ترامپ نمی داند چه می کند

نویسنده: جرت بلانک (از اعضای ارشد برنامه استراتژی و جغرافیای سیاسی در کارنگی اهدا برای صلح بین المللی)

دیپلماسی ایرانی: دولت دونالد ترامپ در چند روز گذشته از برنامه خود برای اعمال تحریم های جدیدی خبر داده که رهبر معظم ایران، شماری از فرماندهان نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه را هدف می گیرند و به گفته کارشناسان تحریم، بیشتر ماهیت نمادین دارند تا عملی. این لزوما اتفاق بدی نیست. حرکات نمادین در امور بین المللی به ویژه میان کشورهایی مانند ایران ایالات متحده که روابط دیپلماتیک ندارند و مجبورند از دیگر راه ها برای برقراری ارتباط استفاده کنند، کاربرد زیادی دارد. استفاده از واسطه ها یک گزینه است و تدابیر نمادین یک گزینه دیگر. مشکل این تحریم های جدید نمادین بودن آنها نیست، بلکه پیامی است که می رسانند: ایران و همه جهان می توانند ببینند که این تحریم ها احمقانه و خطرناک هستند و هیچ تاثیری در پیشبرد منافع ایالات متحده نخواهند داشت.

دولت ترامپ این هفته سه پیام به ایران رساند:

اولی با هدف گرفتن رهبر معظم ایران بود که نشان می داد ترامپ به دنبال تغییر نظام در ایران است. آیت الله علی خامه ای مهم ترین و نمادین ترین وجهه در رهبری جمهوری اسلامی را دارد و ایدئولوژی نظام انقلاب اسلامی بر او استوار است. ترامپ می گوید به دنبال تغییر نظام در ایران نیست و بارها به طور ضمنی این پیام را رسانده که اگر تهران نشستی که او به شدت خواستار آن است را بپذیرد، عقب نشینی خواهد کرد. اما سیاست گذاری او را به سختی می تواند به عنوان اقدامی غیر از تلاش برای تغییر نظام درک کرد. ترامپ بارها تلاش کرد تا چنین ترسی را از طریق اظهارات شدیدالحن ایجاد کند و شکست خورد و حالا هم شدیدترین حملات به چهره اصلی نظام ایران هیچ تاثیری در موفقیت ترامپ نخواهد داشت.

دومی این است که این تحریم های جدید به ایران و باقی جهان نشان داد که ایالات متحده تدابیر تاثیرگذار اقتصادی ندارد و از نبود ابزارهای جدید رنج می برد. فروش نفت ایران از حدود 2.5 میلیون بشکه در روز قبل از تحریم ها اکنون به حدود 300 هزار بشکه کاهش یافته و اقتصاد این کشور به شدت آسیب دیده و می توان گفت که ایالات متحده در قطع دسترسی ایران به تجارت جهانی موفق عمل کرده است. شاید واشنگتن هنوز چند حرکت دیگر داشته باشد، اما درباره کمپین اعمال فشار حداکثری علیه تهران مساله بیشتر حفظ درد اقتصادی تحمیل شده است و نه افزایش آن. از این رو، پیام حقیقی که تحریم های جدید به ایران می فرستند این است که دولت ترامپ نه تنها این واقعیت را به درستی درک نکرده، بلکه نتوانسته گزینه تاثیرگذارتری بیابد. اظهارات ضد و نقیض دولت و وزارت خزانه داری درباره تحریم ها به عنوان اقدامی از پیش برنامه ریزی شده در ادامه تحریم های قبلی یا واکنش به هدف گرفته شدن هواپیمای بدون سرنشین آمریکا توسط ایران هم هست. نمی توان تحریم ها را چیزی غیر از یک اقدام تلافی جویانه دانست و این یعنی در صورتی که ترامپ بخواهد به تحریک های احتمالی بعدی ایران پاسخ دهد، گزینه ای غیر از اقدام نظامی برایش باقی نمانده است. نتیجه، افزایش تنش ها بدون هیچگونه دستاورد استراتژیک بوده که ایالات متحده را به دلیل کمبود ایده های بهتر، به سمت درگیری نظامی پیش می برد.

سومین پیام این تحریم ها این است که آمریکا مذاکره نمی خواهد. دولت ترامپ به دلایلی اعلام کرد که در نظر دارد تحریم هایی را علیه محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران اعمال کند، اما هنوز چنین کاری نکرده و این عجیب است. اگر وزارت خزانه داری آمریکا باور داشته که ظریف در خارج از ایران دارایی دارد، در عمل به او فرصت داده تا آن را جا به جا کند. مخالفان سرسخت ایران در واشنگتن ظریف را یک نماینده قابل احترام از سوی نظامی سرکش می دانند. مساله اینجاست که اگر مبنا مذاکره باشد، طرف مقابل به نماینده نیاز دارد و تحریم ظریف کشاندن ایران را به پای میز مذاکره دشوار می کند. به علاوه، تحریم ظریف برای آمریکا نتیجه منفی خواهد داشت چراکه اروپایی ها و آسیایی ها با خوشحالی با او دیدار می کنند و احتمالا در مواجهه با تحریم های آمریکا درصدد تسهیل شرایط برای او برخواهند آمد. هر جلسه با ظریف به معنای انزوای بیشتر آمریکا خواهد بود.

این سوال پیش می آید که ترامپ واقعا چه می خواهد؟ او می گوید به دنبال مذاکره است؛ اما اگر واقعا چنین چیزی می خواهد، رویکرد گمراه کننده ای در پیش گرفته است و نمی تواند با ادامه رژیم تحریم ها که تصدیق نگرانی ایران درباره نیت ایالات متحده هستند، به چنین هدفی دست یابد. اگر واشنگتن درباره مذاکره با تهران جدی است، باید یک سری پیام های کاملا متفاوتی ارسال کند که بدون هیچ ابهامی، نشان دهنده تلاش ها برای تسهیل تنش ها باشند. گزینه ها برای واشنگتن در این زمینه محدود نیستند و تنها مشکل درباره آنها این است که ترامپ متحمل سخره ای عمومی خواهد شد که احتمالا تحمل آن برایش دشوار خواهد بود. ترامپ و دولت او در بیشتر زمینه های داخلی و خارجی متناقض عمل می کنند. از این رو، جای تعجب ندارد که ناتوانی آنها در دستیابی به اجماع به اقدامات نمادین اشتباهی یا ارسال پیام های متناقض منجر شود. اما این پیام ها مهم هستند و پیام هایی که دولت ترامپ ارسال می کند، مذاکره با تهران را دشوار و دشوارتر می کند و در مقابل، احتمال یک انتخاب اشتباه دیگر در خاورمیانه را افزایش می دهند.

منبع: پولیتیکو مگزین / مترجم: طلا تسلیمی