«معامله قرن» و نقش آفرینی های مصر

دیپلماسی ایرانی: «البراء عبدالله»، روزنامه‌نگار مصری در مقاله‌ای به نقش مصر و تضعیف آن در حل و فصل مسائل خاورمیانه پرداخت.

این مقاله که در «المانیتور» منتشر شده، با اشاره به اظهارات «یاسر العطوی»، نماینده دائمی مصر در اتحادیه کشورهای عربی، آغاز می‌شود که در نشست این اتحادیه در 15 نوامبر برای بررسی اوضاع غزه تأکید کرد که کشورش به حمایت از ملت مصر ادامه می‌دهد و برای ادامه آتش بس در غزه تلاش می‌کند.

گردان‌های مسلح فلسطینی در غزه در 13 نوامبر 2018، از آتش بس با اسرائیل در پی وساطت مصر خبر دادند. این آتش بس پس از درگیری شدید میان نیروهای مقاومت در غزه با اسرائیل و پرتاب موشک میان دو طرف انجام شد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش از این در رسیدن به توافق آتش بس میان اسرائیل و فلسطینیان در غزه ناکام مانده بود. در پی درگیری اخیر میان نیروهای مقاومت و اسرائیل، مصر از اسرائیل خواسته بود که هر چه سریع‌تر به همه انواع عملیات نظامی در غزه پایان دهد. وزارت خارجه مصر در 13 نوامبر 2018 از پیامدهای خطرناک ادامه یافتن چرخه خشونت در سرزمین‌های فلسطینی هشدار داده بود.

به گزارش میدل ایست نیوز، پس از اعتراضات ماه مارس که در آن بیش از 200 فلسطینی جان باختند، قاهره تلاش‌های دیپلماتیک گسترده‌ای را برای آرام نگه داشتن مرزهای غزه آغاز کرده است.

«خالد عزمی»، سفیر جدید مصر در اسرائیل، در 8 نوامبر 2018 در دیدار با «رووین ریولین»، رئیس جمهور اسرائیل، تأکید کرد که مصر به تلاش های خود برای جلوگیری از وخیم شدن اوضاع انسانی و امنیتی در سرزمین‌های فلسطینی ادامه می‌دهد «تا زمانی که راه حل عادلانه‌ای برای مسئله فلسطین از راه ایجاد دولت فلسطین بر مرزهای 1967 و پایتخت آن قدس شرقی پیدا شود».

در 5 نوامبر، مصر سفر وزیر خارجه برزیل به قاهره را، در پی تعهد رئیس جمهور جدید برزیل به انتقال سفارت کشورش به بیت المقدس، به تعلیق درآورد. اقدامی که از چشم همه ناظران اعتراض مصر به پذیرش بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل بود. وزارت خارجه مصر البته در بیانیه خود هیچ توضیحی درباره علل به تعلیق درآوردن این سفر نداد.

«طارق فهمی»، رئیس بخش مطالعات اسرائیلی در مرکز ملی مطالعات خاورمیانه، به «المانیتور» گفت مصر برای جلوگیری از انتقال سفارت کشورهای جهان به بیت المقدس یک منطق کاملا سیاسی پیش گرفته و افزود: «قاهره سازوکارهای کافی برای به چالش کشیدن تلاش های امریکا و اسرائیل جهت به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل را ندارد. اما می‌کوشد که از طریق ابزارهای دیپلماتیک خود عملیات یهودی‌سازی در سرزمین‌های اشغال‌شده فلسطینی را متوقف کند، بدون آنکه این اقداماتش به برخورد مستقیم با واشنگتن و تل آویو بینجامد».

به نظر وی، مصر از مسیرهای گوناگون تحرکات اینچینی اسرائیل را ناکام می‌کند، اما همچنان نیازمند یک یاور در میان کشورهای عربی است، چیزی که به نظر نمی‌آید به این زودی‌ها عملی شود، چون پایتخت‌های عربی درهای خود را به روی مقامات اسرائیلی گشوده‌اند.

فهمی معتقد است که کشورهای عربی که از مقامات اسرائیلی میزبانی کردند در این باره با مصر مشورت نکرده‌اند و همین خشم مقامات سیاسی مصر را برانگیخته است و گفت: «مصر تاریخ طولانی‌ای از مذاکرات با اسرائیل دارد و حضورش در هر مذاکرات دیپلماتیکی به تحرکات عربی وزنه سیاسی می‌بخشد».

