آیا ترامپ با تحریم سپاه به دنبال مذاکره با تهران است؟!

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی – دیروز (دوشنبه) کاخ سفید در بیانیه ای به نقل از دونالد ترامپ، رئیس جمهور این کشور از تصمیم دولت خود برای قرار دادن سپاه پاسداران و نیروهای قدس در چارچوب یک سازمانی تروریستی خارجی (FTO)، ذیل ماده 219 قانون تابعیت و مهاجرت خبر داد که با واکنش محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه مواجه شد با ارسال نامه ای خطاب به حسن روحانی، رئیس شورای عالی امنیت ملی، بر اساس قانون مقابله با نقض حقوق بشر و اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه، مصوب مجلس شورای اسلامی، پیشنهاد کرد شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیروهای نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا موسوم به سنتکام را در فهرست گروه‌های تروریستی از نظر جمهوری اسلامی ایران قرار دهد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی تاثیرات این مسئله بر مناسبات منطقه ای و نیز بررسی اقتضائات تنش تهران - واشنگتن بعد از این واکنش ها، گفت و گویی را با احمد بخشایش اردستانی، دکترای علوم سیاسی دانشگاه "نیو ساوت ولز" استرالیا، نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و کارشناس مسائل بین الملل و پژوهشگر حوزه امنیت صورت داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

کاخ سفید دیروز (دوشنبه) در بیانیه‌ای رسماً برنامه دولت خود را برای اضافه کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فهرست سازمان‌های اصطلاحاً تروریستی خود اعلام کرد. از نگاه شما اهداف و دلایل کاخ سفید برای انجام این اقدام چیست؟

دلایل آن کاملاً روشن است و می‌توان آن را در چند بخش عمده دید؛ دلیل اول این اقدام به نگاه حمایتی دونالد ترامپ از رژیم صهیونیستی و به خصوص بنیامین نتانیاهو در شرایط حساس کنونی انتخابات پارلمانی سرزمین های اشغالی باز می گردد. چنان که در دو سال گذشته کاخ سفید با به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رسمی اسرائیل و به موازاتش انتقال سفارت به قدس اشغالی و نیز به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان سعی کرد حمایت های گسترده ای از بنیامین نتانیاهو داشته باشد، این بار هم با تروریستی قلمداد کردن سپاه پاسداران در تلاش است تا حمایت های گسترده تری از رژیم صهیونیستی به عمل آورد. پس این یک هدیه بسیار بزرگ از جانب ترامپ به صهیونیست ها بوده، چرا که بی شک سپاه مهم ترین نیرو در برابر اشغالگری صهیونیست ها و تمام برنامه ها و طرح های شوم ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه است. 
نکته بعدی به تضعیف روحیه مسئولین و مردم ایران باز می‌گردد. دونالد ترامپ با این اقدام دیروز خود سعی کرده است نمایشی از فشارهای مجدد را به منظور در هم شکستن روحی در ایران به وجود آورد، در حالی که واقعیت ها نشان می داد دیگر وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا هیچ تحریمی نیست که در مورد ایران اعمال نکرده باشد. لذا تحریم سپاه بیشتر یک موضع پوچ و توخالی است که اساسا محلی از اعراب ندارد. اما نکته بسیار مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد به این واقعیت باز می‌گردد که به نظر من دونالد ترامپ سعی کرده است با افزایش فشارها در راستای تروریستی قلمداد کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تنش را به اوج برساند که یا ایران به تغییر رفتار دست بزند و یا این که پای میز مذاکره حاضر شود. به عبارت دیگر من بر این باورم که اقدام دیروز آمریکا برای ایجاد شرایطی است که با ایران مذاکره کند.

واکنش کنگره ایالات متحده آمریکا نسبت به این اقدام دولت ترامپ را چگونه ارزیابی می کنید؛ آیا کنگره با این دستور کاخ سفید همراهی خواهد کرد؟

در اینجا باید واکنش نمایندگان مجلس و سنای ایالات متحده آمریکا را در دو بعد دید؛ از یک بعد طبق مواضعی که از دیروز تا به اکنون از برخی نمایندگان به صورت فردی دیده شده است، اکثریت آنها با این اقدام موافق هستند و از آن حمایت کردند و هیچ اختلافی هم بین نمایندگان دموکرات و جمهوریخواه در این خصوص وجود ندارد. اما در بعد رسمی و قانون گذاری من بعید می‌دانم که کنگره با این اقدام و دستور ترامپ همراهی کند، چون اگر این مسئله با حمایت کنگره به صورت یک قانون درآید، دست دولت های بعدی را برای مذاکره با جمهوری اسلامی ایران خواهد بست و این چیزی نیست که ساختار سیاسی واشنگتن به دنبال آن باشد.

