امریکایی ها اشتباه می کنند، با تحریم ایران تغییر نمی کند

نویسندگان: هنری فارل و آبراهام نیومن

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده از جمهوری خواهان در کنگره به دلیل خودنمایی با درخواست تحریم های شدیدتر علیه ایران، انتقاد کرد. این هفته، او هم به همان خودنمایان پیوست و اعلام کرد دولت ترامپ در ادامه کمپین اعمال فشار حداکثری علیه ایران، پس از پایان معافیت مشتریان نفتی این کشور از تحریم ها دیگر استثنایی قائل نخواهد شد.

این می تواند عواقب شدیدی برای بازار جهانی نفت داشته باشد. اما عواقب شدیدتر آن برای قدرت ایالات متحده خواهد بود. یکجانبه گرایان در دولت ترامپ به علاوه حمایت کنندگان آن در کنگره و گروه های لابی گری ضد ایرانی همچون بنیاد دفاع از دموکراسی ها تصور می کنند می توانند از تحریم ها به عنوان ابزاری برای تغییر نظام استفاده کنند. اما اشتباه می کنند. تلاش های فزاینده و نومیدانه ایالات متحده برای تشدید فشار تحریم ها احتمالا تاثیر عکس خواهد داشت و تنها به سخت تر شدن موضع نظام ایران منجر می شود و متحدان و رقیبان ایالات متحده را به یک اندازه از نظام مالی جهانی تحت تسلط آن دور می کند.

یکجانبه گرایان حامی تحریم در دولت ایالات متحده یک اشتباه اساسی درباره ماهیت قدرت مالی این کشور مرتکب شده اند. نفوذ ایالات متحده محصول مستقیم قدرت نظامی یا حتی اقتصاد داخلی بزرگ آن نیست. بلکه یک محصول جانبی توپوگرافی منحصر به فرد جهانی شدن است؛ نظامی از شبکه ها که امکان انتقال های مالی جهانی و تجارت را فراهم می آورد. این شبکه ها در نتیجه برنامه ریزی های یک ذهن برتر تشکیل نشده اند، بلکه نتیجه روند کنترل نشده و غیرمتمرکز سازگاری با فرصت های جدید جهانی شدن ایجاد شده اند.

ایالات متحده برای کنترل عناصر کلیدی این شبکه ها سامانه وصول دلار و نظام پیام رسانی مالی سوئیفت در جایگاه مناسبی بوده است. همین مساله این امکان را برای آن فراهم آورده تا نهادهای مالی خارجی و شرکت ها را به استفاده از ابزارهای قدرت ایالات متحده تحت فشار بگذارد: هیچ بانک بین المللی نمی خواهد با قطع دسترسی خود از وصول به دلار مواجه شود و انجام مبادلات مالی جهانی هم بدون سوئیفت تقریبا غیرممکن است.

این شرایط این امکان را برای ایالات متحده فراهم آورده تا با حمایت متحدان اروپایی خود کشورهایی مانند کره شمالی را مجازات یا دسترسی ایران را به نظام مالی جهانی قطع کند. بدین ترتیب، شبکه مالی جهانی به یک تشدید کننده قدرت برای ایالات متحده تبدیل شده است. حدود یک دهه یا بیشتر است که به نظر می رسد ایالات متحده حقه ای عجیب برای دستیابی به هژمونی مالی جهانی یافته که بیشتر هزینه های آن را  بانک ها و کسب و کارهای خارجی متحمل می شوند.

اکنون، به نظر می رسد که ایالات متحده می خواهد از این ترفند در مقیاس بزرگتری استفاده کند. پومپئو اعلام کرد که دولتش به دنبال به صفر رساندن صادرات ایران است. احتمالا کنترل کل بازارهای جهانی نفت برای یک کشور غیرممکن است، اما ایالات متحده می تواند نهادهایی که شرایط پرداخت برای نفت ایران را مهیا می کنند، یا شرکت های حمل و نقل، یا بیمه کنندگان را هدف قرار دهد. حتی در مواردی که شرکتی مستقیم تحت تاثیر نهادهای مالی ایالات متحده نباشد، می تواند به دلیل مشارکت در معاملات با ایران منزوی شود، چراکه شرکت های معامله کننده با آن نیز در معرض تحریم قرار می گیرند.

