ایران برنامه هسته ای را بدون محدودیت از سر می گیرد؟

دیپلماسی ایرانی: عقب نشینی ایران از محدودیت های تعیین شده در توافق هسته ای این کشور را به یک تهدید فوریتی تبدیل نمی کند، اما می تواند درها را به روی یک مناقشه هسته ای بگشاید چرا که تدابیر اصلی توافق هسته ای سال 2015 ایران موسوم به برجام، دیگر اجرا نمی شوند. فیلیپ گردون، از اعضای ارشد شورای روابط خارجی، این مساله را مورد ارزیابی قرار داده و از اتفاقاتی که در آینده رخ خواهند داد، یک پیش بینی ارائه کرده است.

آیا این آخرین اقدام ایران در اعلام اینکه از محدودیت های غنی سازی اورانیوم تعیین شده در توافق هسته ای فراتر می رود، به معنای این است که توافق عملا از بین رفته؟

از نظر عملی برجام دست کم در حال حاضر نابود شده است. ایالات متحده از این توافق عقب نشینی کرده و از طریق اعمال تحریم های ثانویه در ارتباط با دیگر کشورهایی که با ایران تجارت می کنند، مانع از تعهد عملی دیگر امضا کنندگان توافق به آن شده است. و حالا هم ایران اعلام کرده که دیگر به برخی از تدابیر و مقررات تعیین شده در توافق پایبند نمی ماند. ممکن است دیر یا زود هر دو طرف مجددا به توافق بازگردند، اما در حال حاضر تدابیر اصلی تعیین شده در برجام که همان لغو تحریم بین المللی در برابر محدودیت هسته ای ایران است، دیگر اجرا نمی شود.

اتحادیه اروپا در واکنش به این مساله تحریم ها را تسهیل یا تشدید خواهد کرد؟

اکنون که ایران دیگر به برخی از تدابیر تعیین شده در توافق عمل نمی کند، گمانه زنی های زیادی درباره اینکه اروپایی ها از بازگشت مجدد تحریم های سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا حمایت خواهند کرد یا خیر، وجود دارد. اگرچه اروپایی ها پذیرفته اند که ایران توافق را نقض کرده است، اما فعلا تمایلی به از سر گیری تحریم ها ندارند بعضا به این دلیل که ایالات متحده را به دلیل نقض توافق مقصر می دانند. یک دلیل دیگرش هم این است که تحریم ها سبب خواهند شد که ایران به طور کامل از توافق خارج شد و این نتیجه ای است که آنها ترجیح می دهند مانع از وقوعش شوند. با این حال، مساله خیلی کم اهمیت تر از آن خواهد بود که به نظر می رسد چرا که اروپایی ها در حال حاضر با تحریم های ثانویه آمریکا همکاری می کنند. برای نمونه، اعمال تحریم های جدید نفتی از سوی اتحادیه اروپا زمانی اهمیت داشت که اروپایی ها هنوز نفت ایران را خریداری می کردند؛ اما اکنون که تحریم های ایالات متحده مانع از این اتفاقی می شود، چنین تحریم هایی هم اهمیت چندانی ندارد.

چقدر طول می کشد تا ایران به توانایی ساخت سلاح هسته ای دست یابد؟

زمانی که برجام به امضا رسید، باور عمومی این بود که ایران تنها چند ماه با توانایی انباشت مواد کافی برای ساخت سلاح هسته ای فاصله دارد. با اجرای توافق هسته ای تخمین بازه زمانی دست یابی ایران به قابلیت ساخت سلاح به بیش از یک سال افزایش یافت. نقض محدودیت های هسته ای توسط ایران با افزایش ذخایر اورانیوم با غنای پایین و افزایش سطح غنی سازی، در این بازه زمانی تغییر شدیدی ایجاد نمی کند، اما به مرور زمان می تواند در این مساله تاثیرگذار باشد. ایران حتی با در اختیار داشتن مواد کافی برای ساخت بکم، باز هم باید اطلاعات و مهارت کافی در ساخت تسلیحات هسته ای که فرآیندی پیچیده متشکل از دستیابی به قابلیت منفجر کردن مواد و جا به جایی یک بمب هسته ایست، دست یابد. بیشتر کارشناسان معتقدند که ایران فعالیت ها در این زمینه را بیش از یک دهه پیش متوقف کرده است. اهمیت گام برداشتن ایران در نقض این مفاد از توافق در این نیست که ایران را به قابلیت ساخت سلاح نزدیک می کند، بلکه در این است که نابودی توافق درها را به روی ایران برای قدم برداشتن در این راه می گشاید.

چشم انداز دیپلماسی بین ایالات متحده و ایران چگونه است؟

هر دو طرف می خواهند از یک درگیری نظامی اجتناب کنند، اما این به این معنی نیست که بازگشت به دیپلماسی آسان خواهد بود. دولت ترامپ گفته است که یک توافق هسته ای جدید و بهتر می خواهد، اما شرایطی را از جمله کنار گذاشتن کامل برنامه غنی سازی، محدود سازی قابلیت های موشک های بالستیک و تغییر شدید رفتاری در خاورمیانه، تعیین کرده است که قبول آنها از سوی ایران بعید به نظر می رسد. دولت ترامپ در حال حاضر با قطع صادرات نفتی ایران، این کشور را در تله انداخته است. اما ایالات متحده خودش هم در این تله گرفتار شده است. اگر ایران همچنان به گسترش برنامه هسته ای خود ادامه دهد و در عین حال از پذیرش درخواست های دولت ترامپ سر باز بزند یا حتی درخواست آن برای مذاکره را نپذیرد، آنگاه ایالات متحده دو را بیشتر پیش رو نخواهد داشت: اینکه قابلیت های ساخت سلاح هسته ای ایران را بپذیرد یا اینکه از نیروی نظامی برای متوقف کردن این کشور استفاده کند.

منبع: شورای روابط خارجی / مترجم: طلا تسلیمی