بازگشایی کانال جدید برای تجارت با ایران

نویسندگان: اندرو انگلند و مایکل پیل

دیپلماسی ایرانی: بریتانیا، فرانسه و آلمان در تلاش برای مقابله با تاثیر تحریم های آمریکا علیه ایران و نجات توافق هسته ای این کشور با قدرت های جهانی، یک کانال تجاری ویژه تاسیس کردند. سه امضا کننده اروپایی توافق سال 2015 امیدوار هستند که این ساز و کار جدید موسوم به «اینستکس/Instex» بتواند برای باز نگه داشتن برخی خطوط تجارت بین شرکت های اروپایی و ایران موثر واقع شود.

جرمی هانت، وزیر امور خارجه بریتانیا در این باره گفت: «امروز گام مهمی در عمل به تعهدات خود در توافق هسته ای ایران و تسهیل تحریم ها برای مردم این کشور برداشتیم. این، نمود واضح و عملی تعهد ما به توافق تاریخی هسته ای 2015 با ایران است و تا زمانی که ایران به اجرای آن ادامه دهد، ما هم به آن متعهد خواهیم ماند.»

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان هم گفت: «این، گامی است که به وضوح روشن می کند حتی وقتی دیگران نظرات متفاوتی دارند، ما در اتحادیه اروپا قادریم راه خود را پیش بگیریم.»

از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به طور یکجانبه از توافق هسته ای ایران خارج شد و «شدیدترین تحریم ها در تاریخ» را علیه این کشور اعمال کرد، سه قدرت اروپایی با آمریکا درگیر شده اند. ترامپ از مدت ها پیش می گفت توافق هسته ای «بدترین توافق تاریخ» است که ایران را قدرتمند ساخته. او بارها تهران را به اشاعه افراط گرایی در خاورمیانه متهم و درباره برنامه موشک های بالستیک ایران ابراز نگرانی کرده است. اروپایی ها اگرچه برخی نگرانی های مشابه دارند، اما معتقدند که توافق هسته ای که پس از سال ها مذاکره حاصل شده، نمونه ای مثبت از دیپلماسی بین المللی است که به جلوگیری از بحران کمک کرده. آنها همچنین به این مساله اشاره می کنند که ایران به توافقنامه که آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اجرای آن نظارت دارد، متعهد بوده است.

تهران در برجام موافقت کرد که در برابر مزایای اقتصادی لغو تحریم های غرب، فعالیت هسته ای خود را محدود کند.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در توئیتی نوشت که این اقدام اولین گام «دیر هنگام» در اجرای تعهدات سه کشور اروپایی به نجات برجام از طریق تضمین منفعت آن برای ایرانی ها پس از اعمال مجدد و غیرقانونی تحریم های ایالات متحده است.

رهبران اروپایی برای یافتن راه هایی برای کسب اطمینان از اینکه تحریم های ایالات متحده به قطع کامل تجارت غرب با ایران منجر نشود، به تقلا افتاده بودند و این در حالی است که اقتصاد ایران به طور روز افزون تحت تاثیرات منفی تحریم های آمریکا قرار دارد. مقامات در محافل خصوصی اذعان داشته اند که ابزار هدف خاص بیشتر ماهیتی نمادین دارد و برای نشان دادن حمایت است چراکه شرکت های اروپایی که با ایالات متحده در ارتباط هستند در نگرانی از خشم واشنگتن، همچنان از تجارت با تهران خودداری خواهند کرد.

الی گرانمایه، کارشناس خاورمیانه در شورای اروپایی در اندیشکده روابط خارجی گفت نیت اولیه این بود که این کانال تنها امکان پرداخت های تجاری مواردی را فراهم آورد که هدف تحریم های آمریکا نیستند و بدین ترتیب، دست کم در حال حاضر از مواجهه مستقیم با آمریکا اجتناب شود: «نه اروپا و نه ایران هیچ کدام آنقدری متوهم نیستند که فکر کنند این ابزار همه مشکلات تجارت را حل می کند. اما این یک پیام سیاسی است مبنی بر اینکه اروپا در مورد تعهداتش جدی است و می خواهد اقدامات ملموسی انجام دهد. کشورهای اروپایی سعی دارند به ایالات متحده درباره استفاده بیش از اندازه از تحریم های ثانویه پیام بفرستند.»

انتظار می رود «اینستکس» که در فرانسه ثبت شده، به طور عمده برای تجارت اقلام ضروری مانند مواد دارویی، وسایل پزشکی و کالاهای کشاورزی و مواد غذایی مورد استفاده قرار بگیرد. در بیانیه دولت های اروپایی آمده است: «هدف اینستکس این است که در بلندمدت در دسترس عاملان اقتصادی از کشورهای ثالث که مایل به تجارت با ایران هستند نیز قرار بگیرد؛ سه کشور اروپایی همچنان به بررسی راه هایی برای دستیابی به این هدف ادامه می دهند.» اما اینستکس قادر به حمایت از صادرات نفتی ایران که شاهرگ حیاتی اقتصاد این کشور به شمار می رود، نخواهد بود.

آنچه احتمال رویارویی کشورهای اروپایی و آمریکا را بالا می برد، احتمال پیوستن کشورهای غیراروپایی که روابط خوبی با آمریکا ندارند از جمله روسیه و چین به اینستکس است. ژانگ مینگ، نماینده پکن در اتحادیه اروپا هفته گذشته گفت که فکر می کند شرکت های چینی علاقمند به استفاده از این مکانیسم جدید باشند.

در همین حال، یک سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده به رویترز گفت که واشنگتن باور دارد که ابزار هدف خاص اروپا تاثیری بر «اعمال فشار حداکثری اقتصادی» علیه تهران نخواهد داشت.

به گزارش بانک مرکزی ایران، تحریم های دولت ترامپ سبب شده که ریال در سال گذشته بیش از 50 درصد از ارزش خود را از دست بدهد و قیمت مواد غذایی در قیاس سالانه 60 درصد افزایش یابد. مشکلات اقتصادی به ویژه حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران را تحت فشار قرار داده که توافق هسته ای را با دولت باراک اوباما امضا کرده است. روحانی در آن زمان امید داشت بتواند از برجام برای جذب سرمایه گذاری خارجی استفاده کند که اقتصاد ایران به شدت به آن نیازمند است.

منبع: فایننشال تایمز / مترجم: طلا تسلیمی