً به این معنا نیست که کره ای ها با خواست و میل خود به دنبال تامین امنیت این آبراه هستند و یا اعتقاد به این دارند که حضور آنها باعث افزایش امنیت و تامین انژری مورد نیاز کره جنوبی می شود.
در کنار نکاتی که به آن اشاره شد برخی معتقدند که اساسا توان نظامی کره جنوبی و حتی در آینده ژاپن اساسا تاثیر چندان جدی در مناسبات امنیتی خلیج‌فارس نخواهد داشت؟
من چنین اعتقادی ندارم. به هرحال کره جنوبی کشوری است که در محاصره دریا قرار دارد. لذا نیروی دریایی این کشور بسیار قوی است؛ به گونه ای که اخیرا اخباری دال بر تلاش این کشور برای ساخت ناو هواپیمابر مطرح بوده است. مضافاً اینکه همسایگی کره جنوبی در کنار چین و کره شمالی سبب شده است تا به ناچار این کشور هم به دنبال افزایش توان نظامی خود برای موازنه قوا با پکن و پیونگ یانگ باشد. از این رو ارتش کره جنوبی در طی این سال ها همواره در یک حالت آماده باش قرار داشته اند. همین شرایط باعث شده است که نیروهای نظامی ارتش این کشور نیروهای ورزیده و آماده ای باشند. افزون بر اینها کره جنوبی دارای توان تکنولوژیکی و صنعتی بالایی است و این مسئله می‌تواند به افزایش توانایی نظامی و امنیتی این کشور کمک کند. در کنار آن نباید مشارکت این کره جنوبی با ایالات متحده در خصوص مسائل امنیتی و نظامی، برگزاری رزمایش های جنگی و واردات برخی تجهیزات نظامی از آمریکا را هم نادیده گرفت که قطعاً باعث ارتقاء سطح توانایی نظامی سئول خواهد شد. در کنار آن اگرچه ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم تحت تاثیر برخی مناسبات قرار گرفته است، اما به هر حال ژاپن هم یک کشور پیشرفته ای است که دارای توان نظامی قابل توجه است. اکنون هم کره جنوبی و هم ژاپن دارای توان تولید هواپیمای جنگی هستند.
در کنار این نکات نباید این مسئله مهم را هم از نظر دور داشت که ایالات متحده آمریکا صرفا به دنبال حضور کشورهایی با وزن نظامی بالا نیست، بلکه کاخ سفید تنها خواستار ایجاد یک ائتلاف نظامی – امنیتی جهانی، ولو نمایشی علیه جمهوری اسلامی ایران در تنگه هرمز و خلیج فارس است. لذا هر چه تعداد کشور های حاضر شده در این ائتلاف نظامی بیشتر باشد حتی اگر وزن نظامی و امنیتی بالایی هم نداشته باشند، برای اجرای برنامه ها و اهداف کاخ سفید کفایت می کند. چون واشنگتن به دنبال راه اندازی یک جنگ نظامی با ایران نیست. بلکه دونالد ترامپ فقط می خواهد نمایش یک ائتلاف نظامی علیه تهران داشته باشد که یقینا نشست بحرین نیز با همین متر و معیار برگزار خواهد شد تا آمریکا بتواند در سایه آن بازیگران بیشتری را در راستای این طرح درگیر کند.
نظر شما :