در صورت عملیاتی شدن این برنامه آمریکا چه تاثیری بر حضور این نهاد در مناطق برون مرزی خواهد داشت؟

این مسئله هیچ تأثیر خاصی بر فعالیت های درونی و برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نخواهد داشت، چون گفتم اساسا هیچ تحریمی وجود ندارد که وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا در تقریباً یک سال گذشته علیه ایران اعمال نکرده باشد و تمام اتفاقاتی که از دیروز روی داده یک شانتاژ سیاسی و عملیات روانی به منظور متزلزل کردن شرایط داخلی ایران است. مضافا این که فعالیت‌های سپاه اکنون در حوزه برون مرزی توسط نیروهای همسو با آن در محور مقاومت انجام می شود. به عبارت دیگر سپاه پاسداران چه رسما حضور در منطقه را داشته باشد یا نداشته باشد، شرایط و برنامه‌های آن به صورت مداوم و جدی پیگیری خواهد شد. ما در همین چند ساعت شاهد بودیم که بیانیه‌های رسمی از طرف نیروهای مقاومت فلسطینی، حزب الله لبنان، حشد الشعبی عراق و دیگر نیروهای محور مقاومت در منطقه مبنی بر حمایت کامل از سپاه پاسداران و محکومیت شدید اقدام به شدت احمقانه دونالد ترامپ هستیم.

با این وصف میزان همراهی و حمایت کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای از این اقدام ایالات متحده آمریکا تا چه اندازه خواهد بود؟

در این راستا باید متناسب با هر منطقه، شرایط را سنجید. به نظر من کشورهای اروپایی که با این تصمیم ترامپ مخالفت جدی را نخواهند داشت، یا حداقل در برابر آن سکوت خواهند کرد. اما به باور من کانون اصلی تصمیم دیروز دونالد ترامپ برای تروریستی قلمداد کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، منطقه خاورمیانه و کاهش نفوذ آن در غرب آسیا است. در این راستا باید کشورهای این منطقه را به چند دسته تقسیم کرد؛ ابتدا به ساکن کشورهایی مانند لبنان، یمن، فلسطین، سوریه و عراق کشورهایی نیستند که بخواهند با این تصمیم همراهی خود را داشته باشند. دسته دوم به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی، امارات متحده، بحرین، کویت و عمان باز می گردد که با این سیاست کاخ سفید همراهی خواهند کرد و دسته سوم نیز کشورهایی هستند که سیاست بی طرفی را پیشه خواهند کرد. اما در کل به نظر من شرایط به گونه‌ای پیش خواهد رفت که اگر دونالد ترامپ بخواهد این اقدام خود را عملیاتی کند که بعید می دانم، آن گاه مجبور خواهد شد به صورت تک تک با تمام کشور ها مذاکره کند تا در خصوص محدود کردن مناسبات خود با ایران و سپاه پاسداران اقداماتی را انجام دهند.

نکته مهمتر به واکنش جمهوری اسلامی ایران و بیانیه دیروز شورای عالی امنیت ملی باز می گردد. در سایه تروریستی تلقی کردن نیروهای نظامی ایالات متحده آمریکا و حامی خواندن دولت این کشور از تروریسم از جانب جمهوری اسلامی ایران، اقتضائات تنش تهران - واشنگتن چه سمت و سویی پیدا خواهد کرد؟ آیا می توان ذیل این دست تنش ها احتمال درگیری نظامی را مطرح کرد؟

در خصوص تنش نظامی آمریکا باید گفت که علی رغم تمام مواضع و فشارهایی که سران آمریکایی علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده اند، به دنبال تنش نظامی با ایران نبوده و نخواهند بود. این مسئله و سیاست عدم تنش نظامی با ایران در دوره دونالد ترامپ به شکل پررنگ‌تری مطرح است. علی‌رغم این که کسانی مانند جان بولتون و مایک پمپئو هر از گاهی تهدیداتی را مطرح می‌کنند، اما یقیناً آن چه در سایه تحریم سپاه پاسداران  مدنظر ایالات متحده آمریکا و به خصوص دونالد ترامپ بوده، ایجاد شرایطی است که بتوان از درون آن فشارها را به منظور مذاکره با ایران افزایش داد و گرنه اساسا مسئله تنش نظامی چیزی نیست که در واقعیت روی دهد. 
در رابطه با اقدام شورای عالی امنیت ملی که به نظر من واکنش بسیار به جا و درستی بود باید عرض کرد که این اقدام سبب شده است تا شرایط برای تغییر نگاه در افکار عمومی داخلی و بین المللی به وجود آید. اگر چه ایالات متحده سال ها است که خود را ابرقدرت جهان می داند و نیروهای نظامی اش را قدرتمند ترین ارتش جهان قلمداد می‌کند، اما با اقدام دیروز شورای عالی امنیت ملی افکار عمومی این واقعیت را پذیرفته که اقتدار درونی جمهوری اسلامی ایران تا حدی است که می تواند در برابر این ارتش قدرتمند مقابله به مثل خود را انجام دهد.