در همین راستا، «محمد العرابی»، وزیر خارجه سابق و عضو کمیسیون روابط خارجی مجلس مصر، گفت که مصر فشارهای سیاسی شدیدی را بر کشورهایی که در پی انتقال سفارتشان به بیت المقدس هستند اِعمال کرده است و افزود که چنین اقدامات اعتراضی‌ای ممکن است برخی کشورها را از اقدام عملی در این باره بازدارد. کشورهایی مانند برزیل و مصر گفته‌اند که تصمیمشان در این باره هنوز قطعی نشده است. گفتنی است که مصر در 12 نوامبر سال جاری برنامه برخی فعالان اقتصادی برزیلی در قاهره را لغو کرد. هم‌زمان با این تصمیم، رئیس جمهور جدید برزیل گفت که لغو این برنامه‌ها به علت ناهماهنگی در برنامه ریزی بوده «و گرنه هنوز زود است که کشوری در واکنش به اقدامی که هنوز قطعی نشده دست به اقدامات تلافی‌جویانه بزند».

العرابی در پاسخ به این پرسش که چرا مصر به تصمیم برزیل اعتراض کرد اما از اعتراض به تصمیم ایالات متحده خودداری کرد گفت: «ما روابط بسیار تنگاتنگ و پیچیده‌ای با ایالات متحده داریم، برای همین با در نظر گرفتن مسائل گوناگون نمی‌شد موضعی سخت علیه امریکا گرفت».

او افزود که مصر احتمالا سیاست‌های تازه‌ای دربرابر تحرکات اسرائیل بگیرد که متحد کردن فلسطینی‌ها از راه مصالحه فراگیر همه گروه‌های فلسطینی ازجمله آنهاست، و نیز آگاه کردن افکار عمومی به نحوی که اسرائیل را برای دادن حقوق ملت فلسطین تحت فشار قرار دهند. «مصر نمی‌گذارد که معامله قرن به زور پیش برود. مصر نمی‌تواند این معامله را قبول کند چون این باعث می‌شود که در برابر آنچه بر سر فلسطینیان می‌آید در برابر ملت عرب مسئول باشد».

«رخا حسن»، عضو شورای مصری امور خارجی، گفت: «نقش پیشگام مصر در خاورمیانه تا حد زیادی تضعیف شده است و این نتیجه بحران‌های اقتصادی داخلی در مصر است، موضوعی که باعث شده مصر برای تأمین نیازهای اقتصادی‌اش دست به دامن کشورهای حاشیه خلیج فارس شود و دیگر نمی‌تواند نگاه خودش را به کشورهای عربی تحمیل کند، اکنون عربستان سعودی طوری رفتار می‌کند که انگار رهبر جهان عرب است». او افزود: «عربستان اتحادیه عرب را از کار انداخته و مانع از آن شده که مصر هرگونه نقشی در منطقه داشته باشد».

«خالد عزمی» ناکامی مصر در حل و فصل کامل اختلافات میان گروه‌های فلسطینی را به علت ناتوانی اقتصادی مصر می‌داند: «ما پول کافی برای پرداخت حقوق کارمندان در غزه را نداریم، اما قطر سفیر خودش را با چند میلیون دلار به غزه فرستاد». به نظر او هم اراده سیاسی مصر تحت تأثیر نیازش به کشورهای نفت‌خیز قرار گرفته است.

قطر در 10 نوامبر 2018 اعلام کرده بود که 15 میلیون دلار به غزه کمک مالی رسانده است.

به گفته خالد عزمی، سران سیاسی مصر از عملکرد دولت «دونالد ترامپ» سرخورده شده‌اند. «عبدالفتاح السیسی» امیدوار بود که در دوره دونالد ترامپ از حمایت جدی امریکا برخوردار شود و در آغاز شور و شوق زیادی برای معامله قرن نشان می‌داد اما با انتقال سفارت امریکا به بیت المقدس همه امیدهای مصر نقش بر آب شد.

«جیلان جبر» عضو شورای مصری امور خارجی، گفت که قاهره شاید سازوکارهای قدرتمندی برای ایجاد تغییر در پرونده فلسطین نداشته باشد، اما با توجه به موقیت جغرافیایی و تاریخ مذاکراتش با اسرائیلی‌ها، همچنان توانایی وساطت میان گروه‌های فلسطینی و نیز میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها را دارد.

عبدالفتاح السیسی در 3 آوریل 2017 به همتای امریکایی خود گفت: «مرا پشتیبانی جدی هر تلاشی برای حل مشکل قرن از طریق معامله قرن خواهی یافت».

اما در 5 نوامبر 2018، رئیس جمهور مصر هرگونه اطلاع از معامله قرن را رد کرد و گفت نمی‌داند چه کسی این نام را بر آن نهاده و افزود که حاضر نیست درباره چیزی که فلسطینی‌ها قبول نداشته باشند مذاکره کند.

«محمود عباس»، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، در 14 ژانویه گذشته «معامله قرن» را «سیلی روزگار» خواند و برای چندمین بار تأکید کرد که در پی اقدام امریکا در به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، با هر پیشنهادی که از جانب امریکایی‌ها بیاید مخالفت خواهد کرد.