مشکل این ترفندهای عجیب این است که آنها برای مدتی به خوبی جواب می دهند و بعد، بی تاثیر می شوند. دلایل زیادی وجود دارد که نشان می دهد ایالات متحده روی قدرت خود بیش از اندازه حساب می کند. هیچ قانونی وجود ندارد که استفاده از شبکه های مالی جهانی تحت سلطه آمریکا برای تجارت را الزامی کند. زمانی که مخاطره سیاسی استفاده از این شبکه ها افزایش می یابد، جاذبه های آنها به طرز چشمگیری کاهش می یابد.

معلوم نیست که ایالات متحده نفوذ لازم برای عمل به تهدیدهایش را داشته باشد. معاف شدگان از تحریم های ایران، چین و هند، و همچنین یونان، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه بوده اند. چین به طور خاص، کمتر از سایر اقتصادهای بزرگ با نظام مالی جهانی در ارتباط است و از این رو، کمتر تحت فشار قرار می گیرد و احتمالا بیشترین واکنش را نشان می دهد. دولت ترامپ همین حالا هم در جنگ تحریمی بر سر شرکت مخابراتی چینی «زد تی ای» عقب افتاده و در یک مناقشه تحریمی پیچیده سیاسی با «هواوی» درگیر است. اقدام گسترده علیه واردکنندگان انرژی در چین یا بانک های این کشور می تواند به تشدید تنش ها بین دو کشور و اقدامات تلافی جویانه بینجامد.

تلاش برای مجازات بانک های اروپایی که بسیاری از معاملات شرکت های چینی از طریق آنها انجام می شود نیز به همان اندازه خطرناک خواهد بود. حتی پیش از این آخرین اقدام واشنگتن، پایتخت های اروپایی درصدد کشف راه هایی برای فرار از قدرت اقتصادی ایالات متحده برآمده بودند. در مهم ترین اتفاق، آلمان، فرانسه و بریتانیا اعلام کردند که ابزاری خاص را تحت عنوان «ابزاری در حمایت از مبادلات تجاری/اینستکس» ایجاد می کنند که امکان انجام مبادلات مالی با ایران بدون دلار آمریکا یا شبکه های مالی تحت تسلط آن را فراهم می آورد.

بعید است که رنمینبی (یوان) یا یورو به زودی جای دلار را در ذخایر ارزی جهانی بگیرند، اما همه اقداماتی که در جهت این کار انجام می شود به مرور زمان کنترل بر نظام مالی جهانی را که مقامات ایالات متحده به آن برای اعمال تحریم ها نیاز دارند، از بین می برد. واشنگتن تهدید کرده در صورت اقدام اروپایی ها در پیشبرد اینستکس، از تحریم ها برای به زانو درآوردن آنها استفاده می کند. اما عمل به چنین تهدیدی اروپایی ها را نمی ترساند، بلکه به قیمت اتحاد دیرینه آنها تمام می شود.

جدای از ایجاد فاصله با متحدان، ایالات متحده انگیزه های بازیگران خصوصی را نیز تغییر داده است. اگرچه دلار به این زودی ها با یک ارز دیگر جایگزین نمی شود، اما احساس راحتی فزاینده ای در استفاده از دیگر ارزها در برخی مبادلات خاص برای دور زدن تحریم های ایالات متحده در بازارهای جهانی مشاهده می شود. نهادهای مالی خصوصی در همین روند یافتن روش هایی برای دور زدن نظام مالی تحت رهبری ایالات متحده، به مرور زمان از حمایت از قدرت مالی ایالات متحده هم دست می کشند.

ایالات متحده برای سال های طولانی از ایجاد رعب و وحشت سود برد، اما این رعب و وحشت در کل تاثیرگذاری تحریم ها را کاهش داد، چرا که سبب شد تجارت ها از بازی مطابق قوانین ایالات متحده دست بکشند. اگر واشنگتن به همین مسیر کنونی ادامه دهد، ترس نتیجه دیگری در پی خواهد داشت و به جای اینکه تجارت ها را به تلاش برای ارتباط حداقلی با اهداف تحریمی ایالات متحده ترغیب کند، آنها را به کاهش ارتباطشان با نظام مالی جهانی تحت کنترل ایالات متحده وا خواهد داشت. آنها در صدد یافتن راه حل هایی بر خواهند آمد و این راه حل ها می توانند به مرور زمان به تجمع در یک نظام جایگزین موثر منجر شوند. توافق های مالی مانند سوئیفت یا وصول دلاری پاسخ به مشوق ها و فرصت ها در روند جهانی شدن هستند. اما اکنون یکجانبه گرایی ایالات متحده سبب شده این انگیزه ها و فرصت ها به شیوه های غیر قابل پیش بینی تغییر کنند.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی