آخرین مدل آیفون در تهران پیدا می شود، اما داروهای اروپایی خیر

نویسنده: کورنلیوس آدِبار (تحلیلگر سیاسی و کارشناس سیاست خارجی اروپا و روابط ترنس آتلانتیک از برلین، آلمان)

دیپلماسی ایرانی: اختلاف بین اروپا و ایالات متحده بر سر ایران به طور فزاینده عمیق تر می شود. سیاست ایالات متحده در قبال ایران و منطقه- برون سپاری سیاستگذاری منطقه ای واشنگتن به ریاض و تل آویو و حمایت بی دریغ آن از کارزار نظامی عربستان در یمن- به شدت برای اروپا بی ثبات کننده است. اگرچه تمرکز روی ایران به عنوان یک کشور، یا توافق هسته ای به عنوان یک موضوع، بسیار محدود است، اما نقطه عزیمت اتحادیه اروپا همچنان باید برجام باشد. اگرچه از آن زمان تا کنون بسیاری توافق را مرده خوانده اند، اما از نظر فنی توافق همچنان زنده است چون 7 امضا کننده از 8 امضا کننده اولیه آن همچنان ترجیح می دهند که آن را زنده نگه دارند.

نیاز به احیای تجارت

دشواری های محافظت از توافق هسته ای، اروپایی ها را به ایجاد بستری مبادله ای برای فراهم آوردن امکان تجارت مشروع با ایران وا داشت. ابزار حمایت از تبادلات تجاری (اینستکس) اگرچه در اساس تنها مبتنی بر قوانین اتحادیه اروپا است، اما در عمل با متمرکز شدن روی تجارت بشردوستانه دست کم در ابتدا، به قوانین ایالات متحده پایبند بود. تجارت اقلام بشردوستانه از تحریم های آمریکا مستثنی است، اما به دلیل درگیری و نگرانی بیش از اندازه بانک ها از تدابیر تحریمی، مشکلات زیادی در مسیر آنها وجود دارد. از نظر سازماندهی و برنامه ریزی، ایجاد ابزاری که بتواند بدون درگیر شدن در استانداردهای پذیرفته شده بین المللی در زمینه پول شویی و تامین مالی تروریسم با بانک های ایران در تعامل باشد، بسیار دشوار است.

در نهایت، حدود 14 ماه طول کشید تا اولین معامله از طریق اینستکس انجام شود. فروش تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی توسط آلمان به ایران در تاریخ 31 مارس 2020 به ارزش حدودی 500 هزار یورو (537 هزار دلار)، اولین تجارت اینستکسی بود که عملیاتی شدن این ابزار را تایید کرد. با این حال، معلوم نیست این ابزار در آینده در چه تجارت هایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت یا خیر، چرا که بیشتر شرکت های اروپایی حاضر نیستند با استفاده از این کانال رسمی برای تجارت با ایران، خود را در رادار ایالات متحده قرار دهند. کانال بشردوستانه محبوب سوئیسی که توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده هم تایید شد، با محدودیت های مشابهی روبرو است چا که شرکت ها را موظف می کند فعالیت های تجاری خود و شرکایشان در ایران را به مقامات ایالات متحده اطلاع دهند.

در نتیجه تهدید تحریم های ایالات متحده و شمار اندک کانال های مالی موجود، تجارت اتحادیه اروپا و ایران به کمترین سطح از سال 2003، پیش از آغاز مذاکرات هسته ای، رسیده است. تجارت کلی بین ایران و اتحادیه اروپا از سال 2018 تا 2019 حدود 72 درصد کاهش یافت. در همان دوره زمانی، صادرات ایران به اروپا به زیر 1 میلیارد یورو (1.1 میلیارد دلار) رسید که کاهش قابل توجه 93 درصدی بود و صادرات اروپا به ایران با حدود 50 درصد کاهش، به 4.5 میلیارد یورو (4.8 میلیارد دلار) رسید. با توجه به این اعداد، پیشنهاد فرانسه برای تامین خط اعتباری 15 میلیارد دلاری برای ایران تحت حمایت فروش آتی نفت می توانست نتیجه دهد. با این حال، این پیشنهاد به کلی منتفی شد چون به تاییدیه صریح ایالات متحده نیاز داشت.

با این حال، همه گیری کرونا یک دلیل اضافی و فوری برای بازگشایی یک کانال بشردوستانه که امکان تجارت منظم محصولات پزشکی و کالاهای اساسی غذایی با ایران را فراهم کند، ایجاد کرده است. واشنگتن یک پیشنهاد کمک های انسان دوستانه به تهران داد که البته شرایط عجیبی داشت و معلوم نبود که از روی حسن نیت بوده یا صرفا پیشنهادی بوده که تهران را مجبور به واکنش کند.

جدای از اینکه اقدامات و تدابیر ایالات متحده هیچ نتیجه ای نداشته اند، با عرف بین المللی هم فاصله زیادی دارند. برخلاف کمک ها در راستای توسعه که عمدتا منوط به موضوعاتی مانند اصلاحات سیاسی یا اقتصادی هستند، کمک های بشردوستانه در مواقع بحرانی بدون پیش نیاز انجام می شوند. به علاوه، ایران بیشتر از کمک بشردوستانه به تجارت بشردوستانه نیاز دارد. هر چه که نباشد، جدیدترین گوشی های آیفون هنوز در ایران به فروش می رسند، اما داروهای ساخت اروپا خیر. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: کارنگی اروپا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34