آغاز به کار قریب الوقوع «اس پی وی» واشنگتن را به دردسرهای جدی می اندازد

نویسنده: جارت بلانش

دیپلماسی ایرانی: سیاست رئیس جمهوری دونالد ترامپ در قبال ایران بی محابا بوده و نه تنها به صورت محرکی برای بازگشت ایران به برنامه هسته ای عمل کرده، بلکه اعتبار ایالات متحده برای معامله بر سر مسائل مورد مناقشه را زیر سوال برده است. اما بیشتر از این جهت بی محابا و غیر حساب شده بوده که به روابط آمریکا با متحدان و شرکایش و به ویژه به نقش ایالات متحده در نظام مالی جهانی آسیب رسانده است. ایران ممکن است برای آمریکا یک مشکل به شمار رود، اما آن قدری نبوده که آمریکا مزایای اقتصادی و سیاسی ناشی از فعالیت به عنوان بانکدار جهانی را بر سر آن قمار کند.

اما دولت اکنون فرصتی برای کاهش مخاطرات برای دستیابی مجدد به محوریت مالی دارد که شاید حتی بتوان گفت تنها فرصت باقی مانده برای آن است.

اتحادیه اروپا به ایجاد یک مکانیزم جدید مالی برای تسهیل تجارت با ایران به رغم تشدید تحریم های ایالات متحده، نزدیک تر شده است. اتحادیه اروپا احتمالا این ماه اعلامیه هایی را در این زمینه به مناسبت سومین سالگرد حصول توافق هسته ای منتشر خواهد کرد.

این یک مخاطره شدید برای سلطه مالی ایالات متحده در میان مدت و بلندمدت به شمار می رود. چنین اقدامی امکان توسعه یک زیرساخت بانکی مستقل از آمریکا را برای اروپا فراهم می آورد و تهدیدی برای نفوذی است که ایالات متحده تاکنون به عنوان پشتوانه عملیات بانکی جهانی از آن بهره می برده. اگر دولت ترامپ این خطر را درک کند و درصدد واکنش به آن برآید، هنوز این امکان را دارد که با کمترین تغییرات در رویکرد «اعمال فشار حداکثری» علیه ایران، این خطر را کاهش دهد.

اقدام فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اعلام این مکانیسم مالی موسوم به «ابزار هدف ویژه/ اس پی وی»، مهمترین اتفاقی بود که در ماه سپتامبر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد رخ داد؛ اگرچه خنده و تمسخر ترامپ توسط رهبران جهانی زمانی که دم از دستاوردهای بی سابقه دولت خود می زد نیز به همان اندازه در خاطرها مانده است.

موگرینی در آن زمان جزئیات زیادی درباره «اس پی وی» ارائه نکرد، اما ابعاد آن اکنون در حال مشخص شدن است. کشورهای اروپایی از موسسات مالی دولتی برای تامین اعتبار مبادلات با ایران از طریق انتقال های چندگانه استفاده می کنند تا بدین ترتیب ارتباطات با نظام بانکداری را که به شدت از تحریم های ثانویه آمریکا علیه ایران وحشت زده است، به حداقل برسانند. فرانسه و آلمان احتمالا رهبری امور را به دست خواهند گرفت و نه یک کشور کوچک تر با سابقه روابط تجاری با ایران همچون اتریش. «اس پی وی» احتمالا در حوالی سومین سالگرد اجرای توافق هسته ای، عملی خواهد شد. در اساس، اتحادیه اروپا یک «شبه بانک» برای مدیریت مبادلات با ایران تاسیس خواهد کرد. از آنجایی که این شبه بانک با دولت های اصلی متحد آمریکا در ارتباط است، واشنگتن نمی تواند بدون مخاطره ایجاد آشفتگی های سیاسی و یک رکود جهانی دیگر، آن را تحریم کند.

آشکار است که ایجاد «اس پی وی» دشواری های خاص خود را داشته است. اتحادیه اروپا و اعضای آن هر روز در جهت انجام این نوع مهندسی های مالی اقدام نمی کنند. نظام مالی اروپا آنقدر با نظام مالی آمریکا ارتباط نزدیکی دارد که یافتن افراد یا نهادهایی که حاضر باشند مخاطره قرارگیری در معرض تحریم های آمریکا را به جان بخرند، بسیار دشوار است. اما این مساله که اتحادیه اروپا در جهت ایجاد «اس پی وی» اقدام کرده نشان می دهد که مقامات این بلوک خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران را نشانه ای از نوعی بی ثباتی، غیر قابل پیش بینی بودن و نادیده گرفتن منافع متحدان در آمریکا می دانند و این مساله سرنوشت دلار به عنوان ارز جهانی را تغییر خواهد داد.

«اس پی وی» قرار است در ابتدای امر نه برای دور زدن تحریم های آمریکا، که به عنوان تسهیل کننده مبادلات تحریم نشده، عمل کند. حتی اروپا با چنین رویکردی فشارها بر ایالات متحده را برای ایجاد کانال های واقع گرایانه برای تجارت اقلام بشردوستانه با ایران کاهش می دهد. «اس پی وی» محدود می تواند برخی از تاثیرات منفی تحریم ها را کاهش دهد؛ اما اتکا به ابزار ویژه مالی اروپا برای تجارت اقلام بشردوستانه اقدام اشتباهی خواهد بود. «اس پی وی» برای ایران از نظر اقتصادی اهمیت زیادی ندارد، اما از نظر سیاسی بسیار مهم است و این اصلا برای آمریکا خوب نیست که دولت ها و شرکت های اروپایی در روابط خود با ایالات متحده تردید کنند. «اس پی وی» ایجاد شده برای ایران به دست اندرکاران آن درسی می دهد که می توانند در آینده برای نمونه در ارتباط با شرکای تجاری غیر اروپایی همچون چین، از آن استفاده کنند. هرچه مبادلات بیشتر شود، تجربه و مهارت مقامات اروپایی هم در استقلال از ایالات متحده بیشتر می شود.

تصور اینکه پایان کار چگونه خواهد بود، چندان دشوار نیست. ایالات متحده روسیه را بدون مشورت با اروپا تحریم کرده است و هم ترامپ و هم هر دو حزب در کنگره آمریکا اشاراتی به احتمال تحت فشار گذاشتن اروپایی ها بر سر پروژه هایی همچون «نورد استریم» داشته اند. طولی نمی کشد که اروپایی ها به استفاده از «اس پی وی» برای استقلال کامل از ایالات متحده مبادرت کنند.

منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی